«Múrager» bolivariandyq tónkeris jolymen jýre me?

Gýlbighash OMAR

Zamanauy sayasy tehnologiyalar sózdigine «demokratiyaly jolmen múrager tandau» termiynin engizetin kez jetken siyaqty. Óitkeni avtoritarly jýiening biylik auysu isinde demokratiyaly saylau jolymen múrager tandaytyny tansyq bolmaugha ainaldy. Tipti liyberaldy-demokratiyalyq ýrdisterding ózi oghan aitarlyqtay kedergi tudyra almaq emes. Múnyng birneshe mysalyn keshegi kenestik kenistik ayasynda kórip te otyrmyz. Reseyde Elisinnen song Putinning preziydenttikke saylanuy, Ázirbayjanda Geydar Áliyevting ornyna Iliham Áliyevting otyruy, Týrkimenstanda Týrkimenbashydan song Gurbanguly Berdimúhamedovting biylik basyna kelui aldyn-ala dayyndalghan, belgili bir ssenariymen jýzege asqan ózgerister edi. Onyng alghashqy ekeuin búrynghy basshy kózi tirisinde ózi dayyndap, qútty oryndy óz qolymen «tabystap» ketkeni de shyndyq.

«Múrager» bolivariandyq tónkeris jolymen jýre me?

Gýlbighash OMAR

Zamanauy sayasy tehnologiyalar sózdigine «demokratiyaly jolmen múrager tandau» termiynin engizetin kez jetken siyaqty. Óitkeni avtoritarly jýiening biylik auysu isinde demokratiyaly saylau jolymen múrager tandaytyny tansyq bolmaugha ainaldy. Tipti liyberaldy-demokratiyalyq ýrdisterding ózi oghan aitarlyqtay kedergi tudyra almaq emes. Múnyng birneshe mysalyn keshegi kenestik kenistik ayasynda kórip te otyrmyz. Reseyde Elisinnen song Putinning preziydenttikke saylanuy, Ázirbayjanda Geydar Áliyevting ornyna Iliham Áliyevting otyruy, Týrkimenstanda Týrkimenbashydan song Gurbanguly Berdimúhamedovting biylik basyna kelui aldyn-ala dayyndalghan, belgili bir ssenariymen jýzege asqan ózgerister edi. Onyng alghashqy ekeuin búrynghy basshy kózi tirisinde ózi dayyndap, qútty oryndy óz qolymen «tabystap» ketkeni de shyndyq.

Keshe ghana saylau ótkizgen Venesuela da endi osynday «ózgeshe» jolmen jana basshysyn tandaghan elder qataryna qosyldy. Eldi on bes jylday biylegen Ugo Chaves kózi júmylardan tórt ay búryn múragerining kim bolaryn halyqqa jariyalap ýlgerdi. Byltyr jeltoqsan aiynda Ugo Chaves densaulyghynyng nasharlauyna baylanysty preziydenttik ókilettilikting bir bóligin viyse-preziydent әri syrtqy ister ministri Nikolas Madurogha bergen bolatyn. Telearna arqyly halyqqa joldaghan ýndeuinde ol halyqty aldaghy saylauda Madurony qoldaugha shaqyrdy.
Byltyr kýzde ótken saylaualdy nauqan kezinde Ugo Chaves densaulyghynyng jaqsarghany turaly mәlimdeme jasaghan edi. Biraq bir jarym jyl búryn dertti bolghan Chaves aqyry aty jaman aurudan kóz júmdy.
58 jasta kóz júmghan Chavesting «múrageri» odan 8 jas qana kishi.
HHI ghasyrda últtyq ekonomika men sosializmdi budandastyryp, jana lep - bolivariandyq tónkeristi dýniyege әkelgen Chavesting jolyn Maduro jalghastyra ma, joq pa - ol arasy kýngirt.
Ázirge Maduro ózin nanymsyz mәlimdemeler jasaumen ghana tanytty.
MaduroDice.com saytynda jazylghan mәlimetke jýginsek, ol saylaualdy sóilegen sózderinde Chavesting atyn kýnine 190 mәrte ataghan. Jalpy, saylaualdy nauqanynda 7200 ret auzyna alghan.
Tipti o dýniyege ketken song da Chavesti ólmegendey kórsetui Nikolastyng óz bedeline senimsiz bolghandyghyn anghartady. Ol «argentinalyq episkoptyng Rim papasy bolyp saylanuyna Ugo Chavesting әruaghy kómektesken» dep ashyq aitty.
Osy kýnderi jergilikti telearnalardan Chgo Chavesting júmaqta jýrgeni jayly mulit­filim kórsetilgen. Venesuelanyng «chavizmge» tútyghyp túrghanynyng bir belgisi de búl.
«Ugo Chaves jasasyn! Chaves tiri! Árkez jeniske qaray! Biz tarihty óz qolymyzben jasaymyz! Biz beybitshilikte ómir sýremiz, bәri bizding jenisimizdi toylaydy! Biz óz antymyzdy oryndaymyz, algha, sosializm jenisine qaray!» - Maduro aighaylaghan saylaualdy úrandarynyng biri osynday.
Maduro óz halqynyng basyn biriktiru ýshin syrtqy jaudy zoraytyp paydalanatyn taptauryn әdisti de sarqa paydalandy. Aurudan kóz júmghan Chaveske dertti júqtyrghan «әldebir qaratýnek kýshter» bar ekenin de aitudaghy maqsaty da osy.
Sonymen, Ortalyq saylau komissiya­sy Birynghay sosialistik partiya atynan saylaugha týsken Nikolas Maduronyng 50,6 payyz, al Oppozisiyalyq kýshterding ýmitkeri Enriyke Kapriylesting 49,4 payyz dauys jinaghanyn mәlimdedi. Shamamen 1,5 payyz dauys basymdyqpen Maduro preziydenttke saylandy.
Qyryq jastaghy Enriyke Kapriyles osydan alty ay búryn ótken preziydent saylauynda Ugo Chavesten on payyz ghana az da­uys jinaghan edi. Eldegi orta tap men baylar qoldap otyrghan Kapriylesting búl joly jaqtaushylar sanynyng kóbeye týskeni eldegi jaghdaydyng ushygha bastaghanyn bayqatsa kerek. Saylaudan song dauys sanau nәtiyjesining shynayylyghyna kýmәndanghan halyq qolyna ydys-ayaghyn saldyrlatyp, kóshege shyqty. Qoldaryna tas pen tayaq alghan jastar jaghy polisiyamen qaqtyghysyp qalghan.
Búl saylau «múragerdin» taqqa otyru rәsimin «zandastyru» joly ghana bolatyn. Múnday jaghdayda әdette saylau (әsirese, alghashqysynda) halyq «múragerdin» jeke basynyng emes, oghan biylikti senip tapsyrghan búrynghy basshynyng ataq-abyroyy, el ishindegi bedeli ýshin dauys beredi.
Endeshe, osy joly saylauda Maduro emes, Chavesting bedeli (nemese Chavesting elesi) jendi deuge de bolar.
Qay elde bolmasyn, osynday jolmen biylikke taqymy tiygen «múrager» ózining aldyndaghy basshygha degen «perzenttik» paryzy bar ekenin esten shygharmaydy. Onyng taqqa otyruynyng ózi búrynnan qalyptasqan sayasy jýieni ornyqtyra týsu, sol tústaghy qúndylyqtardy saqtau, eng bastysy búrynghy basshynyng jaqyn-juyghy, ainalasyndaghy toptyng mýddesin qorghau mindetinen bastau alady. Iliham Áliyev búrynghy preziydentting úly bolghandyqtan, onyng «perzenttik» boryshyn joqqa shygharu eshkimning oiyna da kelmes edi, al Maduro ózin-ózi «Men Ugo Chavesting úlymyn» dep jariyalady. Saylau aldyndaghy sózderining birinde ol «Men Chaves emespin, biraq ózimdi onyng úlymyn dep sanaymyn. Men, sizder siyaqty júmysshymyn. Biz bәrimiz Chaveske úqsaymyz, óitkeni bәrimiz otanymyzdyng júmysshylary men soldattarymyz» degen. Onyng sózderin shattana qabyldaghan halyq Maduronyng «Chavesting úly» ekenine kýmәndanbaghan siyaqty.
Elisinmen arada әldeqanday «tuystyq» qarym-qatynasy bar ekenin aitpasa da, Putin oghan jәne onyng otbasyna qatysty «perzenttik» paryzyn abyroymen atqaryp shyqty. Ol eks-preziydentke beriletin kepildikter turaly jarlyqqa (keyin zangha ainaldy) qol qoyyp, ózin taqqa qolynan jetelep әkelgen Elisiyn-Ákey aldyndaghy boryshynan qútyldy.
«Múragerler» bedeldi basshy ómirden ótkennen keyin sayasy jýiede túraqtylyqty saqtap qalu ýshin qajeti aralyq túlgha siyaqty. Áytse de, «múragerdin» aralyq túlgha bolyp qaluy nemese biylik jýiesine birjola sinisui onyng jeke basynyng qadir-qasiyetine de, ainalasynda qanday toptardyng júmys isteytindigine de baylanysty. Biz qarastyrghan elderde әzirge múragerlerding belgili bir uaqyttan song biylikten tayqyp ketui bolghan emes. Kerisinshe, múragerler az uaqyttan song kemeline jetip, búrynghy basshynyng kólenkesinen shyghyp, óz jolyn tandaytyny bayqalady.
Al Chavesting «múragerinin» ayaq alysyn uaqyt kórsetedi. Karakaspen qarym-qatynasty jaqsartugha ýmiti zor AQSh ta, Venesuelagha әskery qaru-jaraq eksporttau­shy Resey de, osy elding ekonomikasyna qyruar investisiya qúiyp otyrghan Qytay da, Latyn Amerikasyndaghy kórshiles memleketter de osy mәselege alandap otyr.
... Aq Ýy men Kremli basshylary Madurony jenisimen qúttyqtap ta ýlgerdi.
Venesueladaghy saylaugha qatysty ghalamtordaghy pikirlerding bir parasy:

Aleks-8268: Eger ýsh synyptyq bilimi bar avtorbus jýrgizushisi preziydent bolsa, onda Venesuela halqyna shyn mәninde qatty janym ashidy.

Krepts: Venesueladaghy avtobus jýrgizushisi gollivudtyq akterge nemese tehastyq oligarhqa qaraghanda әldeqayda sauatty ma dep oilaymyn.

Uarilo: Al men Qadyrovtyng jeti synyptyq bilimi bar ekenin endi maqtanyshpen aitatyn bolamyn! Saylaushylardyng bilim dengeyi qanday ekenin tipti elestete de almaymyn. Venesueladaghy bilim dengeyi sonshalyqty myqty shyghar, bәlkim mektepting ýsh synybynda adam memleketti tiyimdi basqarudyng qyr-syryn ýirenip shyghatyn bolar!

Mike Torello: Dauys sanaudaghy әdildikti aitsanyzshy!

bv2331: Chaves kórnekti túlgha bolatyn. Úrlyq jasaghan joq. Azdap minezi bolatyn, ras. Bәlkim, kәsiby sayasatker emes shyghar, biraq úry emes. Bizge sonday da búiyrmady ghoy.
Nikolay: Maduro, «әlbette, Chaves emes, biraq onyng sózi sonikindey: jartyqúrsaq kedey-kepshikke ata jau retinde AQSh-ty kórsetedi. Búl Resey, Koreya, Belorussiya, Venesuela, Kuba t.s.s. siyaqty elderge tәn sayasy әdis. Ózderi úrlaydy, halyq ýshin sausaghyn da qimyldatpaydy, adamdardy aidap saldy.
evrazia-imperial: Venesuelalyqtar ózderining qalay ómir sýrgisi keletindikterin jәne el preziydenti kim bolatynyn ózderi sheshui tiyis. Soltýstikamerikalyq imperiyadaghy kókeler men tәteler olargha kedergi jasay almaq emes.

abcdef1: Qúday әldebir halyqqa múnay bergende, aqylyn alyp qoyady deydi... Reseyde de, Venesuelada da sol... Resey ÚQK podpolkovniygin biylik basyna әkelip bir tang qaldyryp edi, al mynalar tipti... avtobus jýrgizushisin - preziydenttikke....

"Týrkistan" gazeti