(hikayat-mysal)  

Nastoyashiy priznak, po kotoromu mojno

uznati  istinnogo  mudresa – terpeniye.
                                                                                    IBSEN.
 

 (hikayat-mysal)  

Nastoyashiy priznak, po kotoromu mojno

uznati  istinnogo  mudresa – terpeniye.
                                                                                    IBSEN.
 

Jóndi  sóiley almau balalarda, keyde ýlkenderde de kezdesedi. Mәselen bireuler dauyssyz dybystan bastalatyn sózderdi : «t-t-t-traktor», «p-p-p-piala» dep әreng aitsa, keybireui ; «a-a-a-arba», «o-o-o-orman» dep dauysty dybystan bastalatyn sózderge kibirtikteydi. Al bәzbireuler auzynan bir sóz shygharu ýshin, qabaqtaryn jypylyqtatyp, bet-auzyn qisalandatyp, basyn iyzendetip, iyqtaryn qiqandatyp, sonshama qinalyp, sóz týgili dybysty әzer shygharyp, sodan song mynaday qorlyqqa shyday almay, jylap qoya beredi. Qazaqtar múndaylardy «kekesh» nemese «tútyqpa» ataydy.
 Sózdi dúrys aitsa  da dausy basqasha, kәduilgiden qorash estiletinder bar. Ondaylardy «manqa» deydi. Búlardyng kóbinese tandayynda jyryq bolady.
 Al jeke bir әripterdi  ghana dúrys aitpaytyndar kezdesedi. Mәselen «s»-ny «ssh»  dep tilin tósep sóileydi. Olardyng «siyr» degeni «sshiyr» bop estiledi. Búlardy «saqau» deydi.
 Psihoterapevt osylardyng alghashqysyn − kekeshterdi, yaky tútyqpalardy emdeytin. Manqalardy tamaq pen kómekeydi emdeytin dәrigerge, saqaulardy logopedke júmsaytyn.
− Sóileu degen op-onay, balalar! Mine, arba, әngelek, − dep әr sózdi aitqan sayyn qolyndaghy qalamdardy birinen song birin jerge tastaytyn.
− IYә, sóz aitu degen qoldaghy qalamdy jerge týsirip alu siyaqty, op-onay!
  Kekeshterdi emdeu ýshin, psihoterapevt emdik seanstar ótkizetin, seanstan son, neshe týrli jattyghular jasatyp, sóileuge mashyqtandyratyn. Balalargha  maqal-mәtel, taqpaq jattap keludi búiyryp, mektep múghalimderinshe ýige tapsyrma beretin. Búryn, bayaghyda-a teledidar, úyaly telefon degender atymen joq kezde jaqsy edi. Balalar psihoterapevting tapsyrmasyn búljytpay oryndap keletin. Olardy mekteptegidey, birinen song birin «taqtagha» jeke-jeke shygharyp, jattyghularyn aitqyzatyn. Shama-sharqy jetkenshe tútyqpaugha tyrysyp, dúrys sóilegenderge «tórt», «bes» dep bagha qoyatyn. Balalardyng sóileu qabileti birshama jóndelgende, seans zalyna ata-analardy shaqyrylatyn. Kópting aldynda aitylghan әr maqal, әr taqpaqtan son, zaldaghylar qol soghatyn. Ádette psihoterapevt aldymen jaqsy sóileytinderdi, odan song nasharlau sóileytinderdi, eng sonynda sóiley almaytyndardy  «sahnagha» shygharatyn. Búl joly da jaqsy sóilegenderge «tórt», «bes» qoyylatyn. Nasharlargha bagha qoyylmaytyn. «Qauyn − qauyngha qarap  reng alady». Kýnde jattygha bergen son, balalardyng bәri biraz uaqyttan song kekeshtenbey sóilep, ýiine qaytatyn. Qazirgi kezenning qiyndyghy sol − kompiuter men teledidar aldynan shyqpaytyn, ýnemi úyaly telefongha ýniluden basqa ermegi joq jastargha kýnine myng qaqsasang da  ne maqal, jýz qaqsasang da bir taqpaq jattata almaysyn. Osynday bir balagha :
 − Búlay etsen, kekeshtikten aryltugha, dúrys sóileuge  qalay jattyqtyramyn? Tym qúrysa  kóbeytu kestesin aitshy, − dedi. Bala tútyghyp, qaqalyp-shashalyp, kóbeytu kestesin de bilmeytinin ymmen әreng jetkizdi. IYә, sóitedi búlar. Dýkennen zattar satyp alghanda, dýkenshi  kalikuliyatoryn shúqylap bolghansha, psihoterapevt oisha eseptep-aq lezde myna zattardyng qúny  qansha tenge túratynyn aitatyn. Dýkenshi múnyng esepke sonshama jýiriktigine an-tang qalyp:
 − Siz buhgaltyrsyz ba, әlde kassirsiz be! − dep súraytyn.
  − Joq-ә, ana qolyndaghyny ghúmyrymda ústamaghan bayaghynyng adamymyn, − deytin búl. Qazirgilerge ekige ekini qos deseng de, kalikulyatordy shúqylaydy.
− Myna jigitten basqalaryng alghash kelgen kýndegimen salystyrghanda, әldeqayda tәuir sóileysinder, keybiring tipti jaqsysyndar. Men senderge bir qyzyq ertegi aityp bereyin. Tyndaysyndar ma, balalar ?!
Manaly beri sóileuge shyghudan, jattyghudan jalyqqan balalar bir-birine qarap jymyndasty. «Tyndaymyz!» desti jaqsy  sóileytinder. «IYә!» − dedi nasharlau sóileytinder. Sóiley almaytyndar bas iyzesip, ymmen kelisim berdi.
Bólmede shybynnyn  úshqany estilerdey, tynyshtyq ornaghan edi.

***
− Balalar, bayaghyda-a, bizding dәuirimizden búrynghy IV−ghasyrda ýlken tenizge kirigetin týbekke ornalasqan bir shaghyn memleketting astanasynda, óte zerek hәm alghyr, kórikti, әri joyqyn, kýshti bir bozbala ghúmyr keshipti. Balanyng aty – Demo edi. Alayda, onyng eki birdey ýlken mini bar-tyn. Biri − tym sóiley almaytyn kekesh, ekinshisi − tili kelmey, kóp әripterdi búzyp aitatyn saqau. Onymen birge oqityn synyptastary, kórshi balalar, tipti tómengi synyptyng oqushylary ony  ýnemi  mazaqtaghandyqtan, ol eshkimmen aralaspaugha tyrysatyn. Bireu súraq qoysa, minin bildirmeu ýshin, ymmen nemese basyn iyzep, iyghyn qiqandatyp jauap beretin. Demony balalar óz atymen atamay: «p-p-p», «t-t-t» − dep kelemejdeytin. Al oqytushylar taqtagha shygharghanda, birer sózdi kekeshtenip, saqaulanyp, әreng aitatyn odan tezirek qútylghysy kelip: «jaraydy, otyra ghoy,» − dep, «ýshtik» bagha qoya salatyn.
Jeti jasynda әkeden airylyp, odan qalghan qaru-jaraq jasaytyn sheberhana men mol aqshany qamqorshy−symaqtary talan-tarajgha týsirip, tonap tayyp túrghan. Sheshesi,  qaryndasy ýsheui ólmesting kýnin kórip, әzer kýneltip jatqan kekesh balanyng ozbyrlyqqa, ojarlyqqa, kýsh kórsetu, aldau, jaghympazdanu siyaqty  adamgershilikke  jat qylyqtargha qarsy ashu-yzasy ishinde qara qazanday qaynap, jyl ótken sayyn tilining mýkistigi ýshin qorlanyp, ózin jegidey jep, «óli bolyp kórde joq, tiri bolyp tórde joq» kýy keship, eseye berdi. Ol zamanda múnday dertti emdeytin mamandar joq edi.
Onyng kemistigi ýiindegilerding de janyna qatty batatyn. Ghúmyr boyy osylay saqau, әri kekesh bop ótedi dep qayghyratyn edi anasy men qaryndasy.
Balalar Demony mazaqtasa, ony etene jaqsy biletin kórshi-qolan, ýlkender myna kekesh jasóspirimning enbekqorlyghyn, adaldyghyn, kishipeyildigin, qarapayymdylyghyn  qatty baghalap, jaqsy kóretin.
Bir kýni Demo patsha men uәzirlerining halyq aldyna shyghyp sóilegenin kórip tang qaldy. Bәri birinen − biri ótken «sen túr, men atayyn» sózge jýirik.
 «Myna týrimmen men patsha nemese  uәzir týgili, kishigirim shonjar da bola almaspyn. Ol ol ma, maghan jóni týzu emes, qanday da bir kemistigi bar qyz ghana túrmysqa shyghar. Otbasyn qúrghan kýnde bala-shaghama, kelinshegime ýlgi emes, kýlki bolamyn-au» dep, ýiining bir bólmesine  tyghylyp alyp, әbden kóz jasyn búlaytyn .
Synyptyng oquy bitip, oqushylar ýsh ailyq jazghy demalysqa shyqqanda Demo: «Mening mýkistigimdi ózimnen basqa eshkim jaza almaydy. Osy demalysymda bar әreketimdi jasap,  talpynyp baghayyn. «Áreket bar jerde bereket bar» degen  oimen baghdarlama týzedi. Ertenine ol: «Men emdeluge, turasyn aitqanda, ózimdi ózim emdeuge  alysqa kettim. Tamyzdyng sonynda, oqu bastalar aldynda ghana kelemin. Oghan deyin meni izdemender,» − dep ýiine bir japyraq hat qaldyryp, iz-týzsiz joghalady.
Demonyng kórshi  kóshede túratyn mylqau jalghyz dosy bolatyn. Mylqau kekeshti kelemejdemeydi. Tili sau  balalar mazaqtay beretindikten, ol osy mylqau balamen ghana til tabysatyn. Onda da ymdap.
Ótken jyly jazda kóshede kele jatyp, mylqau balanyng ózinen boyshandau bir jigitti toqtatyp, ymdap birdeme súraghanyn kórdi.
− A-a, nemene?! − dedi әlgi. Mylqau týsiniksiz dybystar shygharyp, qoldaryn erbendetti.
− Ne? Nemene?! Tiling joq pa, sóilesenshi ?!
Eshtene týsindire almaghan mylqau, bir qolymen  beytanys jigitke ymdap, ekinshi qolymen ketuge ynghaylanghan onyng jeninen tartqylaghanda, jeydesi iyghynan dar etip sógilip ketti. Beytanys jigit mylqaudy júdyryqtyng astyna aldy. Ajyratugha әrekettengen Demony da týigishtey bastady. Sóz aita almay, kekeshtenip, birdemelerdi byldyrap, bet-auzy qan jalanghan Demo sol sәt jigitting jaghasynan qos qoldap ústap, qysyp qalghanda jәbirleushining tynysy toqtap, kókpenbek bop kógerip, esinen tanyp, qúlap týsti.
-M-m-m-m-men s-s-saghan  k-k-k-kemtarlargha t-t-t-tiyiskendi k-k-k-kór-s-s-setem!
Lezde esin jighan jigit sózge kelmey túra qashty.
− «Kerenning qolyna, mylqaudyng astyna týspe» degen, neng bar olargha jolap?! − dedi ótip bara jatqan  jolaushy  qashqan jigitting artynan aiqaylap.
Mylqau bala Demony ýiine ertip keldi. Ekeui bir-birimen ymdap til tabysa otyryp, bir qúmyra jýzim sharabyn tauysty.
Sodan beri ekeui jiyi  jolyghady. Keyde qala aralaydy, keyde dingegining úshar basynda jalauy jelbirep, jelkenderin jel kergen kemelerde, qayyqtarda qazday tizilip, qatar-qatar otyryp,  eskek esken әskerlerdi tamashalap, jaghalauda  qarmaqpen balyq aulaydy.
Mylqau balanyng ýiindegi jalghyz sheshesi de mylqau edi. Kórshilerining aituynsha, әnebir jyly qayyghyn tauday tolqyn basyp qalyp, su týbine ketken әkesi de mylqau eken. Mylqau balanyng esimi Nemo ekenin de kórshilerinen estigen. Búlardyng mylqaulyghynyng sebebi tua bitken tas kerendikten, ghúmyrynda bir de bir sóz estimegendikten dep týsinetin kekesh bozbala. Ózining qúlaghy sap-sau. Oghan kýmәni joq. Jazu-syzudy qatyrady. Lirada da týrli әuenderdi oinaydy. Sóz ghoy, múny azapqa salatyn. Átten, «Patsha nemese  uәzir siyaqty sheshen bolmay-aq, tym qúrysa qatardaghy bir qúl qúrly sóiley alatyn kýn tuar ma edi..?»
Kekesh mylqaugha ymdap týsindirdi:
− Alysqa-a baramyz. Adam ayaghy baspaytyn jerge. Myna jýkterimdi kóterip jýruge kómektes, әri serik bol. Men sonda qalamyn.
Ekeui teniz jaghalap úzaq jýrdi. Demo jartastaghy әrbir ýngirge kirip, múqiyat zerttep kóredi. Onyng talaby boyynsha ýngir janbyr jaughanda −  tóbesinen su ótpeytin, teniz tasyghanda − ishine su kirip ketpeytin, aumaghy tym ýlken emes, ot jaqqanda tez jylityn, auzy tar, әri jel ótine qarsy  bolmauy kerek.
Shókim-shókim aq búlttar aspanda bir-birimen jarysa jónkip barady. Teriskeyden soqqan salqyn jelding ekpinimen qualasqan búira tolqyndar birinen song biri jaghadaghy  jartastargha ysqyra, yshqyna soghyp, kýlparshasy shyghyp, úsaq tamshylar aspangha atqylaydy. Jelsiz, tymyq kýnderi shiqyly qúlaq túndyratyn shaghalalar býgin jym-jylas. Qayyq bitken teniz betinde atymen joq. Jelkenin týsirgen biren-saran kemeler ghana alysta-a, kókjiyekke tayau kóz úshynda bayau qalqidy.
Demo biyikteu ornalasqan auzy tarlau, shaghyn ýngirdi tandap, arqasyndaghy qapshyqty týsirip, bauyn sheshti. Onda kórpe-tósek, ydys-ayaq, may sham, kezdik, ottyq, qalam, dәpter, birneshe kýnge jeterlik taghamdar, túshy su bar edi. Nemonyng qolyna ústatqan týiinshekting ishi toly kitaptar. Qarmaq pen shaghyn tordy da ala shyqqan.
Kekesh mylqaugha qayshy, ústara úsynyp, ymdap, iyghyna týsetin kómirdey qap-qara, qoy shashyn qastarynyng ortasynan jelke shúnqyryna deyin sausaghymen syzyp kórsetip, basynyng bir jartysyndaghy shashty әueli qayshymen tyqyrlap qyrqyp, sosyn ústaramen qyryp tastauyn ótindi.
− Nege óitesin? Sen kóriktisin. Ádemisin. Onday saghan jaraspaydy.
− Keyin týsindirem, aitqandy iste!
Bastaghy shashtyng jartysyn qyryp bitip, Demonyng týrine qaraghan Nemo barmaghyn tistelep, júdyryghymen óz mandayyn úrghylady. Ol kezde onaylyqpen taptyrmaytyn qayshy men ústarany qaq bólip laqtyryp jiberdi.
− Jaraydy, tynyshtal endi. Sabyr saqta !
− Shashty qyrqu, jyraqtaghy ýngirde jalghyz túru − ne ýshin kerek saghan?! − Nemo ymdady.
− Men ýsh ailyq demalysymdy osynda ótkizemin. Myna kitaptardy oqimyn. Jatqa aityp, tilimning mýkistigin týzeymin. − Sausaghymen taqyr basyn núqydy. − Sen eki-ýsh kýnde bir ret tagham  alyp kelip túr. Myna aqshany al. Ýsh aidyn  sonynda qayshy ala kelersin. Oghan deyin basymnyng myna sen qyrghan jartysyndaghy shash qalyng bop ósedi. Sol kezde eki jaghyn tenestirip, týzep beresin, − dedi ymmen. Mylqau kelisti.
− Men de osynda qalar edim. Ýsh aidy birge ótkizer edim senimen. Átten, sheshem jalghyz. Ol mensiz kýnin kóre almaydy. − Ekeui bir-birin qimay, qatty qol qysysyp qoshtasty.
Osylay kekesh, әri saqau bala úshy-qiyry joq teniz jaghasyndaghy bir ýngirde jalghyz qaldy. Ýngir qaladan tym alys edi. Qalany kóru ýshin, jartastardyng arasymen jyrany qiyalay, órley jýrip, biyiktegi kógaldy  jazyqqa kóterilui kerek. Demo osy aradan alystaghy múnarlanghan qalagha, kóz úshynda ketip bara jatqan mylqau dosyna qarap auyr kýrsindi.
Ýngirge kirip, kórpe-tósegin jayyp, ýstine masahana tikti. Álginde Nemo ekeui shóp-shalamdy júlyp, órmekshi úyalarynan tazartyp, qúrt-qúmyrsqalardy sypyrghan.
Tómenge týsip, oy qúshaghyna enip, tenizdi jaghalap, ersili-qarsyly jýrdi. Jaghalaugha jarysa úmtylghan asau tolqyndar qualasyp, jiyekke jetkende, birining órkeshine biri mingesip, aqtyq demin shygharyp, yshqyna aq kóbik atqylap, jantәsilim qylyp jatty. Qolyna kólemi kepterding júmyrtqasynday, dop-domalaq tastardy alyp, tazalap juyp, auzyna saldy. Qayta kóterilip, ýngirge kirip, tas terip jýrgende malmanday su  bolghan kiyimderin  sheship, syghyp, ýngir auzyndaghy tastardyng ýstine jaydy. Osy sәtten bastap, ol kitapqa  ýnilip, dauystap oqy berudi ghadetke ainaldyrdy. Ár әripti anyq, taza aitugha, әr sózdi kekeshtenbey, dúrys sóileuge barynsha mashyqtanyp baqty.
Ýngirdegi alghashqy týndi kóz ilmey,  tek elegizumen  ótkizip, tandy әzer atyrdy. Mayshamnyng alakólenke jaryghynda dauystap kitap oqyp otyrghan balagha, keyde doly dauyldyng doldana soqqan uili tirshilikting bәrin tiridey jútatyn jalmauyzday, al jantalasa alasúrghan beyshara tenizding qinala, ynyrana, yshqynuy, myna tas bekinis jaghalaudy tipti tútas bir qúrlyqty qaqyrata qars aiyryp, ózgeshe  arna ashyp, aryndap kete baratynday, búnymen qosa ýngir aldynda әldebir qúbyjyqtar jýrgendey, әldeqanday dybystar estilgendey, olar múnyng kekeshtene oqyghan sózderin kelemejdep, kekeshtene qaytalaytynday, qorqynyshty әserlerden, ýlkendigi kisi alaqanynday týri kelispegen, tarbighan, úsqyny adam shoshyrlyq jarqanattardyng tozaqtyng týbinen shyqqanday, jan týrshiktirer shiqylynan, balanyng túla boyy tonazyp qoya beretin. Ár sózdi aitqan sayyn,  tisine  tiyip shyqyr-shyqyr etetin, úrtyn, tilin tyrnalaytyn tastargha da ýirene almay, olardy jiyi-jii auzynan shygharyp alyp qoigha mәjbýr. Baghana  kebu otyn jinamaghyna ókindi. Qazir alau jaqqanda, ýngir ishi jylityn edi, әri jarqanattar da myna jaydy birjolata tastap ketui ghajap emes.
Kýnder óte berdi. Demo jartastaghy ýngirde jalghyz túrugha da, jarqanattardyng jantýrshigerlik shiqylyna da ýirendi. Qansha alau jaqsa da,  ot sóngen sәtte olardyng shiqyly estiletin. Ýiin saghynghanda, ol biyiktegi jazyqqa shyghyp, búlynghyrlanyp kórinetin alystaghy qalagha kóz tastaytyn.
Auzyna tas salyp, maqal-mәtelderdi, ólen, poema, epostardy, matematika, geometriya, fәlsafa siyaqty ghylymy kitaptardyng teoriya, teoremalaryn birinen song birin tynymsyz, údayy dauystap oqy beretin nemese jaghalaudy kezip  jýrip, tolqyndardyn  jartasty  soqqylaghandaghy shuylyn basa, bar dausymen aiqaylap, jatqa aitugha tyrysatyn.
Sóilegen kezde tynysty búzbay, sózdi dúrys aitudy ýirenu ýshin, birde qatty jýgirip, birde kedir-búdyr qiya sýrleumen entige biyikke órlep bara jatyp, úzaq sóilemderdi, ondaghy bar dybystardy mýdirmey, bir demmen syrtqa shygharugha jattyghatyn. Kekesh ýshin, sóz aitu onay jarylatyn otyn emes, kesek-kesek múzdardy kertip-kertip  әreng shaqqanday, asa auyr tirlik.
Búl kýnde tili de, tisi de, úrty da shyqyrlaghan tastardy jatsynbaydy. Olardyng auzynda bary da, joghy da birdey. Ári bir-birimen sýikelip, silekeyi jaghyla bergendikten, búrynghyday emes, býrtikteri de tegistelip, jyp-jyltyr.
Aptasyna bir-eki ret týrli taghamdar, túshy su әkelip, habaryn bilip túratyn mylqau dosy :
 − Átten, qayyghym bolsa, mynaday my qaynatar aptap ystyqta  sonsha alystan jayau salpaqtamay, zuyldap kýnde kelip-keter edim, − dep ókinish bildirdi búl joly. Keyde qaryndasy jazghan hattardy da jetkizetin.
 «...Sapogha kezdeysoq jolyghyp  qaldym aldynghy kýni, − dep jazypty ol býgingi hatynda, − seni janynday sýietinin, sendey aqyldy, bilimdi, súlu, kýshti jigitti endigәri kezdestire almaytynyn aityp, kóz jasyn búlap aldy. Tilining mýkistigine bola, amalsyzdan juyrda ózi únatpaytyn basqa bireuge túrmysqa shyghatynyn jasyrmady.
Ókinbe, bauyrym, әli talay aru tosyp túrady jolynda. Tilindi jónde. Sol ýshin jatyrsyng ghoy, jyraqta. Kekeshtiging men saqaulyghyndy ketirip, asa daryndy, sheshen, danyshpan adam bolatynyna qabileting de, quatyng da, erik-jigering de jetetinine kýmәnim joq...»
Sapo men Demo hat arqyly tanysqan, hat arqyly til tabysyp, bir-birine ghashyq bolghan. Hat arqyly ghana ol Sapogha aqyndyghyn, aqyldylyghyn, basqa ózi qatarlylardan basymdylyghyn, danalyghyn, daralyghyn dәleldey de, jetkize bilgen. Qyz da kem týspeushi edi, nebir әdemi, shúrayly sózderding monshaqtay tizilgen tizbekterinde onyng jan-jaqty bilimdiligi, asa inabattylyghy men mәdeniyettiligi sezilip túratyn.
Til mýkistigin ýlken kemtarlyq dep týsinetin Demo qyzgha batyl sheshimder aitpay, hattary sýiispenshilik sezimderin mysaldar keltiru arqyly túspaldap syrtqa shygharumen ghana shekteletin.
− Ne bar múnda, ne jazylypty? − dedi dosynyng múnayghan týrin kórgen  mylqau tandanghan pishinmen qos alaqanyn jayyp.
Demo sausaqtarymen qastaryn sipady, sosyn qúlaqtarynyng syrghalyghyn ústady, eki qolyn arqasyna qoyyp, «shashy úzyn», «beli jinishke», «ketti», «joq» degen belgimen betin sipady.
− Dúrys bolmapty, − mylqau basyn shayqady. Nemo keyde birer sәt qasynda otyryp, júmystary bar ekenin aitatyn. Ýngirde týneuge qalghan emes. Keyde kýni boyy jýretin. Ondayda ekeui balyq, shayan aulaytyn. Qústardyng úyasyna túzaq qúratyn.
  Kemeden jaghagha, jaghadan kemege jýk týsirip, jýk tiyep, keyde keme juyp nәpaqa tabatyn mylqau bala әljuaz, kәri sheshesin jalghyz qaldyrghysy kelmeytinin, әr kelgen sayyn qaytalap aitatyn. Ol ózining kitap oqy almaytynyna ókinedi. «Múnda ne bar? Oqudy maghan ýiret,» − deydi ymdap. «Seni ýirete almaymyn. Sóz bilmeysin, әri estimeysin,» − deydi kekesh.
 Birer aidan son, Demo kóptegen maqal-mәtelderdi, ólen, poemalardy teniz shuylymen jarysa, jatqa aitatyn boldy. Kýn ashyq, jelsiz, tymyq kýnderding birinde, auzyna tas salmay sóilep kórip edi, saqaulyghy sәl-pәl bayqaldy. Kekeshtigi de әldeqayda azayypty. Myna jetistigine jigerlene týsken Demo endi búrynghydan góri kishileu, ýlkendigi qoy qúmalaghynday ghana tastardy auzyna salyp, sóileuge jattygha berdi. Bir-eki aptadan son, saqaulyghy týbegeyli ketip, әripterdi, dybystardy anyq, taza aita alatyn dәrejege jetip, auzyndaghy tastardy týkirip tastady. Endi tek kekeshtikten qútylugha bar ynta-әreketin salyp baqty. Búl kezde Demo qolynda bar kitaptardaghy maqal-mәtelderdi, ólen, poema, teorema, erejelerdi týbegeyli jatqa aitatyn. Epostardy jattaugha daghdylana bastaghan. Ásirese, jargha úrghan tolqyndar shuylyn basa, bar dausymen baqyra taqpaqtaghanda, kekeshtenbegenine aiyzy qanyp, túla boyyn quanysh kernep, lәzzat alatyn. Doly dauyldan da, tulaghan tauday tolqyndardan da taysalmaytyn kәnigi tenizshidey sezinetin ózin osy bir sәtterde.
− Oqy! Oqy týs! Maqaldaryng netken úlaghatty, ólendering qanday әserli! − dep balagha jaqynday týsuge tyrysyp, yshqyna, enteley úmtylatyn jaghagha kók teniz.
Bir joly týs aua Demo óleng oqyp túrghanda, jeldin  soghuy tyiylyp, tolqyndar birte-birte  tartylyp, teniz beti tymyrsyqtanyp, qúlaqqa úrghan tanaday tynyshtyq ornady.
− Keremet, tamasha oqisyn! Tilinde mýkis joq. Dausyng da, oqu yrghaghyng da − bәri ýilesip, bәri jarasyp túr, − dep shiqyldap úshty shaghalalar. Sol-aq eken, balyqtar qos-qostan su betine shorshyp shyghyp, syqylyqtap kýlisip, qayta sholp-sholp sugha sýngidi. Delifinder túmsyqtaryn sudan shygharyp, bir ornynda tapjylmay úzaq túryp, Demonyng dausyn úiyp tyndauda.
Kenet sudan asa kórikti, aiday appaq aru qyz kindigine deyin kóterilip kórindi. Kókiregin japqan keudeshesi kýnge shaghylysqan balyq qabyrshaqtarynday jyltyraydy. «Búl nendey pәle?!» − dep kózin uqalady Demo.
−  Ei, súlu jigit! − dedi ol. − Beri jaqyndashy. Shayyp ketetin tolqyn joq qoy. Tómenge, su jiyegindegi qúmdaqqa týs, ana jartastardyng ýstinen! Berirek kelip6 oqyshy ólenderindi, qúlaghymyzdyng qúryshy qansyn.
− Sen kimsin? Qaydan jýrsin?! − dedi jigit. Kekeshtenbey taza, anyq sóilegenine tang qaldy.
− Su perisining qyzymyn. Bayaghydan beri ólenderine, ózine qúmartyp jýr edim.
− Apyray-ә! Arular suda da ghúmyr keshedi eken-au? !
−  Jýze bilesing be?
− Áriyne. Teniz jaghasynda tuyp-ósken adam balasy jýze bilmeui mýmkin emes.
− Jýz onda !
Demo jýzip baryp, qyzben qatarlasty. Sol sәtte  qyz ysqyryp, bir  әuen shaldy. Jigit móldir sudan tómende jýzip kele jatqan kóp delifinderdi kórdi. Bir delifin kelip, Demonyng taban astyna jon arqasyn tósep, kóterip túrdy.
−  Endi sugha ketpeysin, súlu jigit. Aynalana kóz salshy.
Managhy kórinis. Su betine shapshyp shyghyp, sugha qayta sholp etip, sýngigen balyqtar. Túmsyghyn sudan shygharyp, tyna qalghan delifinder. Qiqulap úshqan shaghalalar... Alysta-a jelkenderi tor-tor bop kerilgen kemeler... Jigerlengen jigit maqal, ólen, poema, epostardy birinen song birin mýdirmey jatqa aita bastady.
Demo әr ólendi, poemany taqpaqtap bitken sayyn jýrek jarasyn jazatynday, janyndy jay taptyryp, azabyn basatynday, adamdargha degen berish bop bitken peyilin ashatynday, teniz januarlary men jәndikteri bir diriyjer basqarghan orkestr oinaghanday, asa bir әdemi әserli әuen shaldy.
Adamdardan әbden kóresini kórgen Demonyng aiuandardyng qolpashtaghanyna qatty kónili bosady. Qyz aldynda bosansyghanyn bildirmedi biraq, tamaghyna birdeme tyghylyp qalghanday. Tabanyn birdeme týrtkilep edi.  Kóz jasyn búlap túrghan segizayaqty kózi shaldy.
Peri qyzy Demony qúshaqtady. Ekeui úzaq sýiisti. Myna qylyqty kórgen delifinder men balyqtar da sýiise bastady. Aq shaghalalar bir-birimen qatarlasa úshty.
− Átten, su astynda jýre almaysyn. Periler patshalyghyna alyp keter edim, − dedi qyz.
− Átten, jer betinde  jýre almaysyn. Ayaghyng joq. Onyng ornyna balyqtyng qúiryghy. Áytpese qalagha, ýige alyp keter edim, − dedi Demo.
Ekeui sýiisip túrghanda, bireuding ysqyrghany estildi. Mylqau qos barmaghyn shoshaytyp jaghalauda túr edi. Alaqandaryn shәpettedi.

*    *    *
Birinshi qyrkýiekte Demo mektepke bardy. Kәduilgi әdetinshe, synyptastary odan irgesin aulaq ústaugha tyrysty. Bayaghysynsha: «t-t-t», «p-p-p» dep tilin shygharatyndar da jetkilikti. Demo ýn qatpady. Dәris beretin oqytushylar taqtagha shygharghanda, búl jorta kekeshtenip jauap berdi. Búrynghysynsha: «Otyr, ýsh!» − deytin olar.
Alghashynda Demony mektep qyzyqtyrmady. Sebebi key oqytushylardyng sabaghyn olardan jaqsy biletin. Al oqushylardyn  jauaby oghan tym túrpayy, qarabayyr kórinetin. Odan basqa onyng oiynan, peri qyzy  bir sәt ketpeytin. Dәriste de, basqa jerlerde de onyng ýnin estip, týrin ýnemi kóz aldyna keltirip, elesimen tildesetin. Óz-ózine birdemelerdi byldyrlap, sabaqtan da ketip qalyp, tenizge baryp, manynda eshkim bolmasa da, әldekimdermen dauystap sóilesetin oghan «Delqúly», «Jyn úrghan» degen qosalqy attar tanyldy.
Birer aptadan son, kekesh bala bar ónerin tókti. Epos, ólen, poema, maqal-mәtelderdi jýzdep, myndap dauys qyraghatyn keltire, mayyn tamyza  jatqa aitqanda, biraz ústazdar esinen tana jazdady. Matematika, geometriya, fәlsafa, taghy basqa ghylymy dәristerding erejelerin nәshine keltire tәptishtegende, múghalimderining auzy ashylyp qaldy. Keybirining quanyshynda shek joq. Oqushylardyng bәri an-tan. Tipti bilimi tayazdau múghalimder Demonyng synybyna jasqana kiretin boldy. Keshe ghana eshkim mensinbeytin, jalghyz sózding ózin saqaulanyp, kekeshtenip әzer aitatyn balanyng býgingi bilimdiligi, bilgirligi, sonshalyqty sózge jýirik sheshendigi jayyndaghy әngimelerden mektep gu-gu.
Bir kýni: «Jau keledi! Jau! Azuly Ajdaha patshalyghynyng múzday qarulanghan  joyqyn әskeri auyr kemelerin qaptatyp, bizding eldi  shabugha kele jatyr,» − degen suyt habar aspannan jay týsirgendey boldy. Abyr-sabyr bolghan  qala halqy dýrligip,  Demo haqynda әngime jayyna qalyp, balapan basyna, túrymtay túsyna ketti.
Barsha әskery kemeler  týbekting batys jaghyndaghy qoynaulargha toptastyryla bastady. Soghysqa  jaraytyndardyng bәri  qolyna qaru ústady.  Jaghalaugha jayau әskerler de tartylyp bekinister qúryldy. Ólispey berispeuge shaqyrghan patsha jarlyghyn elge pash etken jarshylar, býtkil eldi aralap ketti.
− Menimen jýresin. Bayaghy ýngirge baryp jaudyng aldyn torimyz, − dedi
Demo mylqau dosyna jaghdaydy týsindirip.
− Sheshemdi qaytemin?
− Bizding ýide jýre túrady.
Týs aua ekeui bes qaruyn asynyp jolgha shyqty.
− Sonsha jaudy qaytip toqtatamyz? Ekeumizding qolymyzdan ne keledi?
– deydi jolay Nemo ymdap.
− Bara kórermiz.
Demo peri qyzymen, jazghy demalys bitkenshe,  әldeneshe ret kezdesken, saghattap syrlasqan. Ýy jaghdayyn, mekteptegi ahualyn, saqaulyghy men kekeshtiginin  sebebinen  osynda baz keship, japadan jalghyz jýrgenin, biraq búghan qazir ókinbeytinin, kerisinshe quanatynyn aitqan.
         − Saghynsang da, basyna qanday bir qiyn is týsse de qysylmay, qymtyrylmay kelip túr. Qoldan kelgen kómegimdi ayamaymyn, − degen edi qyz songhy kezdesude.
Nemo ýngirde qaldy. Demo  jaghalaudy kezip jalghyz jýr.
    Bayaghyda-a, baldyrghan shaghynda, әkesinin  qaru-jaraq jasaytyn sheberhanasynda  ottaghy temirden soghylghan qalqandardy  qyp-qyzyl bop balqyghan sәtte shoqtan alyp, baj etkizip, suyq sugha salatynyn talay ret kórgen.  Suarylghan qalqandar da qylysh kespeytin, balta batpaytyn  bolatqa  ainalyp «pisetinin» әkesi týsindirgen.  Sol temir qalqanday  qyp-qyzyl bop kýiip, qaqpaqtay dóngelengen kýn de «pisip», tanerteng qayta jarqyrap shyghu ýshin, teniz kókjiyegindegi sugha sýnguge  shaq qalghan mezgil.  Batar kýnning shapaghyna boyalghan teniz beti qúddy qan tógilgendey, qyzylkýrendenip kórinedi.
         − Qan tógiledi, qa-an, qa-an! − dep qarqyldap ótti bir top qúzghyn ýstinen. Demonyng denesi týrshigip,  túla boyy múzdap qoya berdi. Kómek izdegendey, jan-jaghyna jaltaq-jaltaq  qarady. Shanqyldaghan shaghala, biylegen  balyq, túmsyghyn  tenizden shygharyp tyn-tyndaghan delifinder − bәri-bәri qúddy qúrdymgha  ketkendey jym-jylas. Qamysty qayranyn tastaghan, sap týzegen qonyr qazdar kýnshyghysty betke alyp, qanqyldap qalqyp bara jatty...
           Demo dýrkin-dýrkin óleng oqydy. Qanshama poema, epostardy qúlama qúzdan qúlaghan tau ózenindey tókse de,  teniz betinde birde-bir jәndik kórinbedi. Ymyrt ýiirilgen shaqta betin qan jalaghan qiyaq ay ghana syghyraya jerge  ýnildi.
    Bir kezde Demo túrghan  jartastyng dәl týbindegi  sudan synaptay jarqyrap, peri qyzy kóterildi. Qyzdy kórgen Demo syrt kiyimin sheship, sugha sekirdi. Sol sәtte-aq kәduilgishe tabanyna arqasyn tósep delifin túrdy.
    − Bilem, nege kelgenindi, − dedi peri qyzy,  kórisip bolghan son. – Qyruar kemeler men  qayyqtar toly  әskerin alyp, joyqyn kýshti jau kele jatyr.  Bizding topshylauymyzsha, olar tanalageuimde osynda jetedi. – Peri qyzy ýngirge qarady. – Kómeski jaryqty kórip túrmyn, anda bireu bar ma?
           − Mylqau dosym ghoy.
     − Jau osy túsqa jetkende, ólenderindi, úlaghatty sózderindi oqy ber. Kórinushi bolmandar, jebe jelkene qadalady. Al.., al toytarysty  biz beremiz.  Úly jenisten song jolyghayyq, qazirshe qosh, qayyr!
    Tang qylang bere, beynebir qisapsyz  ýirek jýzip kele jatqanday, qyruar kóp nýkteler kórindi teniz kókjiyeginen. Beri qaray esken bayau jel de  basqynshylargha jaqtasatynday.
    Áne, әne! Qatar-qatar sap týzep, su betinde syrghyp kele jatqan sansyz qayyq pen kemeler jaqyndap qaldy.
    Ýngirmen túspa-tústa sanqyldaghan dauysty estip,  jaudyng kemeleri men qayyqtary shoghyrlana bastady.  Dauystyng qaydan shyqqany aitpasa da týsinikti edi.
    − Ana ýngirge kóterilip, onda kim bolsa da, tiridey ústap әkelinder aldyma. Kóreyik, qanday danyshpan ekenin! – dep búiyrdy biri.
Qayyqtan eki sarbaz týsip, jartastar arasyndaghy qiya  sýrleumen órley berdi.
    Kenet jelken dingegining úshar basyna ilingen bayraqqa azu tisterin  aqsityp, auzyn aranday ashqan  ajdahanyng sureti salynghan ýlken kemening týbinen,   aiday appaq, kýndey núrly qyz shygha keldi.
    − Bas qolbasshy qaysyn? – dedi ol asa bir әserli ýnmen, auzyn ashyp, anqiyp qalghan kemedegilerge.
    Palubagha basyna tәj kiygen  zor deneli bireu shyghyp, beri jaqyndady.
    − Anau ýngirge qaray  kóterilip bara jatqandardy toqtat! Keri qaytsyn! Týsiner, tobasyna keler, rayynan  qaytar, dep sonshama tәlim-tәrbiyelik sózderdi aityp, súnghyla sheshen – mening sýiiktim otyr onda. Sender onyng elin basyp alugha  barasyndar. Toqtat, myna kemelering men qayyqtaryndy! Keri alyp qayt!
    − Maghan әmir beretin sen kim edin, bәtshaghar?!
    − Su perisining qyzymyn. Sender  su asty patshalyghy әskerlerining qorshauyndasyndar. Barlyq su januarlary  tap qazir senderge soghys ashugha dayyn. Alpauyt kitter men alyp akulalardy shaqyrghanbyz, úly múhittan. Qaptaghan qoltyrauyndar men begomottarymyz da bas salugha әzir.
    − Ne deydi myna bireu. Jyn ba, shaytan ba? Tor tastap, tiridey ústap aldyma әkelinder!
    Tәj kiygenning qasyna  kózinen basqa  jeri kórinbeytin, basynda dulygha, túla boyyn bolat sauyt qaptaghan alyp  shyqty.
    − Jerding de, kókting de, sudyng da patshasy, jalghyz biyleushisi sizsiz, taqsyr! Sizding aibyndy әskerleriniz eshqashan  da, eshkimnen de jenilgen emes, jenilmeydi de. Siz eshkimge bas iymeysiz. Sol  bir shýikebastyng sózine senbeniz, taqsyr! Teniz januarlary birin-biri týsinbeydi, úiymdasyp soghysudy bilmeydi.  Kerek bolsa, birining etin biri jeydi.
    − Jo-oq, − dep, tayaq sýiengen qaugha saqaldy, kirpidey domalanghan kishkene shal shoynanday basyp algha shyqty. − Jýieli adam, kiyeli adam degen bolady, taqsyr! Qanshalyqty basyna baq qonyp, astyna taq tolyp túrsa da, jýielini tyndamasan, kiyelini syilamasan, azapqa úrynasyn, ajalgha tútylasyn. An-na-au, qúlqyn sәriden qiyagha qonyp, sanany serpiltetin sonshama salauatty sózderdi sanqyldap, qúzdan qúlaghan sarqyramaday tógetin, sarabdal, súnghyla sarbaz da,  mynau, qúmyrsqaday qújynaghan qisapsyz qalyng qoldan qaymyqpay, túnghiyqtan shyqqan súlu perishte de tegin emes, taqsyr! Tәnirding tapsyrysy dep týsininiz. Áskerlerinizge ary qaray adym attatpay, keri qaytugha búiryq beruinizdi ótinemin. Kesirge kezigerimiz, qyrsyqqa shalynarymyz haq, taqsyr!
     − Myna aljyghan shal azghyryp túr. Bir sayqaldyng sózine bola keri qaytu− sizding jarty әlemdi baghyndyrghan ataq, abyroyynyzgha, danqynyzgha núqsan, ar-namysynyzgha  kir keltiredi, taqsyr!  Rúqsat etseniz, qazir-aq, myna kәri qaqpastyng basyn alamyn, − dep qynabynan qylyshyn suyrdy sauyt kiygeni.
    − Úly qolbasshy dep qolpashtaghangha, aidaharday ysqyra bermey, auzyndy jap! Sabana týs!  Áueli ana sheshendi baylap, myna sudaghy maqúlyqty ústap, aldyma әkel. Solardan jauap alayyq. Sodan son, aqylgha jyghylayyq.
    Osy sәtte, qaydan úshqany belgisiz, qyzdyng qaq jýrek túsyna kirsh etip jebe qadaldy. Til qatugha shamasy kelmegen qyz sugha batyp ketti. Sol zamatta-aq, alasúrghan alpauyt kitter men oqtay úshqan alyp akulalar, kemeler men qayyqtardy audaryp, tónkere bastady. Sugha qúlaghan sarbazdardy qoltyrauyndar men delifinder terenge tartty. Ayqay-shu, ynyranghan dauys, saqyr-súqyr, shatyr-kýtir dybystardan qúlaq túndy.
    Eki sarbaz ýngirge engen sәtte, eki dos olardy eki jebemen, jandaryn jahannamgha jiberdi. Joyqyn shabuyldan jaudyng barlyq kemeleri men qayyqtary su týbine ketti. Birde bir sarbazy tiri qalmady. Qiraghan keme taqtaylary, jesir qalghan kiyimder, adyra qalghan keybir búiymdar ghana osynau bir joyqyn kórinisting kuәsi bolyp, qalqyp bara jatty.
    Demo men Nemo kógaldy jazyqqa kóterilgende, bolattay berik bop, «pisip» shyqqan kýn kýlim qaghyp,  altyn sәulesi  býkil atyrapqa tógilip túrdy. Birin-biri qúttyqtap, alaqaylap qol shapalaqtap,  qos qanattaryn jayyp jiberip, sekirip biyley bastaghan eki dosty  qaydan shyqqany belgisiz, qaruly tórt sarbaz qorshap aldy.
    − Qoryqpandar, bauyrlar! Qarsylaspandar! Biz − barlaushylarmyz. Bәrin de kórdik. Tandandyq, tamsandyq. Bәrine de kuәmiz. Quanyshymyzda shek joq.  Baryp, bas qolbasshygha bayan etemiz. Sonymyzdan erinder! − dep sap týzep, jyldam algha týsip oza berdi.
    Búlargha jol-jónekey qalyng úiysqan shóp arasynan, jartas jyqpyldarynan, bútalar ishinen shyqqan sarbazdar qosyla berdi. San-aluan qústardyng qúiqyljyta sayrauyn, qanshama hayuandardyng qaharly dauysyn aina qatesiz búljytpay salatyn balapeyil, balakónil múzday bolat qúrsanghan jas jigitterding ónerlerine tan-tamasha qaldy Demo.
    Bәse, týni boyy apshyndy quyrarday, әldeqanday maqúlyqtyng qorqynyshty dauysy sanany tilgilegen. Jau kóringende, shaghalalar jantalasa shanqyldaghan. Soghys bastalghanda, jaghalaudan qasqyrlar úlyghan. Jau jenilgende, búlbúldar sayrap edi. «Men adamsha sóilesudi  әzer ýirenip jýrsem, búlar jan-januardyn, barsha qústardyng tilin mengergen. Adam qabiletining shegi joq ekenin búghan deyin bilsemshi».
    Bas qolbasshy barlaushylardan estigenin patshagha jetkizdi.
− Mylqaudyng dosyn osynda әkelinder! – dedi patsha.
Azdan song Demo patsha men uәzirlerding aldynda otyrdy.
«Qara týnde  qanghyryp, qaydaghy bir  ýngirde qaydan jýrsinder?» «Peri qyzymen  qalay tanystyn?» «Basqamen emes, nege mylqaumen  dostastyn?» degen siyaqty  qyruar súraqtargha jauap beru ýshin Demo býtkil ghúmyrnamasyn jayyp salugha mәjbýr boldy. Alayda peri qyzynyng sheyit bolghanyn kórmegenin, ony barlaushylardan estigen sәtte, talyp qalghanyn jasyrdy.
− Búghan deyin qanshama qalalardy qiratyp, eldi tonap, san myng adamnyng basyn jalmaghan jalmauyz jaudyng bizge jetkende qiraghanyna birinshi sebepker  ne dep oilaysyn? – dedi patsha.  
         − Sóz qúdireti,  úly mәrtebelim!
− IYә, sózben adamdy quantugha, jasartugha, emdeuge, sózben adamdy azapqa salugha, tipti óltiruge de bolatynyn bilushi edim..., – patsha kýrsindi. − Sender jaudyng aldyn almaghanda,  biz,  myna senin  Otanyn, qanday ahualdy bastan ótkerip jatar edik,  qazir... Endi tynyghyndar. Keshke mening sarayymdaghylargha bar ónerindi kórsetesin.
Sol kýni Demo patshany, uәzirlerin, ainalasyndaghy danalar men danyshpandardy, óner adamdaryn tanghajayyp talantymen tamsandyryp, biregey bilimdiligimen sýisindirdi. Úly erlik jasaghan eki dos  patshadan  kóp syi-syyapat alyp, elding qúrmetine bólendi.
Ol zamanda sot isine qatysushylardyng sóileu sheberligine ýlken mәn beriletin. Demo solargha sóz dayyndap berip, ózi de qatysyp sóilep, nәpaqa tauyp jýrdi. Ákesi dýnie salghan son, búlardy kemsinip, aldap, tonap ketken qamqorshysymaqtardy da tauyp, isin sotqa berip, kegin qaytardy.
Sonymen bir kezdegi kekesh, әri saqau bala asqan tózimdilikpen, ýnemi ýzdiksiz jattyghudyn, bilimge degen  toyymsyz qúshtarlyqtyn  nәtiyjesinde, aty әlemge  әigili kemenger, bilimdar sheshen atandy.
Erjetkende patshanyng kenesshisi, әri aqylmany bolghan Demo adamdardyng aldyna shyghyp  úzaq  cóileuden, súraqtargha jauap beruden bir jalyqpaytyn.
Elin jaulap, erlerin qúl, әielderin kýn, әsem qalalaryn kýl etkisi kelgen talay-talay basqynshylargha bir jaghadan bas, bir jennen qol shygharghanday, halyqty biriktirdi. Jaugha qarsy kýreste keyde kórshi memleketterdi de odaqtastyqqa kóndirip, qanshama ret Otanyn jaudan aman alyp qalghan úly sheshenning aty adamzat tarihyna altyn әriptermen jazyldy. Barlyq elderding ensiklopediyalaryna endi.
Dosqa adal Demo, janynday jaqsy kóretin Nemony ómir boyy kózinen tasa etpey, bar jaghdayyn jasap jýrdi. Búl bizding dәuirimizge deyingi 384-322 jyldary ghúmyr keshken aty býtkil dýniyege mәshhýr grek shesheni, sayasy qayratker Demosfen bolatyn.

*    *    *
− Solay, balalar, erinbey, jalyqpay, údayy tynymsyz enbektene bilsender, sender de sonday dәrejege jetesinder, – dep psihoterapevt  sózin ayaqtady.
− Shashynyng jartysyn nege qyrghyzyp tastady? − dedi bir bala kekeshtenip.
− Shydamy tausylghanda, ýiine ketip qalmau ýshin. Anaday týrimen qalada jýrse, elding bәri kýledi ghoy. Ol kezde qazirgidey qalta telefony, taksy degen atymen bolmaghan.
− Auzyna nege tas salyp sóilep jattyqty? − dedi jәne bir bala sәl dúrystau til qatyp.
− Qashan da auyr jýkti kóterip ýirengen adamgha, odan jenildeuin kóteru onay. Sol siyaqty auyzgha tas salyp, әripterdi  anyq aitugha mashyqtanghan adamgha qúr sóileu әldeqayda jenil. Búl saqaulyqtan tez aryltady. Osy tәsildi qoldanyp, auzyna kishkene sharlar salyp, tilining mýkistigin ketiretinder haqynda kinofilimder de bar qazir. Biraq búl tәsildi alghash jýzege asyrghan Demosfen ekenin de bilgendering jón, - dep psihoterapevt әngimesin ayaqtay berdi.
..................................................................

Avtor turaly: Ersinbek Qoybagharúly 1946 jylghy sәuirding 23-i kýni Ontýstik Qazaqstan oblysy, Sayram audany, Kómeshbúlaq auyldyq kenesine qarasty Qúrlyq aulynda tughan. 1963 jyly Almaty Memlekettik Medisina institutynyng pediatriya fakulitetine oqugha týsip, ony 1969 jyly bitiredi. 1968-1969 jyldary Almaty qalalyq jedel jәrdem stansasynyng №6 bólimshesinde felidsher, artynsha arnayy joldamamen Sayram audanyna kelgen ol, telimdik auruhananyng pediatry; 1970-1972 jyldary Sayram audandyq Ortalyq auruhananyng balalar bólimshesining mengerushisi; 1972-1974 jyldary Kareliya AKSR-da әskery bólimshening medisina qyzmetin basqardy /Sheni-medisina qyzmetining zapastaghy kapitany/; 1975-1984 jyldary tughan eldegi búrynghy qyzmetin qayta jalghastyrghan; 1984 jyly  qyzmetin «Mankent» shipajayyna auystyryp, sol jerden qúrmetti enbek demalysyna 2009 jyly shyqqan.
Ersinbek Qoybagharúly –  Qazaqstan Jurnalister odaghy men Jazushylar odaghynyng mýshesi,  A.Fadeev atyndaghy halyqaralyq әdeby syilyqtyn, sonday-aq altyn medaliding iyegeri jәne halyqaralyq «Alash» syilyghynyng laureaty, búl kýnde jeke kәsipker, «Shipager» medisina ortalyghynyng jetekshisi.

Abai.kz