بارىمىزگە بالا كەزدەن جاقسى تانىس «پوبەدا» اۆتوكولىگى ەندى قۇراستىرىلىپ جاتقان. جاڭا ماشينانى «وتان» دەپ اتاۋ جوسپارلانادى. بۇدان قۇلاقتانعان ستالين مىسقىلداپ تۇرىپ بىلاي دەپ سۇراپتى: «ءيا، وتاندى سوندا قانشاعا ساتپاقسىڭدار؟». وسىدان كەيىن جاڭا كولىكتىڭ اتى ىلە-شالا «پوبەدا» دەپ اۋىستىرىلادى.

**************************
كەڭەس وداعىندا دارەتحانا قاعازى ادەتتەگىدەي تاپشى بولدى. ونى ساتىپ العىسى كەلگەندەر ۇزىن-سونار كەزەككە تۇراتىن. قولى جەتكەندەر كوپتەپ قارپىپ قالۋعا تىرىسادى. (ول كەزدە ءبىر ادامعا تاۋاردى شەكتەپ بەرەتىن). دارەتحانا قاعازىنىڭ جيىرماعا جۋىق وراماسىن العان كەيبىر «قولى ۇزىن» ادامدار ونى جىپكە ءتىزىپ، موينىنا اسىپ الاتىن. سوسىن قۋانىشى قوينىنا سىيماعاندار الگى تىزبەگىمەن بۇكىل كوشەنى باسىپ وتەتىن. بۇعان ەشكىم تاڭعالمايدى. بار بولعانى «قايدان الدىڭىز؟» دەپ سۇرايتىن.

*************************

كەڭەس وداعى ەندى عانا ەڭسە كوتەرگەن جىلدارى قىلمىس ىستەپ قويعان اسكەريلەردەن ەڭبەك جاساقتارى قۇرىلادى. بۇلاردى ورىسشا «زاكليۋچەننىە كراسنوارمەيتسى» دەپ اتادى. ال قۇجاتتا قىسقارتىپ «ز/ك» دەپ قانا جازاتىن.  كەيىن بەلوموركانالدىڭ قۇرىلىسى باستالعاندا بۇل قىسقارعان ءسوز ««زاكليۋچەننىي كانالوارمەەتس» دەگەن ماعىناعا يە بولادى. وسى «ز/ك»-تەن كەيىن «زەك» دەگەن بارىمىزگە بەلگىلى ءسوز شىقتى.

*************************

بارىمىزگە بالا كەزدەن جاقسى تانىس «پوبەدا» اۆتوكولىگى ەندى قۇراستىرىلىپ جاتقان. جاڭا ماشينانى «وتان» دەپ اتاۋ جوسپارلانادى. بۇدان قۇلاقتانعان ستالين مىسقىلداپ تۇرىپ بىلاي دەپ سۇراپتى: «ءيا، وتاندى سوندا قانشاعا ساتپاقسىڭدار؟». وسىدان كەيىن جاڭا كولىكتىڭ اتى ىلە-شالا «پوبەدا» دەپ اۋىستىرىلادى.

**************************
كەڭەس وداعىندا دارەتحانا قاعازى ادەتتەگىدەي تاپشى بولدى. ونى ساتىپ العىسى كەلگەندەر ۇزىن-سونار كەزەككە تۇراتىن. قولى جەتكەندەر كوپتەپ قارپىپ قالۋعا تىرىسادى. (ول كەزدە ءبىر ادامعا تاۋاردى شەكتەپ بەرەتىن). دارەتحانا قاعازىنىڭ جيىرماعا جۋىق وراماسىن العان كەيبىر «قولى ۇزىن» ادامدار ونى جىپكە ءتىزىپ، موينىنا اسىپ الاتىن. سوسىن قۋانىشى قوينىنا سىيماعاندار الگى تىزبەگىمەن بۇكىل كوشەنى باسىپ وتەتىن. بۇعان ەشكىم تاڭعالمايدى. بار بولعانى «قايدان الدىڭىز؟» دەپ سۇرايتىن.

*************************

كەڭەس وداعى ەندى عانا ەڭسە كوتەرگەن جىلدارى قىلمىس ىستەپ قويعان اسكەريلەردەن ەڭبەك جاساقتارى قۇرىلادى. بۇلاردى ورىسشا «زاكليۋچەننىە كراسنوارمەيتسى» دەپ اتادى. ال قۇجاتتا قىسقارتىپ «ز/ك» دەپ قانا جازاتىن.  كەيىن بەلوموركانالدىڭ قۇرىلىسى باستالعاندا بۇل قىسقارعان ءسوز ««زاكليۋچەننىي كانالوارمەەتس» دەگەن ماعىناعا يە بولادى. وسى «ز/ك»-تەن كەيىن «زەك» دەگەن بارىمىزگە بەلگىلى ءسوز شىقتى.

*************************

1936 جىلى بۇكىل كەڭەس وداعىنىڭ گازەتتەرىندە كىشكەنتاي قىزدىڭ ءستاليننىڭ قولىندا گۇل ۇستاپ تۇرىپ تۇسكەن فوتوسۋرەتى جاريالاندى. الگى فوتوسۋرەتتىڭ استىندا  «جولداس ستالينگە  ءبىزدىڭ باقىتتى بالالىق شاعىمىز ءۇشىن ۇلكەن راحمەت!» دەگەن جازۋى بولدى. كەيىن وسى سۋرەتتى پلاكاتقا دا باسىپ شىعارىپ، مۇسىندەر دە جاسايدى. ال ءستاليننىڭ قولىندا تۇرىپ سۋرەتكە تۇسكەن قىزدىڭ ەسىمى ەنگەلسينا ەكەن (ەنگەلستىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان). بۋريات-موڭعول اۆتونومياسىنىڭ مينيسترلەرىنىڭ ءبىرى بولعان ونىڭ اكەسىن 1937 جىلى جاپون تىڭشىسى دەگەن جالامەن قاماۋعا الىپ، ارتىنان اتىپ تاستايدى. قازاقستانعا جەر اۋدارىلعان شەشەسى دە كوپ ۇزاماي بەلگىسىز جاعدايدا كوز جۇمعان. كەيىن جەتىم قالعان شىناشاقتاي قىزدى اعاسى اسىراپ الىپتى. كەڭەستىك «باقىتتى بالالىق شاقتىڭ» كەيبىر قىرى وسىنداي بولاتىن..

*************************

1945 جىلعى 24-ماۋسىمداعى جەڭىس پارادى كەزىندە اسكەريلەر  ءبىر ءيتتى وزدەرىمەن بىرگە الاڭنان كوتەرىپ الىپ وتەدى. الگى يت ءستاليننىڭ ۇستىنە ىلگەن شينەلىندە جاتتى. بۇل  ۇرىس الاڭىن مينادان تازالاعان ساپەرلارعا تالاي مارتە كومەكتەسكەن ارنايى ۇيرەتىلگەن يت بولاتىن. اتى جولبارىس ەكەن. (قۇجاتتا دجۋلبارس دەپ جازىلعان). ەۋروپانىڭ جەرىندە وتكەن سوعىستىڭ سوڭعى كۇندەرىندە 7468 مينا مەن 150 سنارياد وسى جولبارىستىڭ كومەگىمەن تابىلادى. سوسىن ماسكەۋدە وتەتىن جەڭىس پارادىنا ازعانتاي ۋاقىت قالعاندا جولبارىس اۋىر جارالانىپ، اسكەري يتتەرمەن بىرگە جەڭىس شەرۋىنە قاتىسا  المايتىن بولىپ قالادى. بۇنى ەستىگەن ستالين ءيتتى ءوز شينەلىنە سالىپ قىزىل الاڭمەن الىپ ءوتۋدى  بۇيىرعان ەكەن.

دايىنداعان جولىمبەت ماكىشەۆ.

«اباي-اقپارات»