Bәrimizge bala kezden jaqsy tanys «Pobeda» avtokóligi endi qúrastyrylyp jatqan. Jana mashinany «Otan» dep atau josparlanady. Búdan qúlaqtanghan Stalin mysqyldap túryp bylay dep súrapty: «IYә, Otandy sonda qanshagha satpaqsyndar?». Osydan keyin jana kólikting aty ile-shala «Pobeda» dep auystyrylady.

**************************
Kenes Odaghynda dәrethana qaghazy әdettegidey tapshy boldy. Ony satyp alghysy kelgender úzyn-sonar kezekke túratyn. Qoly jetkender kóptep qarpyp qalugha tyrysady. (Ol kezde bir adamgha tauardy shektep beretin). Dәrethana qaghazynyng jiyrmagha juyq oramasyn alghan keybir «qoly úzyn» adamdar ony jipke tizip, moynyna asyp alatyn. Sosyn quanyshy qoynyna syimaghandar әlgi tizbegimen býkil kósheni basyp ótetin. Búghan eshkim tanghalmaydy. Bar bolghany «qaydan aldynyz?» dep súraytyn.

*************************

Kenes odaghy endi ghana ense kótergen jyldary qylmys istep qoyghan әskeriylerden enbek jasaqtary qúrylady. Búlardy oryssha «zakluchennye krasnoarmeysy» dep atady. Al qújatta qysqartyp «z/k» dep qana jazatyn.  Keyin Belomorkanaldyng qúrylysy bastalghanda búl qysqarghan sóz ««zakluchennyy kanaloarmees» degen maghynagha ie bolady. Osy «z/k»-ten keyin «zek» degen bәrimizge belgili sóz shyqty.

*************************

Bәrimizge bala kezden jaqsy tanys «Pobeda» avtokóligi endi qúrastyrylyp jatqan. Jana mashinany «Otan» dep atau josparlanady. Búdan qúlaqtanghan Stalin mysqyldap túryp bylay dep súrapty: «IYә, Otandy sonda qanshagha satpaqsyndar?». Osydan keyin jana kólikting aty ile-shala «Pobeda» dep auystyrylady.

**************************
Kenes Odaghynda dәrethana qaghazy әdettegidey tapshy boldy. Ony satyp alghysy kelgender úzyn-sonar kezekke túratyn. Qoly jetkender kóptep qarpyp qalugha tyrysady. (Ol kezde bir adamgha tauardy shektep beretin). Dәrethana qaghazynyng jiyrmagha juyq oramasyn alghan keybir «qoly úzyn» adamdar ony jipke tizip, moynyna asyp alatyn. Sosyn quanyshy qoynyna syimaghandar әlgi tizbegimen býkil kósheni basyp ótetin. Búghan eshkim tanghalmaydy. Bar bolghany «qaydan aldynyz?» dep súraytyn.

*************************

Kenes odaghy endi ghana ense kótergen jyldary qylmys istep qoyghan әskeriylerden enbek jasaqtary qúrylady. Búlardy oryssha «zakluchennye krasnoarmeysy» dep atady. Al qújatta qysqartyp «z/k» dep qana jazatyn.  Keyin Belomorkanaldyng qúrylysy bastalghanda búl qysqarghan sóz ««zakluchennyy kanaloarmees» degen maghynagha ie bolady. Osy «z/k»-ten keyin «zek» degen bәrimizge belgili sóz shyqty.

*************************

1936 jyly býkil Kenes odaghynyng gazetterinde kishkentay qyzdyng Stalinning qolynda gýl ústap túryp týsken fotosureti jariyalandy. Álgi fotosuretting astynda  «Joldas Stalinge  bizding baqytty balalyq shaghymyz ýshin ýlken rahmet!» degen jazuy boldy. Keyin osy suretti plakatqa da basyp shygharyp, mýsinder de jasaydy. Al Stalinning qolynda túryp suretke týsken qyzdyng esimi Engelisina eken (Engelisting qúrmetine qoyylghan). Buryat-monghol avtonomiyasynyng ministrlerining biri bolghan onyng әkesin 1937 jyly japon tynshysy degen jalamen qamaugha alyp, artynan atyp tastaydy. Qazaqstangha jer audarylghan sheshesi de kóp úzamay belgisiz jaghdayda kóz júmghan. Keyin jetim qalghan shynashaqtay qyzdy aghasy asyrap alypty. Kenestik «Baqytty balalyq shaqtyn» keybir qyry osynday bolatyn..

*************************

1945 jylghy 24-mausymdaghy jenis parady kezinde әskeriyler  bir itti ózderimen birge alannan kóterip alyp ótedi. Álgi it Stalinning ýstine ilgen shiynelinde jatty. Búl  úrys alanyn minadan tazalaghan saperlargha talay mәrte kómektesken arnayy ýiretilgen it bolatyn. Aty Jolbarys eken. (Qújatta Djulibars dep jazylghan). Europanyng jerinde ótken soghystyng songhy kýnderinde 7468 mina men 150 snaryad osy Jolbarystyng kómegimen tabylady. Sosyn Mәskeude ótetin jenis paradyna azghantay uaqyt qalghanda Jolbarys auyr jaralanyp, әskery ittermen birge jenis sheruine qatysa  almaytyn bolyp qalady. Búny estigen Stalin itti óz shiyneline salyp qyzyl alanmen alyp ótudi  búiyrghan eken.

Dayyndaghan Jolymbet Mәkishev.

«Abay-aqparat»