18 mamyr kýni Qazaqstandyq qoghamdyq damu institutynyng alanynda «Konstitusiyalyq referendum – jalpyhalyqtyq dauys» atty «Sarap» eksperttik klubynyng otyrysy ótti. Sharany Referendumdy qoghamdyq qoldau respublikalyq shtabynyng qoldauymen «Qazaqstandyq qoghamdyq damu instituty» KeAQ úiymdastyrdy.

Otyrysqa qatysqan qogham qayratkerleri, sayasattanushylar men QQDY sarapshylary referendum turaly qoghamdyq oi-pikirdi talqylap-tarazylap, referendum tóniregindegi manyzdy súraqtardy kóterdi, sonday-aq jalpyhalyqtyq dauys beru elding sayasy jýiesine qalay әser etetinin taldady.

Is-shara «Qazaqstandyq qoghamdyq damu instituty» KeAQ Basqarma Tóraghasy Qazbek Maygelidinovtyn moderatorlyghymen ótti.

 «Búl referendum azamattardyng memlekettik basqarugha neghúrlym keng qatysuyn kózdeytin, halyqtyng qoldauymen elimizding jana sayasy jýiege kóshuine barynsha yqpal etuge baghyttalghan», - dedi.

Tanymal jurnalist, Amanat partiyasy sayasy burosynyng mýshesi Maqsat Tolyqbay óz sózinde referendumnyng ótkzilui qogham ýshin manyzdy ekenin atap ótti.

«Jana Qazaqstan» deytin úran kýn tәrtibinen týspey túr. Ol aldymen zan, qújat jýzinde sóileu kerek. Qogham naqty qadamdar kýtedi. Sondyqtan, referendum biylik ýshin emes, aldymen halyq ýshin kerek. Referendumgha barghanda aqparat bilip baru manyzdy. Sebebi, Konstitusiyanyng 33 babyna tolyqtyrular engizilmek, biraq erteng dauys bererde, osy ózgeristerdi qoldaysyng ba «iyә», «joq» degen eki ghana súraq bolady. Referendum boyynsha týsinikti tilmen jazylghan qysqasha beynerolikter әleumettik jelilerde jaqsy pikirler jinauda. Týsindiru júmystary boyynsha әleumettik jelilerding de mýmkindigin paydalanghan dúrys. Týsinbey jatqan halyq әli de kóp».

Referendum turaly BGhM QR «Y. Altynsarin atyndaghy Últtyq bilim akademiyasy» әkimshilik basqaru departamentining diyrektory Janat Chukeev te týsinikteme berip, referendum elimiz ýshin irgeli ózgeristerge jol ashatyndyghyn aitty.

«Taghy da aita ketetin jayt, búl Konstitusiyalyq reforma qoghamdy demokratiyalandyrudyng shynayy qadamy. Búl referendum superpreziydenttik modeliden preziydenttik respublikagha maksimaldy kóshu,  Parlamentting rólin kýsheytu, halyqtyng eldi basqarugha qatysuyn keneytu, azamattardyng qúqyqtaryn qorghaudyng konstitusiyalyq tetikterin kýsheytu siyaqty irgeli ózgeristerge jol ashady».

«Qazaqstan halqyna» Qoghamdyq Qorynyng resmy ókili, jurnalist Aykerim Esenәli óz sózinde – «halyq ýnine qúlaq asushy memleket» konsepsiyasynyng kórinisi – referendum ekendigin aitty.

«Jana Qazaqstan degenimiz – әdilettilik erejeleri qalyptasqan qoghamy bar memleket. 2019 jyly alghash sóz etken «Halyq ýnine qúlaq asushy memleket» konsepsiyasynyng ómirdegi, praktikalyq kórinisterining biri, osy – referendum dep oilaymyn. Árbir azamattyng memlekettik qúrylymnyn, reformalardyn, damu mehanizmderining bir bólshegi, qozghaushy kýshi retinde jauapkershiligin arttyruda ýlesi zor tarihy prosess jaqsy nәtiyejelerge bastaydy dep seneyik».

«Elimizding әr bir azamaty sayasy reformalargha qatysty boluy tiyis. Referendumnyng maqsaty da sol, memleket azamattardan qúralady, referendum halyq ýnin estu jolyndaghy tiyisti mehanizm», - dedi  «Elbasy Akademyasy» jobalyq kenesining basshysy Bolat Búharbay

Referendum ótkizu ýshin oghan azamattardyng jartysynan kóbi qatysuy kerek. Búl turaly sayasattanushy Islam Kuraev óz sózinde mәlimdedi.

«Referendumgha halyq qatysu ýshin, olargha ýgit-nasihat jasau kerek. Sarapshylar qauymdastyghy referendumda dauys beruge shaqyra otyryp, halyqqa búl mýmkindikting ne beretini turaly ashyp aitu qajet. Sonda halyq referendumgha barady. Halyqqa qarapayym jәne qol jetimdi tilmen týsindiru óte manyzdy».

Otyrysqa qatysushylar referendumdy ótkizu iydeyasyn qoldap, Konstitusiyagha engiziletin týzetuler jobasy sayasy instituttardyng qúrylymdyq qayta qúrularyn qamtitynyn atap ótti.

Esterinizge sala keteyik, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Konstitusiyagha ózgerister men tolyqtyrular engizu boyynsha 5 mausymda respublikalyq referendum ótkizu turaly Jarlyqqa qol qoydy.

«Aldaghy referendum Qazaqstannyng bolashaghyn aiqyndaydy. Ata zang baptarynyng ýshten biri ózgeredi. Ashyghyn aitsaq, Konstitusiyamyz mýlde jana sipatqa ie bolady. Sol sebepti, men respublikalyq referendum ótkizu turaly bastama kóterdim. Óitkeni, múnday auqymdy ózgeris býkil halyqtyng sheshimimen jýzege asyrylugha tiyis», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Abai.kz