Abaydyng «syrtym sau bolsa da ishim ólip qalypty» degeni keldi me?!

Zaman aghymyna qaray kósh keruenmen ilese damyghanymyz jaqsy ghoy, biraq, qolymyzdaghy telefonnyng adamy qasiyetting negizgi kilti saghynysh pen sezimdi joghaltqanyn bilesiz be? «Jyldam habar» alghyzatyn symsyz telefon bizding ómirimizdegi eng qymbat qúndylyqtardan ajyratyp jatqanyn bilesiz me? Bayansyz dostyq, túraqsyz mahabbat, qymbat uaqyt, tәtti úiqymyzdy tonady. Qalay bolsa solay telefongha týsire beretin foto-vidiolar fotosuretting qúnyn týsirdi. Ýige kelgen qonaqtargha asa qúrmetpen fotoalibom úsynatyn uaqyt, әskerge ketken jigitterding eline oralghanda aldymen foto-alibom jasap әkeletin zamany kelmeske ketti.

Birlik, bereke, meyirim – saghynyshtan túrady. Mahabbat, túraqtylyq, úyat, iman, sert, shynayylyq – sezimnen túrady. Abaydyn: «Men ózim tiri bolsam da, anyq tiri emespin,.. Syrtym sau bolsa da, ishim ólip qalypty. Ashulansam yzalana almaymyn. Kýlsem quana almaymyn, sóilegenim de óz sózim emes, kýlgenim de óz kýlkim emes, bәri әldekimdiki» degen toghyzynshy qara sózindegi qorqynyshy  dәl keldi! Túrmysymyzgha telefon payda bolghaly alystaghy tuys-tughandy saghynudy, dos-jarandy jan jýregimizben saghynyp, izdeudi qoydyq. Kerek adamdy telefon arqyly tabu da, sóilesu de, tipti týrin kóru de onaydyn-onayy. Bala kezimizde alystan aghayyndar arnayy izdep kelip, birimen-biri qúshaq jaya qúshaqtasyp kórisip, saghynysyp, jylasyp qauyshatyn uaqyt kelmeske ketti. Bәrinen de qayghyly jaghdaydy, jaqynynnyng qazasyn telefonmen aita salu әdetke ainaldy. Qazaqta qayghyly habardy әiel adamdar estirtuge bolmaydy, kóbeye beredi degen jaman yrym bar. Abaydyng «syrtym sau bolsa da ishim ólip qalypty» degenindey bireuding qasiretin jәy bir janalyqqa ainaldyryp, qynq demey jónele beretin boldyq. Sezimning ólgeni degen sol emes pe? Beyuaqytta telefon shyryldasa jýreging suyp, kóniline әrtýrli alang kire bastaydy. Adamnyng adamy qasiyeti joghalmay túrghan zamanda qaraly habardy er adamdar jón biletin ýlkenderin aldygha salyp, túspaldap, astarlap, kónilin auyrtyp almaytynday jónimen jetkizetin. Kәzir alla saqtasyn! Jaqsylyqty jetkizetin «sýiinshinin» de qadiri ketti. Qysqasy adamy sezimimiz  jansyzdandy. Kýluding orny men ashulanudyng shegin bilmeymiz. Bireudi ayasaq ta, quansaq ta  aghyl-tegil jylaymyz. Kýlkili emes iske yrjalaqtap kýlip, orynsyz jerde orynsyz iske ólerdey ashulanamyz. Sabyrsyzbyz. Ishimizde tolyp, qamalyp qalghan sezim ataulyny qalay shygharudyng jolyn úmyttyq. Jaqyndarmen siyrek bas qossaq ta, emen-jarqyn әngimelese almaymyz. Tipti ýidegi balalar, nemereler men ýlkendermen de sóilespeymiz. Bәrimizding qolymyzdaghy týbi joq túnghiyq dәuge shúqshiamyz da otyramyz. Kóshede kele jatyp osy shúqshimanyng keselin tartqandar sansyz bolsa da es jiya almaymyz.

«Aqyrzaman bolghanda adamzatty jalghyz kózdi dәu biyleydi» dep sol zamandy kýtip jýrgenimizde jalghyz kózdi dәu adamdyghymyzdy biylep aldy. Adamy alyp qasiyet jansyz telefondy biyley almady. Dýniyege jana kelgen nәreste әke-sheshesinen búryn telefondy tanidy. Óitkeni ol telefondy anasynyng ishinde jatqanda bilip alghan. Eng qorqynyshtysy kәzirgi balalarda qytyq joq. Qytyq – sezim ataulynyng bastauy, jan týisigining oyanuy. Jan týisigi oyanbaghan balalar meyirim, raqym, sezinudi bilmeydi. Qabaqqa qarau, janyna jaqyn adamnyng renjip otyrghanyna bey-jәy qarau jan týisigining oyanbauynan bastau alady. Adamnyng ishki týisigining oyanuy, sóileu tilining qalyptasuy oilau qabiletining damuy qimyl-qozghalys, is-әreket, boydaghy sezim nýktelerining sezimtaldyghymen tikeley qatysty. Ishki jan dýniyesining mazasyzdyghyn tilmen jetkize almau, kónil quanyshyn bólise almau mening oiymsha adamy kemshilik. Osynyng barlyghyn dala danyshpandary atanghan babalarymyz «Quyrmash», «Myrshym-myrshym», kólenkeli sausaq oiyndary, bes tas, asyq, toghyzqúmalaq siyaqty oiyndar  oinatu arqyly bala boyyna sinire bilui ghajap. Kәzirgi psihologtardyng sausaq basyn uqalau, alaqangha, qol syrtyna, tabangha massaj jasau bala damuyna әser etetinin aitady. Balanyng qalyptastuyn, týsik damytu, túlgha qalyptastyrudy besikten bastap oilaghan qayran  babalar aqyldy úl,  arly qyz tәrbiyesin alystan oilaghan. Abaydyng on besinshi qara sózinde: «Aqyldy kisi men aqylsyz kisining bir belgili parqyn kórdim. Áueli - penede adam bolyp jaratylghan son, dýniyede eshbir nәrseni qyzyq kórmey jýre almaydy. Sol qyzyqty nәrsesin izdegen kezi ómirining eng qyzyqty uaqyty bolyp oiynda qalady» deydi.

Áriyne, aitpaghym - zamangha qaray aghymnan qalu emes, bastysy adamy qúndylyghymyzdy birinshi oryngha qoyyp, ertengi úrpaqqa ónegeli isimizdi jetkizer babalar jolyn esh úmytpaghanymyz jón. Esti adamnyng oryndy iske qyzyghyp, qúmarlanyp, aitsa qúlaq, oilansa kónil sýisinetindey adamdy kezdestiru qiynnyn-qiyny bolyp bara jatqan tústa «Áy!» deytin aqsaqaldar kerek. Abaysha aitqanda, adamnyng óz ornyn tappay ne bolsa sol bayansyz,  baghasyz, paydasyz nәrsege qyzyghyp, kýndik qyzyqqa ghana qúmar bolyp, ómirining eng qyzyqty shaghyn ótkizip alatyny ókinishti.

Almahan Múhametqaliqyzy

Abai.kz