Eldos Toqtarbay. Kýn týspeytin kólenke
Armysyzdar, jetisulyq aghayyn! Jetisudyn Arqada oqyp jatqan balasy sizderge ótinish-hatyn joldap otyr.
Armysyzdar, jetisulyq aghayyn! Jetisudyn Arqada oqyp jatqan balasy sizderge ótinish-hatyn joldap otyr.
Qazaq jerindegi әr oblystyng qazaq tarihy men әdebiyetinen alar orny erekshe. Sonday erekshe ólkelerdin biri – Jetisu. Jer jәnnaty atanghan ólkeden ejelden-aq kóptegen dana, biy-sheshender men has qalamgerler shyqqan. Áli de aldynghy buynnyn jolyn jalghastyryp kele jatqan jas talaptylar shoghyry bar, shýkirlik! Layym, qalamgerler legi ýzilmesin. Jetisu әdebiyetinin negizin qalaghan Eskeldi men Balpyq biyden bastalghan alyptar shoghyrynyn danqy jyr qúlageri – Iliyaspen taghy da arta týsti. Býgingi әdebiyetsýier qauymgha aspanmen talasqan taular men jaziraly ken daladan shabyt alghan, Iliyastyn jyrymen ýndesin tapqan poeziya múzbalaghy – Múqandy aitsang jetedi. Iliyastyn izbasarlarlary atanghan Ghali, Túrsynzada, Qanipa, Sәkender tughan ólke әdebiyetining ataghyn odan ary arttyrdy. Búl orayda, poeziyasy salasymen prozada qarqyndy әri qatar damydy. Búl salanyn beldi ókilderi Sayyn, Berdibek, Beksúltan býkil qazaq balasy sýiip oqityn jazushy boldy. Almaty qalasynda qyzmet atqarghandar oqyrmangha keninen tanyldy. Audan ortalyghynda, auyldy jerlerde qyzmet atqarghandarynyn nasihaty az boldy. Kitaptary shyqqanymen, tek oblys kóleminde nemese audan kóleminde shekteldi. Áriyne, olar talantsyz demeymiz. Talanttary eshkimnen kem týspedi! Basty sebep: әdebiy-mәdeny ortadan alshaq boluy. Uaqyt óte kele oilanyp qarasaq, birsypyra qalamgerlerimiz úmytylyp barady eken. Artynda joqtaushylary barlarynyn kitaptary shyghyp, nasihaty jýrip jatyr. Al, bas kóterer azamaty joqtary shan basqan múraghat sórelerinde әli túrghany barshagha ayan. Biz әdebiyet salasynda jýrgendikten, tandaghan baghytymyz әdebiyet tarihy bolghandyqtan, әmbe osy ólkede tuylghandyqtan Jetisu әdebiyetinin kem-ketigin týgendeudi jón sanadyq. Kóptegen mekemeler men múraghat, múrajaylardyn tabaldyryghyn tozdyrdyq. Zertteu júmysymyzdyn jospary jóninde birqatar aldynghy buyn aghalarmen oy bólisip, aqyl-kenes aldyq. Osynday maqsatpen Jetisudyn tasada qalghan aqyn-jazushylaryn týgendep, bir arnagha qalyptastyru júmysy bastalyp ketti.
Kózi qyraqty oqyrman, basty maqsatty jogharyda atap ótkenimizdey, auyldarynyzdan shyqqan talanttardy Jetisu әdebiy mektebining ókili bolugha layyq dep sanasanyzdar, bizge habarlasyp, maghlúmattar men tyn derekter, fotosuretterin qosa berip jatsanyzdar núr ýstine núr bolar edi! (Bizdin baylanys qúraldarymyzdy redaksiyadan ala alasyzdar!) Búl júmys jandanyp jatsa, birinshiden, bolashaqta Jetisu әdebiyetinin tolyqqandy jinaghy bolugha, qazaq әdebiyeti tarihynyn damuyna, kenenine jol ashady. Ekinshiden, qaytys bolghan qalamgerlerdin oqyrmanymen qayta qauyshuy, әdebiy arenada ózinin adal baghasyn aluy sózsiz. Ýshinshiden, kózi tiri zeynet jasyndaghy, kezinde baspasózge enbekteri jariyalanghan qalamgerler respublika kólemine tanylady. Áriyne, Tәniri sәtin salsa.
Búl maqala hattyn taqyrybynyn mәnin úghynghan bolarsyz. Búl zertteu nysany shyndyghynda, kýn týspeytin kólenke. Tyn taqyryp. Eshkim әli zertteu nysanyna ainaldyrmady! Kýn týspeytin kólenke deuimiz sol- búl mol qazyna, tek taryday әr jerde shashylyp jatyr. Býgingi kýn bizge yjdaghattylyqpen ótken jyldar enshisindegi tariyh betterinen qazynany arshyp alugha mýmkindik tudyryp otyr.
Endeshe, siz-biz bolyp, tughan ólke әdebiyetinin kórkenine at salysayyq! Ne jazsaq ta, ne aitsaq ta tughan ólke jayly bolsyn!
Abai.kz