Biz Oralhan Bókeydi kórgen joqpyz. Biraq taghylymyn alyp, qasynda jýrgen adamday jaqynbyz. Pir tútamyz. Jabyqsaq júbatudy, qayraudy Oralhannyng shygharmalarynan izdeymiz. Oralhan eng bir qimas jaqyn adamym sekildi. Bizben dәlirek aitsaq býgingi buynmen Oralhan arasyn jalghap túrghan qanday dәneker deseniz...ol, әriyne, Oralhan aghamnyng telegey teniz múrasy. Múra bolghanda da, ghasyrlar ótken sayyn tot baspay janghyryp otyratyn asyl da, ómirsheng tuyndylary der edim.

     Oralhan agha aqyn edi. Qoltanbasyna ýnilseniz tylsym sezim qúdiretimen bederlengen týidek-týidek ózgeshe sarynmen kómkerilgen sózderi qúddy bir óleng әleminen әldiylep, tanghajayyp dýniyening syrly әuenin estirkendey edi. Týrki júrtynyng tól meken tór Altay shynynda da ózin jyrlaytyn, ózimen ýndes, tylsym sezim iyirimderine bay asqaq daryndy úldy tughyzdy. Ol Altaydyng tól perzenti edi. Tabighat ananyng qasqa qúlyny bolatyn. Ghúmyr boyy sol Altay anasyn jyrlady. Asqaq Altay bylayghy adam týsine bermeytin ghajap súlulyghynyng syryn tereng týisinetin, syr qaltarystaryna parasat shamshyraghymen ýniletin sol úlymen syrlasty. Sol bir airyqshy daryndy perzentining boyyna sarqylmas sәuleli daryn qúidy. Býginde óanghar altay Altay Oralhandy saghynatyn sekildi. Kerbúghyday kerbez de, tekti úlyn aqbas Múztau kýte - kýte kýrsine me, qalay...

        Biz Oralhan Bókeydi kórgen joqpyz. Biraq taghylymyn alyp, qasynda jýrgen adamday jaqynbyz. Pir tútamyz. Jabyqsaq júbatudy, qayraudy Oralhannyng shygharmalarynan izdeymiz. Oralhan eng bir qimas jaqyn adamym sekildi. Bizben dәlirek aitsaq býgingi buynmen Oralhan arasyn jalghap túrghan qanday dәneker deseniz...ol, әriyne, Oralhan aghamnyng telegey teniz múrasy. Múra bolghanda da, ghasyrlar ótken sayyn tot baspay janghyryp otyratyn asyl da, ómirsheng tuyndylary der edim.

     Oralhan agha aqyn edi. Qoltanbasyna ýnilseniz tylsym sezim qúdiretimen bederlengen týidek-týidek ózgeshe sarynmen kómkerilgen sózderi qúddy bir óleng әleminen әldiylep, tanghajayyp dýniyening syrly әuenin estirkendey edi. Týrki júrtynyng tól meken tór Altay shynynda da ózin jyrlaytyn, ózimen ýndes, tylsym sezim iyirimderine bay asqaq daryndy úldy tughyzdy. Ol Altaydyng tól perzenti edi. Tabighat ananyng qasqa qúlyny bolatyn. Ghúmyr boyy sol Altay anasyn jyrlady. Asqaq Altay bylayghy adam týsine bermeytin ghajap súlulyghynyng syryn tereng týisinetin, syr qaltarystaryna parasat shamshyraghymen ýniletin sol úlymen syrlasty. Sol bir airyqshy daryndy perzentining boyyna sarqylmas sәuleli daryn qúidy. Býginde óanghar altay Altay Oralhandy saghynatyn sekildi. Kerbúghyday kerbez de, tekti úlyn aqbas Múztau kýte - kýte kýrsine me, qalay...

     Oralhan Bókey artyna sol bir asqaq Altaydyng múzart shyndarynday asqar, әri tylsym syry mol, alasarmas, zanghar tuyndylaryn qaltyrdy. Onyng shygharmalarynda asqar Aghajay Altay bederlendi. Altaydyng bauyrynda ósken bayyrghy júrttyng qonyr tirligi sol qalpynda beynelendi. Úly ózenderding gýrili, sarqyramanyng sarynymen, kýrkiremening kýrkiri ózgeshe bir súlu sózben siqyrly súlulyqqa kómerilip suretteldi.

         ...«Atau kere»!.. Ghalamat deymiz, bas shayqap. Tamasha dep tanday qaghamyz. Klassikalyq úly dýnie dep asqaqtatamyz. Shynynda da búl ghasyrda ghana siyrek tuatyn daryndar jazatyn, siyrek jazylatyn dara tuyndy. Býginde әlem moyyndaydy. Bir jerden estigenim bar edi. Oralhan agha ózi aitypty desedi: - «Atau kere Oralhan jazghandyqtan ghana Atau kere ghoy, eger Shynghys Aytmatov jazsa ol Nobeli syilyghyn alar edi» depti. Aqiqat sóz. Alayda «Atau keredey» asqar tuyndynyng danqy әldeqashan qúrlyqtardy aralap ketken edi.

         Oralhan aghamyz tabighattyng tól perzenti dedik. Onyng boyynda tabighatqa tәn tazalyq, súlulyq airyqsha kirpiyazdyq bar edi. Sol ýilesimdilik onyng shygharmalarynda da kórinis tapqan. Mazmúny bay, tereng maghynaly bolatyny sodan. «Atau kere», «Múztau», «Saytankópir», «Qaydasyn, qasqa qúlynym», «Ómir jyry», «Óz otyndy óshirme» qay qaysysyn alsaqta tabighattyng ózgeshe bir begzattyq dara qalpyn kesteley beyneleydi.

     Altay týrki júrtynyng ot jaghyp, oshaq ornatqan mekeni. Adamzat órkeniyeti Altaydan bastalady. Týrkining tól mekeni sol tór Altaydy Oralhan tógildire jazdy. Altaygha jolym týsken sayyn asu aryndy Búqtyrma men Qatyn suyn jaghalaymyn.Asau ózennin alapat gýrili qúddy bir Oralhannyng shygharmalaryn Altaygha oqyp berip jatqanday әserde qaldyrady. Shynghystaydyng sәmbi taldary men súnghaq qaraghay, sýmbi terekteri Altaydyng samalymen sybyrlap sol Oralhannyng siqyrly tuyndylaryn aqbasty Múztaugha oqyp túrghanday... Ózgeshe bir sazdy әuen estigendey bolamyn. Óitkeni Oralhannyng shygharmalarynda Altaydyng dausy bar. Ol dauys mәngilik.... Altaydyng dausy bolyp kýlli jahandy janghyrtady.

        ...Qatonqaraghaydyng Arshaty auyly Qazaqstannyng eng shetki nýktesi, shekarasy desek, onyng arghy jaghy da jayylghan dastarhanday Qazaqtyng jeri. Altaydyng arqasynda sozylyp jatqan ala syzyqtyng ar jaghynda da Qazaqtar mekendep otyr. Reseyding qazaqtar qalyng shoghyrlanghan ólkesi Qosaghash audany osy shekaramen týiisip jatyr. Al osy Arshatydan Altaydyng ontýstigine sәl oiyssanyz Qytaydyng Altay aimaghyndaghy qazaqtardyng qonysy bastalady. Súlu Qanas qoynauyna qaray ene beresiz. Taghy sol Arshatydan shyghar kýndi mandaygha alyp tura tarsanyz et asym uaqytta Monghol úlysynyng qazaqtar mekendep otyrghan Bay Ólke aimaghynyng sheti Qyzylkezennen shygha kelesiz. Aldynyzda jarqyrap asqaq Múztaudyng serigindey bolyp biyiktigi 5000 mertlik múz qúrsanghan Bestәnir shyny túrar edi.  Otyken men Ýkók boyy - Jazatyrdan Qosaghashqa deyingi asqar taudyng salasyn mekendep jatqan Resey qazaq aghayyndarymyzda, Bay Ólkedegi qaraghaydyng qarsy bútaghynday qalyng qazaqta, Ór Altaydyng ór minez qazaghyda asqar shyndargha qarap: «Bizding Oralhan jazghan Altay osy»,dep maqtanady. Kerbúghynyng sauyrynday kerilgen ala tang jotalargha úzaq qarap: «Bizding Oralhan a-naaa ----uuu jotalardyng ar jaghynda tughan» dep,tebirene aitar edi. Saghynyshpen. Múnly janaryn bóten elderge telim-telim bolyp bólingen qayran Altaydyng aq shyndaryna qadap kýrsiner edi. Botanyng kózindey jәudiregen janarlardan Altaydyng kerbez kerbúghysynday úldaryna degen saghynyshty, atajúrtqa degen ýmitting sónbes qolamtasyn bayqar ediniz...

Abai.kz