Biz keyde ózge emes, ózimizben syrlasamyz. «Biz osy ne istep jýrmiz? Neni uayymdap, neni kókseymiz? Jasaghan júmysymyz, atqarghan amalymyz qaysy? Qoghamgha ne payda keltirdik? Týpki maqsatymyz ne?» – degen sansyz saualdar sanamyzdy san-saqqa jýgirtip, janymyzdy mazalaytyny haq? Oilanyp kórsek, әli de bolsa maqsatymyzdy aiqyndap, múratymyzdy naqtylap almaghan siyaqtymyz...

Keyde tariyhqa kóz jýgirtemiz, qaytalanbas túlghalar men ata-babalarymyzdyng ómirin kóz aldymyzgha elestetemiz. Sóitsek, búl qanymyzda bar qasiyet eken. Júrtqa jaqsylyq jasaugha, el iygiligi ýshin qyzmet etuge úmtylghan adamnyng tynysh, jaybaraqat jatuy әste mýmkin emes ekenin týsinemiz.

Ras, keyde sharshaymyz. Sharshaghan sayyn bir ghúlamanyn: «Atqaratyn júmystar uaqyttan da kóp», – degen sózi sanamyzgha saq ete qalady. Boyymyzdy qayta tiktep, bosansugha jol bermeuge tyrysamyz.

Últ qamy men úly múrattar ýshin jan pida bolghan aqyn-jyraulardyn, Alash arystarynyng ómiri men shygharmashylyghymen jaqyn tanysqan sәtte  olardyng ómirlik ústanymy men maqsatyn anyq angharamyz.

«Qaranghy qazaq kógine,

Órmelep shyghyp kýn bolam!

Qaranghylyqtyng kógine,

Biz keyde ózge emes, ózimizben syrlasamyz. «Biz osy ne istep jýrmiz? Neni uayymdap, neni kókseymiz? Jasaghan júmysymyz, atqarghan amalymyz qaysy? Qoghamgha ne payda keltirdik? Týpki maqsatymyz ne?» – degen sansyz saualdar sanamyzdy san-saqqa jýgirtip, janymyzdy mazalaytyny haq? Oilanyp kórsek, әli de bolsa maqsatymyzdy aiqyndap, múratymyzdy naqtylap almaghan siyaqtymyz...

Keyde tariyhqa kóz jýgirtemiz, qaytalanbas túlghalar men ata-babalarymyzdyng ómirin kóz aldymyzgha elestetemiz. Sóitsek, búl qanymyzda bar qasiyet eken. Júrtqa jaqsylyq jasaugha, el iygiligi ýshin qyzmet etuge úmtylghan adamnyng tynysh, jaybaraqat jatuy әste mýmkin emes ekenin týsinemiz.

Ras, keyde sharshaymyz. Sharshaghan sayyn bir ghúlamanyn: «Atqaratyn júmystar uaqyttan da kóp», – degen sózi sanamyzgha saq ete qalady. Boyymyzdy qayta tiktep, bosansugha jol bermeuge tyrysamyz.

Últ qamy men úly múrattar ýshin jan pida bolghan aqyn-jyraulardyn, Alash arystarynyng ómiri men shygharmashylyghymen jaqyn tanysqan sәtte  olardyng ómirlik ústanymy men maqsatyn anyq angharamyz.

«Qaranghy qazaq kógine,

Órmelep shyghyp kýn bolam!

Qaranghylyqtyng kógine,

Kýn bolmaghan da kim bolam?!» Súltamahmút atamyzdyng oiyn endi andadyq. Nebary 27 jyl ómir sýrgen ol jýrekke jiger syilaytyn osy óleng joldaryn qansha jasynda jazdy eken? Qansha jasynda qaranghy qazaq kógine shyghyp, kýn boludy maqsat etipti?

Al qazir bizding jasymyz qanshada?

«Oq tiyip on ýshimde oy týsirip,

Bitpegen jýregimde bar bir jaram.

Aldanyp tamaghyma ony úmytsam,

Bolghanday jegenimning bәri haram.

Adamnan tuyp, adam isin etpey,

Úyalmay ne betimmen kórge baram?..» Búl – masa bop yzyndap, úiyqtap jatqan halyqty oyatpaq bolghan Ahmet Baytúrsynúly babamyzdyng on ýsh jasynda jazghan óleni. Al biz on ýsh emes, jiyrma ýsh jasymyzda ne istep, ne tyndyrdyq? Al qazir she?

Ahmetting masa bolyp yzyndauy, Mirjaqyptyng «Oyan, qazaq» dep shyryldauy, Abaydyng qara sóz jazyp qayghyruy, Shәkirimnin: «Halqyna enbek qyl. Aq joldan ainymay, Ar saqta, ony bil», – dep jyrlauy úly maqsatqa úmtyludan tughan oilar eken.

Al biz neni úmytyp, nege úmtylyp jýrmiz?

Qúdaysyz qauym qúrghysy kelgen kommunister qayratker, alashshyl azamat Túrar Rysqúlovty asyl dini – Islamnan bas tartugha kóndirmek bop, shybyn janyn kózine kórsetip, shyrqyratyp qinaghanda, ol: «Dinimnen eki dýniyede de bas tartpaymyn», – dep qasarysyp túryp aldy. Búl sahaba, әigili azanshy Bilәlding oqighasymen sәikes kelgenin eske týsirsek, kózimizden jas móltildeydi.

Últ janashyry Mústafa Shoqay da «Jas Týrkistan» jurnalyn shygharyp, halyqtyng kókirek kózin ashugha tabandy týrde kiriskende, ony әbden qyspaqqa alyp, qinaydy. Músylman Mariya deytin әieli: «Ózindi de, meni de qinamay, búl júmysynnan bas tartshy», – degende, qayratker Mústafa babamyz: «Búl maqsatymnan eshqashan qaytpaymyn», – dep tabandylyq tanytyp, izgi niyetine qylau týsirmey túryp alady.

Osy oqighany oy eleginen ótkizgen sayyn payghambarymyz Múhammedting (s.gh.s.) mýshrikterding (pútqa tabynushylar) talabyn qabyldamay: «Bir qolyma ai, al bir qolyma kýndi bersender de, sonda da maqsatymnan bas tartpaymyn», – deui úly miyassiyany sezinuden tughan talap emes pe edi?!  

Al biz qoy ýstine boztorghay júmyrtqalaghan beybit zamannyng synaghyna qalay shydas berip jýrmiz?

Halyq ýshin basyn qaterge tikken últ maqtanyshtary nege búl qadamdy tandady? «Ash bәleden qash bәle» nemese «Ash qúlaqtan tynysh qúlaq» degen ústanymdy ústansa bolar edi ghoy. Joq. Áste olay emes. Imandylyqty tu etken túlghalarymyz jeke mýddeni kózdemedi. «Adamnyng jaqsysy – ózgelerge paydasyn tiygizgenderi», – degen hadisti sanasyna sinirgen babalarymyzdyng beyqam jata almasy anyq edi.

Jasyryp jabary joq, keyde: «Men keshegi úly isterding bastamashysyna ainalyp, artyna óshpestey iz qaldyrghan babalardyng úrpaghymyn», – dep, kókirek kernep maqtanamyz. Solargha bir sәt bolsyn úqsap baqtyq pa?

Oy bóliseyik. Siz de oy tastanyz. Hat-habar kýtemiz.

Abai.kz