قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى

قاسىم-جومارت توقاەۆقا

اشىق حات!

قۇرمەتتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى!

جوشى حان (1187-1227) – شىڭعىس حاننىڭ ۇلكەن ۇلى، ەرجۇرەك قولباسشىسى، كەڭ بايتاق قازاق دالاسىندا قۇرىلعان جاڭا مەملەكەت – جوشى ۇلىسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ەكەنىن ءوزىڭىز دە جاقسى بىلەسىز.

جوشى ۇلىسى پروتوقازاق مەملەكەتى. سول داۋىردە دە دەشتى قىپشاق ايماعىن، ياعني قازىرگى قازاق جەرىن مەكەن ەتكەن قازىرگى قازاق حالقىنىڭ قۇرامىنداعى رۋلار مەن تايپالار، ياعني، ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز بولاتىن. قازاقستاننىڭ قازىرگى حالقى اسپاننان تۇسكەن جوق، سول داۋىرلەردە ءومىر سۇرگەن ادامداردىڭ ۇرپاقتارى.

جوشى حاننىڭ ۇرپاقتارى وسى وزدەرى يەلىك ەتكەن ۇلانعايىر قازاق دالاسىن ەشكىمگە جالتاقتاماي، ەمىن-ەركىن، جەكەدارا بيلەدى. ءوز الدىنا تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن قالىپ، نەگىزىن سالدى. جوشىنىڭ دەربەس مەملەكەت قۇرۋ يدەياسىن ونىڭ ۇلدارى مەن نەمەرەلەرى وتە ءساتتى جالعاستىردى. بەركە حاننان باستاپ جوشى ۇلىسى مۇلدە تاۋەلسىز مەملەكەتكە اينالدى. قازاق ۇلت بولىپ ۇيىسا باستادى. سونىڭ العاشقى شارتتارى جاسالدى. ال ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن عىلىمي ەڭبەكتەردە «موڭعولدار»، «موڭعول اسكەرى» دەپ جازىپ كەلەمىز. جوشىنىڭ ۇرپاقتارى مەن ۇلىسىنداعى حالىقتى «موڭعول» دەپ، اسكەرىن «موڭعول اسكەرى» دەپ جازۋعا بولمايدى. ويتكەنى ولار قازاق بولىپ، قازاققا ءسىڭىپ كەتتى. مىسالى، شىڭعىس حان قىتايدى باسىپ الىپ، قالاۋىنشا بيلەپ-توستەدى. سوندا شىڭعىس حان مەن ونىڭ ۇرپاقتارى بيلىك جۇرگىزدى ەكەن دەپ، قىتايدى «موڭعول ەلى»، «موڭعولدار» دەۋگە بولا ما؟! سوڭىندا ولاردىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ءوزى قىتايعا ءسىڭىپ، قىتايلانىپ كەتتى. كىم بيلەسە دە مەملەكەتتى تۇرعىلىقتى، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ اتىمەن اتاۋ كەرەك. ماسەلەن، ارىگە بارماي-اق بەرىدەن قايىرساق، كەڭەس وداعى كەزىندە قازاقستاندى كىم بارقارمادى؟! كىم باسقارسا دا، تۇرعىلىقتى حالىق، ياعني مەملەكەتتىڭ يەسى قازاق بولعاندىقتان قازاقستان بولىپ قالا بەردى. بولاشاقتا دا سولاي! سوندىقتان، جوشى ۇلىسىنا دا وسى تۇرعىدان قاراۋ كەرەك. شىڭعىس حان مەن ونىڭ ۇرپاقتارى بيلەگەن داۋىرلەردەگى قازاق ۇلىسى، قازاق ەلى، قازاق مەملەكەتى دەپ اتاۋىمىز كەرەك. جوشى قۇرعان مەملەكەت – بۇگىنگى قازاقستان. ەندەشە جوشى ۇلىسىن «قازاق مەملەكەتى»، «قازاق حاندىعى» دەپ اتاساق، ەش قاتەلەسپەيمىز. بۇل شىندىقتان قاشساق تا قۇتىلا المايمىز.

كەلەر جىلى جوشى حاننىڭ تاققا وتىرعانىنا 800 جىل تولادى. بۇنى جوشى حاننىڭ تاققا وتىرۋىنىڭ 800 جىلدىعى ەمەس، قازاق حاندىعىنىڭ 800 جىلدىعى رەتىندە دۇركىرەتىپ اتاپ وتكەن ءلازىم. قازاق حاندىعىنىڭ تاريحى كەرەي مەن جانىبەكتەن ەمەس، جوشىدان باستالادى. جوشى – كەرەي مەن جانىبەكتىڭ عانا ەمەس، جالپى قازاق حاندارىنىڭ ءتۇپ اتاسى. سوندىقتان دا قازاق حاندىعىنىڭ 800 جىلدىق مەرەيتويىن كەڭىنەن اتاپ ءوتۋ، لايىقتى دارەجە-دارگەيدە تويلاۋ بۇگىنگى كۇنى وتە ماڭىزدى ءارى ابىرويلى ءىس.

قۇمەتپەن،

دۋمان رامازان,

جازۋشى-دراماتۋرگ، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

Abai.kz