Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti

Qasym-Jomart Toqaevqa

Ashyq hat!

Qúrmetti Qasym-Jomart Kemelúly!

Joshy han (1187-1227) – Shynghys hannyng ýlken úly, erjýrek qolbasshysy, keng baytaq qazaq dalasynda qúrylghan jana memleket – Joshy úlysynyng negizin qalaushy ekenin Óziniz de jaqsy bilesiz.

Joshy úlysy protoqazaq memleketi. Sol dәuirde de Deshti Qypshaq aimaghyn, yaghny qazirgi qazaq jerin meken etken qazirgi qazaq halqynyng qúramyndaghy rular men taypalar, yaghni, bizding ata-babalarymyz bolatyn. Qazaqstannyng qazirgi halqy aspannan týsken joq, sol dәuirlerde ómir sýrgen adamdardyng úrpaqtary.

Joshy hannyng úrpaqtary osy ózderi iyelik etken úlanghayyr qazaq dalasyn eshkimge jaltaqtamay, emin-erkin, jekedara biyledi. Óz aldyna tәuelsiz memleketting irgetasyn qalyp, negizin saldy. Joshynyng derbes memleket qúru iydeyasyn onyng úldary men nemereleri óte sәtti jalghastyrdy. Berke hannan bastap Joshy úlysy mýlde tәuelsiz memleketke ainaldy. Qazaq últ bolyp úiysa bastady. Sonyng alghashqy sharttary jasaldy. Al biz әli kýnge deyin ghylymy enbekterde «mongholdar», «monghol әskeri» dep jazyp kelemiz. Joshynyng úrpaqtary men úlysyndaghy halyqty «monghol» dep, әskerin «monghol әskeri» dep jazugha bolmaydy. Óitkeni olar qazaq bolyp, qazaqqa sinip ketti. Mysaly, Shynghys han Qytaydy basyp alyp, qalauynsha biylep-tóstedi. Sonda Shynghys han men onyng úrpaqtary biylik jýrgizdi eken dep, Qytaydy «monghol eli», «mongholdar» deuge bola ma?! Sonynda olardyng úrpaqtarynyng ózi qytaygha sinip, qytaylanyp ketti. Kim biylese de memleketti túrghylyqty, jergilikti halyqtyng atymen atau kerek. Mәselen, әrige barmay-aq beriden qayyrsaq, Kenes odaghy kezinde Qazaqstandy kim barqarmady?! Kim basqarsa da, túrghylyqty halyq, yaghny memleketting iyesi qazaq bolghandyqtan Qazaqstan bolyp qala berdi. Bolashaqta da solay! Sondyqtan, Joshy úlysyna da osy túrghydan qarau kerek. Shynghys han men onyng úrpaqtary biylegen dәuirlerdegi QAZAQ ÚLYSY, QAZAQ ELI, QAZAQ MEMLEKETI dep atauymyz kerek. Joshy qúrghan memleket – býgingi Qazaqstan. Endeshe Joshy úlysyn «Qazaq memleketi», «Qazaq handyghy» dep atasaq, esh qatelespeymiz. Búl shyndyqtan qashsaq ta qútyla almaymyz.

Keler jyly Joshy hannyng taqqa otyrghanyna 800 jyl tolady. Búny Joshy hannyng taqqa otyruynyng 800 jyldyghy emes, qazaq handyghynyng 800 jyldyghy retinde dýrkiretip atap ótken lәzim. Qazaq handyghynyng tarihy Kerey men Jәnibekten emes, Joshydan bastalady. Joshy – Kerey men Jәnibekting ghana emes, jalpy qazaq handarynyng týp atasy. Sondyqtan da qazaq handyghynyng 800 jyldyq mereytoyyn keninen atap ótu, layyqty dәreje-dәrgeyde toylau býgingi kýni óte manyzdy әri abyroyly is.

Qúmetpen,

Duman Ramazan,

jazushy-dramaturg, Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri, Halyqaralyq «Alash» әdeby syilyghynyng laureaty

Abai.kz