Esterinizde bolsa, 2018 jyly Birynghay jinaqtaushy zeynetaqy qorynyng (BJZQ) búrynghy basshysy Ruslan Erdenaev 12 jylgha sottaldy. Ol «qor qarjysyn talan-tarajgha saldy jәne para aldy» dep aiyptalghan. Sot sheshimimen Erdenaevqa ómir boyy memlekettik qyzmetpen ainalysugha tyiym salghan.  Osy iste Ruslan Erdenaevqa qorghaushy bolghan Gýlnar Smaghúlova da keyin, 2020 jyly Almaty qalalyq mamandandyrylghan qylmystyq ister jónindegi sotynyng sheshimimen, 11 jylgha sottalghan bolatyn.

Juyrda Gýlnar Smaghúlovagha jaqyndary men qorghaushysy Jogharghy Sotqa shaghym týsirip, advokat Smaghúlovagha arasha súrapty. Qorghaushy Meyram Shaymerdenov ózining әriptesine shyqqan ýkim zansyz dep sanaydy. Onyng aituynsha, G.Smaghúlova BJZQ-nyng búrynghy tóraghasy Ruslan Erdenaevtyng qorghaushysy bolghan.

Eks-tóragha 12 jylgha sottalyp ketken son, onyng tuystary ÚQKD qyzmetkerlerining jәne advokattardyng ýstinen para aldy jәne bopsalady dep aryzdanghan. Advokat Shaymerdenovtyng sózinshe, Sybaylas jemqorlyqqa qarsy is-qimyl agenttigi eshqanday dәlel bolmaghandyqtan, isti qysqartyp tastaghan. Alayda, arada bir jyl ótkende Almaty qalalyq Polisiya departamenti qos adavokattyng ýstinen is qozghap, sotqa jiberedi.

Biz Gýlnar Smaghúlqyzynyng qorghaushysy Meyram Shaymerdenovten pikir súraghan edik...

Meyram Shaymerdenov, qorghaushy:

- Men Gýlnar Smaghúlqyzyn sotta qorghaghanmyn. 2020 jyly qylmystyq isi boyynsha Almaty qalasynda sot otyrysy boldy. Onyng zansyz sottalghany aiqyn kórinip túr.

Gýlnar Smaghúlqyzy ózi advokat. Gýlnar Smaghúlqyzy Aleksandr Blok atty advokatpen birge Almaty zeynetaqy qorynyng búrynghy tóraghasy, qazir týrmede jazasyn ótep jatqan Ruslan Erdenaevtyng qorghaushysy bolady. Erdenaev qordan 6 milliard tenge úrlap, belgisiz bir kompaniya arqyly shetelge shygharady. Ol 12 jylgha sottaldy. Osy is barysynda Ruslan Erdenaevtyng aghasy bolyp keletin Erden Erdenaev degen kisi Gýlnar Smaghúlqyzynan kómek súraydy. Erden Erdenaev pen Gýlnar Smaghúlqyzy búrynnan jaqsy dostyq qarym-qatynasta bolghan, aralas-qúralas adamdar.

Erdenaevtyng ýstinen Almaty oblysy departamenti is qozghaydy. Tergeu kezinde Erdenaevqa «eger qylmysty moyyndasa, qylmysqa qatysy bar túlghalardy atasa jәne kim pәrmen bergenin aitsa, jazasyn jeneldetemiz» degen úsynys bolghan. Biraq Erdenaev úsynystan bas tartady da 12 jylgha sottalyp ketedi.

Erdenaevtyng aghasy Gýlnar Smaghúlqyzymen sóilesken barlyq sózin audiojazbagha jazyp jýredi. Osylaysha Erdenaev sottalyp ketken son, onyng aghasy Gýlnar Smaghúlqyzyna «bergen aqshamdy qaytar» deydi. Mening týsingenim boyynsha, Gýlnar Smaghúlqyzy eshqanday para almaghan. Erdenavtyng aghasy aitqan aqshagha qatysy joq. Erden Erdenaev pen Ruslan Erdenaevtyng әieli Elena Ly Gýlnar Smaghúlqyzy men Aleksandr Bloktyng ýsinen «para aldy» dep, Bas prokuraturagha shaghym týsiredi.

Búl aryz boyynsha Almatynyng jemqorlyqqa qarsy komiyteti tergeu júmystaryn jýrgizedi, biraq isti qysqartady. Keybir materialdy alyp, Almaty polisiya departamentine jiberedi. Olar «alayaqtyq» boyynsha is qozghaydy da, sotqa jiberedi. Sot basty dәlel retinde Erden Erdenavtyng bir jyl búryn, is qozghalmay túryp jazyp alghan audiojazbasyn «dәlel» retinde qabyldap otyr.

Bizde 2006 jyly 20 sәuirde shygharghan sottyng qaulysy bar. Sol jerde 21-shi bapta kórsetilgen, beynejazba, audiojazbany zansyz basqa adam jazyp alghan bolsa, ol dәlel bolyp sanalmaydy. Biraq tergeu men sot ony dәlel retinde qabyldap, Gýlnar Smaghúlqyzyn 11 jylgha bas bostandyghynan aiyrdy.

Búl zansyz. Almaty apellyasiyalyq sotynyng ózi búl jaghdaydy kózge ilmegen. Kóptegen kәsiby óreskel zang búzushylyqtar boldy. Birinshiden, audiojazba – zansyz. Eger tergeu barysynda zang qyzmetkerleri jasaghan jazba bolsa, onda sózsiz zandy bolar edi.

Ekinshiden, Jemqorlyqqa qarsy kýres komiyteti tergeu jýrgizgen kezde 2019 jylghy 24 qyrkýiekte isti qysqartady. Biraq sot saraptamasy qarashada is qysqartylghannan keyin jýrgiziledi. Sot saraptamasyn tergeu kezinde jasau kerek qoy. 24 qyrkýiekte is qysqartylady, qarasha aiynda sot saraptama qorytyndysyn shygharady. Sony iske tigip, dәlel qylyp otyr. Birinshi sot kezinde de, appelyasiyalyq sotta da aittyq. Eshkim mәn bermedi.

Ýshinshiden, tergeu uaqyty. Bir sozyp, bir toqtatyp boldy. Toqtatu ýshin birneshe sebep kerek, qylmysker anyqtalmaghan, qashyp ketken, shetelge ketken t.s.s. jaghdaylarda toqtatugha bolady.  Al búl jerde onday joq. Teugeudi toqtatyp qoyyp, sot saraptamasyn jýrgize bergen.

Tórtinshiden, beynetaspa diskige jazylghan bolatyn. Birinshi ret dәlel retinde Erdenaev pen Ly bergen diskiler kelesi joly joq bolyp ketti. Ornyna basqa diskilerdi alyp keldi. Biz týsinbedik. Sotta anyqtap, dәleldep aittyq. Bir diskiden basqa diskige jazyp alyp kelgen.

Besinshiden, Qylmystyq kodeksting 367-shi baby «para beru» boyynsha Almaty polisiya departamenti is qozghaydy jәne tergeu júmystaryn jýrgizdi. Prokuror keyinnen ózining qaulysymen polisiya departamentine jýkteydi. Prokurordyng qaulysy zansyz. Sebebi, múndaghy aitylghan para kólemi  auyr qylmysqa jatady. Iri jaza 10-15 jylgha deyin beriledi. Múny tek jemqorlyqqa qarsy kýres komiyteti ghana tergep, is qozghaugha qúqyly.  Biz múny da aittyq. Bizding ótinishti qaraghan da joq. Ýkimde jazbaghan. Qalay jazady? Zang búzushylyq ekenin sot bilip otyr. Osynday óreskel zansyzdyqtar bolyp, Gýlnar Smaghúlqyzy 11 jylgha jazyqsyz bas bostandyghynan aiyryldy. Qylmystyq kodeksting 367-shi baby «para beru» jәne 190-shy bap «alayaqtyq» boyynsha sottalyp otyr.

Men parany kim, qalay, qayda bergenin bilmeymin. Múnda tek Erden Erdenaevtyng sózi qaperge alynyp otyr. Onyng sózining ras-ótirigi tekserilui kerek. Ol sotta: «Aleksandr Blokqa 50 myng dollor berdim»,- dedi. Aldynda «100 myng dollor berdim»,- dedi. Gýlnar Smaghúlqyzy «aldym», dep moyyndamady. Gýlnar Smaghúlqyzy: «Búl aqshagha eshqanday qatysym joq, qyzmetime gonorar tóledi, men júmys istedim», - dedi.

Biz qazir Jogharghy sotqa isti qayta qaraugha ótinish berdik. Jogharghy sot zandy әdil sheshim shygharady dep senemiz. Basqa amal joq. Qazirgi kýni ózgerister bolyp jatyr. Búryn zansyz shygharylghan ýkimder kýshin joyyp jatyr. Bizde sodan ýmittimiz. Gýlnar Smaghúlqyzy qazir 56 jasta, zansyz sottalyp ketti. Ýiinde kәmeletke jetpegen úly qaldy.

Ýkimning kýshi joyyluy kerek. Gýlnar Smaghúlqyzy aqtaluy kerek. Men Aleksandr Blok turaly eshtene aita almaymyn. Men oghan qorghaushy bolghan joqpyn, onyng ózining qorghaushysy bar. Jogharghy sot qarap, әdil sheshim shygharsa tek qana quanamyz.

Mynaday bir mysal bar, Erden Erdenaev bergen audiojazba siyaqty, tergeuden tys jazylghan zansyz jazbanyng kesirinen Elordada 190-shy bap boyynsha eki azamatsha sottalady. Olardy 2018 jyly 26 jeltoqsanda aqtap shygharady. Sonda Zang Núr-Súltanda júmys isteydi de, Almatyda isteymey me?..

Abai.kz