Túnghysh preziydent biyligining songhy kezeninde preziydent atynan әigili eki maqala jariyalandy... Sol maqalalardyng yqpalymen elimizdegi sayasy ómirde "Últtyq biregeylenu" jәne "Últtyq kod" atty eki termin ómirge keldi...
Sodan beri osy eki úghymdy talqylap kelemiz, biraq, onyng naqty bir aishyqty núsqasyn taba almaudamyz. Nәtiyjesinde, búl eki úghym Qazaqstan atty memleketti qúru jәne nyghaytu isinde aitarlyqtay qyzmet atqara almay keledi.

Nege?
Jauaby óte kýrdeli.
Búl jerde men qarapayym bir-eki núsqasyn atay keteyin:

1. Qazaqstandaghy "memlekettik damu" eki baghyttan qúryldy: birinshisi - Kópúltty memlekettegi birlik pen yntymaqtastyqty kózdeytin zandar jýiesi, ekinshisi - "memleket ishindegi memleketke" tәn astyrtyn korrupsiyalyq qarym-qatynastar jýiesi.
Múnda: Memleket basqaru jýiesinde korrupsiya basymdyqqa ie bolghandyqtan - ol jýiege "Biregeylengen Últ" pen "myqty Últtyq kod" qajet bolmady. Sebebi, memleket qúrushy últ - qazaq últynyng biregeylenui men últtyq kodyn janghyrtuy Korrupsiyagha birden-bir soqqy bolushy edi.
Nege deseniz, Qazaq halqynyng Últtyq jady men Últtyq bolmysy әrqashanda Eldikti, Shyndyqty, Ádilettilikti, Tazalyqty talap etetin ruhany qúndylyqtar jýiesin qúraytyn.
Sondyqtan, Korrupsiyalyq jýie nebir zamanauy jana sayay tehnologiyalardy paydalana otyryp, qazaq halqynyng osy ÚLTTYQ BOLMYSYN ózgeruge kýsh saldy. Sóz jýzinde ghana aitylghan Últtyq biregeylenudi korrupsiyalyq jýie is jýzinde neshe týrli burokratiyalyq әdistermen tejep otyrdy....
Qogham ómirining bar salasyn ótirikpen toltyrdy.... Halyq abdyrap qaldy...
Býginde osyny týzeu qajettigi eng basty orynda túr dese bolady.

2. Elimizde Qazaq halqynyng jәne onyng memlekettik tarihynyng kóptegen materialdary jinaqtaldy. Sonyng nәtiyjesinde Qazaq halqy túnghysh ret ózining ÚLTTYQ KODY turaly tolyq biluge mýmkindik aldy... Biraq, korrupsiyalyq jýie onyng da ónin ainaldyryp, ony rushyldyq pen jershildik baghytqa qaray búryp jiberdi. Nәtiyjesinde biz tәuelsizdikting 30 jylynda Últtyq kodyn anyq úqqan, sóitip biregeylengen sayasy últqa ainala almadyq... etnoúlttyq dengeyde qalyp qoydyq... Nәtiyjesinde, Memlekettilikti saqtau jauapkershiligin halyq SAYaSY ÚLT retinde tolyghymen óz qolyna ala almady. Vojdizm (kósemshil) mejesinde qaldyq.
Búl - memlekettik qúrylymnyng әlsizdigin bildiretin qúbylys.
Qazir biz osy - ekinshi "qatelikti" (mýmkin qylmysty?) týzeuding baghytynda túrmyz... Últtyq biregeylenu - ÚLTTYQ MENNING oyanuymen ghana jýzege asady. Býginde onyng jarqyn ýlgisin bizge Ukrain halqy (últy) kórsetip jatyr... Ukrainder - búrynghy dala halqynyng býgingi úrpaqtary!

Ábdirashit Bәkirúly

Abai.kz