Júma, 20 Qyrkýiek 2024
Biylik 2381 18 pikir 17 Qyrkýiek, 2023 saghat 13:35

Mәskeu de, Pekin de qiyndyqta: Vashington OA ýshin kýrese me?

Baydenning Ortalyq Aziya elderining preziydentterimen aldaghy kezdesui syrtqy sayasat ýshin jana mýmkindikter ashady.

Seysenbide Birikken Últtar Úiymy Bas Assambleyasynyng sessiyasy ayasynda ótetin Sammit AQSh Preziydentining Ortalyq Aziyanyng bes memleketteri – Qazaqstan, Ózbekstan, Qyrghyzstan, Tәjikstan jәne Týrikmenstannan kelgen әriptesterimen alghashqy kezdesui ótedi. S5+1-men kezdesu әldeqashan pisip jetilgen jәne halyqaralyq sayasattaghy manyzdy aimaqtaghy sheshushi qadam boluy mýmkin.

AQSh-qa Euraziya qúrlyghyna strategiyalyq kózqaras qajet. Tarihy túrghydan Resey men Qytaygha qaraghanda, AQSh-tyng әseri búl aimaqqa әldeqayda az boldy. Mәskeu de, Pekin de qiyndyqtargha tap bolghan kezde, Vashington Ortalyq Aziyamen berik baylanys ornata alady.

AQSh ýshin aimaqtyng kóshbasshysy Qazaqstanmen tyghyz yntymaqtastyq manyzdy bolmaq. 2021 jyly Bayden ózining últtyq qauipsizdik jónindegi uaqytsha strategiyalyq núsqaulyghynda Ortalyq Aziyany eskermegen edi, sondyqtan búl kezdesu progresting naqty belgisi.

AQSh qarsylastarymen әli de qyrghiy-qabaq. Sy Szinipin osy jyldyng mamyr aiynda tarihy Jibek joly boyyndaghy Siani qalasynda Ortalyq Aziya elderining bes preziydentin aimaqty Beyjinning yqpalyna odan әri tartu maqsatynda qabyldady. 2022 jyldyng qazan aiynda Vladimir Putin ózining Ortalyq Aziyalyq әriptesterimen kezdesu ýshin Qazaqstan astanasyna bardy. Al Ortalyq Aziya kóshbasshylary ýnemi Mәskeu men Beyjinge týrli saparlarmen baryp túrady.

Biraq Reseyding soghystan әlsireui jәne Qytaydaghy ekonomikalyq qúldyrau Vashingtongha úzaq uaqyt boyy oqshaulanghan aimaqty Batyspen jәne halyqaralyq qauymdastyqpen biriktiru arqyly Ortalyq Aziyamen tyghyz baylanys ornatugha oray tuyp túrghanday.

Aymaqtyng әr eli ishki, sayasy jәne ekonomikalyq ózgeristerdi bastan keshude. Qazaqstan - iri ónirlik ekonomika, asa qajetti reformalar jolynda kósh bastap túr. Eng bastysy, ol ózin yadrolyq qarudy taratpau, terrorizmge qarsy kýres, qaqtyghystardy sheshu jәne halyqaralyq damudy qosa alghanda, birneshe arenada ósip kele jatqan halyqaralyq oiynshy retinde kórsetip otyr. Ótken kýzde preziydent Qasym-Jomart Toqaev elding Resey, Qytay, AQSh jәne Europalyq Odaqty qosa alghanda, barlyq negizgi әlemdik oiynshylarmen tyghyz qarym-qatynasty damytugha úmtylatynyn bildiretin kópvektorly syrtqy sayasy doktrinany qabyldady.

Resey men Qytaygha jaqyn ornalasqandyqtan, Qazaqstan Vashingtongha Ukrainadaghy daghdarysty sheshuge jәne soghystan keyingi kezende Mәskeumen qarym-qatynas ornatugha, sonday-aq Beyjinmen bәsekelestikting kýshengimen kýresuge kómektese alady.

Astana búl róldi atqaruy ýshin oghan Resey men Qytaydyng qysymyna qarsy túru ýshin eki maydanda AQSh-tyng kómegi qajet bolady.

Birinshiden, Vashington kýshti parlamenti, jana sayasy partiyalar ýshin kenistigi jәne BAQ-tyng keneytilgen erkindigi bar super preziydenttik basqaru formasynan preziydenttik respublikagha auysqan Qazaqstannyng sayasy reformalaryn qolday alady. Qazaqstan demokratiya jolynda Ortalyq Aziyanyng basqa tórt memleketi ýshin aimaqty Mәskeu, Beyjing jәne Kabuldyng yqpalynan qorghau ýshin ýlgi bola alady.

Ekinshiden, Qazaqstan Orta dәliz dep atalatyn Transkaspiy halyqaralyq tranzittik dәlizi arqyly aimaq pen әlemdik ekonomikany baylanystyrushy bolyp otyr. Búl - kóp arnaly kólik arteriyasy Shyghys pen Batysty qúbyrlar, temirjoldar, avtomobili joldary jәne talshyqty-optikalyq kabelider arqyly baylanystyrady. Dәliz Ortalyq Aziyanyng ekonomikalyq damuyna yqpal etedi jәne halyqaralyq energetikalyq basqa da sauda aghyndaryna ýles qosady. AQSh dәlizdi investisiya, sauda, tehnologiya jәne jahandyq kóshbasshylyq arqyly tabysty etuge kómektese alady. Jalpy, Amerikagha Qytay men Reseyden ozugha baghyttalghan strategiyalardy jýzege asyra otyryp, Ortalyq Aziyagha taktikalyq kózqarasyn jetildirui kerek.

Kamran Buhari, The Wall Street Journal

Abai.kz

18 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2391