Konstitusiyalyq Kenes Respublika Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng ótinishin qarap, 7 jyldyq preziydenttik merzim turaly sheshim qabyldady. Sheshimning tolyq mәtinin jariyalaudy jón kórdik.

Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyalyq Kenesining 2022 jylghy 13 qyrkýiektegi № 2 qorytyndysy

«Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasyna ózgerister men tolyqtyru engizu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng jobasyn Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyng 91-babynyng 2-tarmaghynda belgilengen talaptargha sәikestigine tekseru turaly»

Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq Kenesi, Tóragha Q.Á. Mәmi, Kenes mýsheleri A.Q. Dauylbaev, V.A. Malinovskiy, R.J. Múqashev, Á.A. Temirbekov jәne U. Shapaktyng qatysuymen, ózining ashyq otyrysynda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Q.K.Toqaevtyng «Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasyna ózgerister men tolyqtyru engizu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng jobasyn Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyng 91-babynyng 2-tarmaghynda belgilengen talaptargha sәikestigi túrghysynan tekseru jónindegi ótinishin qarady.

Bayandamashy - Konstitusiyalyq Kenes mýshesi V.A. Malinovskiyding habarlamasyn tyndap, konstitusiyalyq is jýrgizu materialdaryn zerdelep, zannamalardy talday otyryp, Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq Kenesi

anyqtady:

Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Q.K.Toqaev, Konstitusiyanyng 44-babynyng 10-1) tarmaqshasyna jәne 91-babynyng 3-tarmaghyna sýienip, 2022 jylghy 12 qyrkýiekte «Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasyna ózgerister men tolyqtyru engizu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng jobasynyng (búdan әri – Zang jobasy) Konstitusiyanyng 91-babynyng 2-tarmaghyna sәikestigin qarau turaly ótinish kirgizdi.

Kelip týsken ótinishti Negizgi Zannyng normalaryna sәikesti taldaghan kezde Konstitusiyalyq Kenes kelesini basshylyqqa aldy.

1. Úsynylghan Zang jobasy Qazaqstan Respublikasy Preziydentining «Ádiletti memleket. Birtútas últ. Berekeli qogham» atty Qazaqstan halqyna Joldauynyng (2022 jylghy 1 qyrkýiek) ayasynda әzirlengen.

Zang jobasy Konstitusiyanyng 2-babynyng 3 jәne 3-1-tarmaqtaryna, 41-babynyng 1-tarmaghyna, 42-babynyng 5-tarmaghyna, 71-babynyng 1-tarmaghyna jәne 91-babynyng 2-tarmaghyna týzetuler engizuge, sonday-aq Negizgi Zandy Respublika Preziydenti lauazymyna saylanudy bir mәrtemen shekteu mәselelerin reglamentteytin jana 94-2-bappen tolyqtyrugha baghyttalghan.

2. Konstitusiyalyq Kenes búghan deyin de birneshe ret Qazaqstan Respublikasyn demokratiyalyq qúqyqtyq memleket retinde bekituding birden-bir konstitusiyalyq qúndylyghy retinde tikeley demokratiyanyng manyzdy mәselelerin, sonday-aq saylau qúqyghy men elding saylau jýiesining әrtýrli naqty aspektilerin qaraghan bolatyn. Konstitusiyalyq Kenesting sheshimderinde Respublika Preziydentinin, Parlamentting jәne onyng Palatalarynyn, deputattarynyng mandaty men qyzmetining bastaluy men toqtatyluyna, Preziydentting kezekten tys saylauyn taghayyndaugha baylanysty qúqyqtyq belgisizdikter týsindirildi. Osy maqsatta Konstitusiya normalaryna resmy týsindirme bergende, Parlament qabyldaghan zandardyng Konstitusiyagha sәikestigin teksergende, Negizgi Zangha ózgerister men tolyqtyrular engizu kezinde konstitusiyalyq is jýrgizuding belgilengen nysandary qoldanyldy.

Mysaly, Konstitusiyalyq Kenesting 2011 jylghy 31 qantardaghy № 2 normativtik qaulysynda týbegeyli konstitusiyalyq qúndylyqtardyng biri bola otyryp, halyqtyng erki bildiriletin akt respublikalyq referendumda nemese elimizde mezgil-mezgilimen ótkizilip otyratyn Respublika Preziydenti jәne Parlamenti deputattarynyng saylauynda dauys beru arqyly mindetti zang kýshine ie bolady, dep kórsetilgen;

halyq qalauyn zandarda jәne ózge de manyzdy memlekettik aktilerde aiqyndau, azamattardyng jariya instituttargha yqpal etu rәsimderin ýnemi jetildiru ishki túraqtylyqtyn, ekonomikalyq damu men halyqtyng әl-auqaty jaqsaruynyng pәrmendi kepili bolyp tabylady (Konstitusiyalyq Kenesting 2014 jylghy 19 mausymdaghy Joldauy).

Osy ótinishti qarau nysanasyna Konstitusiyalyq Kenesting qorytyndy sheshimderinde bayandalghan basqa da qúqyqtyq ústanymdar men erejelerding de tikeley qatysy bar (2004 jylghy 9 sәuirdegi № 5, 2005 jylghy 19 tamyzdaghy № 5, 2015 jylghy 24 aqpandaghy №2, 2019 jylghy 25 sәuirdegi № 4 normativtik qaulylar, 2022 jylghy 4 mamyrdaghy № 1 qorytyndy jәne basqalar).

3. Preziydenttik jәne parlamenttik saylau instituty memlekettiliktin, demokratiyalyq qúqyqtyq memleket pen azamattyq qoghamnyng konstitusiyalyq modelining barlyq basqa komponentterin qozghaytyn erekshe jýie qúrushy konstitusiyalyq qúndylyq. Osylaysha, ol memleketting manyzdy organdaryn janartudyng tiyimdi qúraly bolyp tabylady. Sol arqyly Respublikanyng әleumettik negizi, halyqtyng memlekettik biylik bastamalaryn qoldauy nyghaytylady.

Búl rette saylau nauqandary kezeninde sayasy partiyalar men ózge de qoghamdyq birlestikter, búqaralyq aqparat qúraldary jәne basqalardy qosa alghanda, azamattyq qoghamnyng әrtýrli segmentteri jandanady.

Saylaugha kandidat retinde qatysatyn, sonday-aq ózining bәseng saylau qúqyghyn iske asyratyn azamattardyng belsendiligi artady.

Osy jaghdaylarda Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasynda bayandy etilgen barlyq qúndylyqtar serpindi әri ýilesimdi is-әreket etuge tiyis. Olar memleket qyzmetining negizgi qaghidattary shenberinde últtyq mýddelerge qol jetkizu ýshin ózderine jýktelgen funksiyalardy sapaly oryndaugha baghyttalghan. Tikeley demokratiya instituttary da, atap aitqanda saylau, tiyisti dengeyde jәne sinhrondy týrde, memleketting manyzdy instituttaryn qúru strategiyasy men taktikasyna sәikes qoldanyluy kerek.

Konstitusiyalyq Kenes preziydenttik mandattyng bir mәrte jeti jyldyq merzimin belgileu aghymdaghy jylghy 5 mausymdaghy respublikalyq referendumda qabyldanghan memlekettik biylikti monopolizasiyalaugha jol bermeuge baghyttalghan konstitusiyalyq novellalardyng mәnine sәikes keledi, dep esepteydi. Búl merzim atalghan joghary lauazymdy túlgha lauazymyna saylanatyn barlyq adamdargha teng negizde qoldanylatyn bolady. Onymen Konstitusiyalyq Sot sudiyalarynyng bir mәrte segiz jyldyq ókilettik merzimin anyqtau ýilesedi.

Konstitusiyanyng 2-babyna engiziletin ózgerister Negizgi Zannyng 91-babynyng 2-tarmaghynda kózdelgen konstitusiyalyq qúndylyqtardyng mәnin qozghamaydy.

Bayandalghannyng negizinde, Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyng 72-babynyng 2-tarmaghyn jәne 91-babynyng 3-tarmaghyn, «Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq Kenesi turaly» 1995 jylghy 29 jeltoqsandaghy Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyalyq zanynyng 17-baby 4-tarmaghynyng 1) tarmaqshasyn, 31-33, 37-baptaryn jәne 41-baby 1-tarmaghynyng 2) tarmaqshasyn basshylyqqa ala otyryp, Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq Kenesi

sheshti:

1. «Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasyna ózgerister men tolyqtyru engizu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng jobasy Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasyna, sonyng ishinde Negizgi Zannyng 91-babynyng 2-tarmaghynda belgilengen talaptargha, sәikes dep tanylsyn.

2. Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyng 74-babynyng 3-tarmaghyna sәikes Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyalyq Kenesining qorytyndysy qabyldanghan kýninen bastap kýshine enedi, Respublikanyng býkil aumaghynda jalpygha birdey mindetti, týpkilikti bolyp tabylady jәne shaghymdanugha jatpaydy.

3. Osy qorytyndy respublikalyq resmy basylymdarda qazaq jәne orys tilderinde jariyalansyn.

Eske salayyq, 12 qyrkýiek kýni Parlament Mәjilisi deputattarynyng úsynysyna baylanysty respublika Preziydentining ótinishi Konstitusiyalyq Keneske joldanghan bolatyn.

Abai.kz