Resmy Astana últtyq ekonomika kólemin 2029 jylgha deyin eki ese úlghaytudy kózdep otyr. Búl turaly memleket preziydenti Qasym-Jomart Toqaev 3 qantarda «Egemen Qazaqstan» gazetine bergen súhbaty barysynda aitty. Ekonomist mamandardyng aituynsha, JIÓ ósimimen qatar Adam damu indeksi sekildi kórsetkishter naqty atalghan jaghdayda, memleket azamattarynyng túrmysy shynayy artqanyn baghamdaugha bolady.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev  «Egemen Qazaqstan» gazetine bergen súhbatynda Halyqaralyq valuta qorynyng sarapshylary bergen mәlimetterge jýginip, Qazaqstannyng Ishki jalpy ónimi qazirgi baghamen eseptegende 259 milliard dollardan asqanyn, yaghny 2022 jylmen salystyrghanda 15 payyzgha artqanyn atap ótti. Qazaqstandyq ekonomist Quanyshbek Dýisenovtyng pikirinshe, preziydentting bergen búl súhbaty 2023 jyly memlekette ýkimetting atqarylghan isterine jyldyq esep retinde jariyalandy. Jalpy, ekonomist maman memleket basshysynyng BAQ qúraldaryna osylay esep berui jii bolsa, biylik ókilderi men halyq arasyndaghy alshaqtyqty azaytudyng tiyimdi әdisi bolady dep sanaydy.

«Súhbattyng ekonomikalyq jaghyna kelsek, 2023 qabyldanghan ekonomikagha qatysty atqarylghan júmystary boyynsha oy bildirsem, birinshiden Investisiya shtabyn qúrudy atasaq bolady. Shynymen de elimizding kóptegen salalaryna qúiylghan investisiya el ekonomikasynyng preziydent aitqanday 2029 jyly JIÓ qazirgi kórsetkishten eki ese ósuine senim úyalatady. Alayda, búl shtabtyng investisiyalardy tiyimdi júmys isteui boyynsha naqty memleket basshysy men halyqqa esep berip otyruy manyzdy ekenin eskeru kerek. Sebebi, aqsha ainalymy bolatyn jerde ashyqtyq boluy manyzdy»,- deydi ekonomist.

Esterinizge sala ketsek, Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev óz súhatynda ekonomikany kóteru maqsatynda jýzege asyryluy tiyis isterdi atap ótken bolatyn.

«Birinshiden, elimizding órkendeuine jol ashatyn birqatar naqty mindetti sheshu qajet. Sonday mindetting biri – auqymdy ónerkәsip jobalaryn jýzege asyru. Qyrkýiektegi Joldauda Ýkimetke múnday jobalardy anyqtau jәne Infraqúrylymdy damytu josparyn әzirleu turaly tapsyrma berildi. Búl jobalar iri biznes ókilderimen, institusionaldy investorlarmen jәne sarapshylarmen birge pysyqtalyp, naqty júmys jasalyp jatyr.

Taghy bir manyzdy mindet – investisiya tartu. Búl mindetti oryndaugha jekeshelendiru jәne aktivterdi qaytaru nauqandary da septigin tiygizedi. Qomaqty investisiya bolsa, ekonomika qarqyny ýdey týsedi jәne jana mýmkindikter payda bolady. Osy orayda men jaqynda Investisiya shtabyn qúru turaly Jarlyqqa qol qoydym. Búl shtabqa elimizdegi investisiyalyq ahualdy jaqsartu jәne investisiyalyq jobalardy sapaly jýzege asyru ýshin auqymdy ókilettik berilgen.

Ekinshi baghyttaghy júmys ekonomikanyng barlyq salasyna qatysty «oyyn tәrtibin» belgileytin jýieli reformalardy jýzege asyru sharalaryn qamtidy», - dedi memleket basshysy.

Sonymen qatar, memleket preziydenti Qazaqstanda Salyq kodeksi әzirlenip jatqanyn atap ótken.

«Preziydent ataghan “Salyq kodeksi” eldegi salyq sayasatyn tiyimdi etip, budjettegi jarany “Últtyq qor” esebinen tanbay, el ekonomikasyn ózi-ózin qamtamasyz etui ýshin qabyldanghan sheshim dep oilaymyn. Ári ol sheshimde kәsipkerlerding shynymende kәsippen ainalysugha úmytylysy men mýmkindikterin shektelip qalmauyn qarastyru kerek. Sebebi, salyq alu mehanizmdi rettelse de, salyq tóleuden jaltarushylardyng sanyn arttyrudan saq boluy qajet. Búl preziydentting jalpy makroekonomikalyq sheshimderge qatysty pikiri edi, biraq men ýshin naqtylau qajet bolghan sózi: “Shyn mәninde, men ýshin makroekonomikalyq kórsetkishter sonshalyqty manyzdy emes, azamattardyng túrmys sapasynyng is-jýzindegi jaqsaruy odan әldeqayda manyzdyraq” dedi. Endi osy azamattardyng túrmys sapasynyng is jýzinde jaqsaruyn qanday kórsetkishpen kóretinimiz әzirge belgisiz. Osy tarapta biz JIÓ ósimimen qatar ADY (Adam damu indeksi) sekildi kórsetkishter naqty atalghan jaghdayda, biz el azamattarynyng túrmysyny shynayy artqanyn baghamday alamyz», - deydi Quanyshbek Dýisenov.

Últtyq bank deregi boyynsha, Qazaqstanda qaryzgha batqan memleket azamattary kóp. Ony óz sózinde preziydent Qasym-Jomart Toqaev erekshe atap ótti.

«Men azamattarymyzdyng qaryzgha belsheden batqanyna qatty alandaymyn. Sebebi, búl mәsele júrttyng әleumettik jaghdayyna jәne elimizdegi qarjy jýiesining túraqtylyghyna tikeley әser etedi. Men 2019 jyly Memleket basshysy retinde qol qoyghan alghashqy qújattyng biri qiyn jaghdaygha tap bolghan azamattardyng boryshyn azaytu turaly Jarlyq edi. Sol uaqytta 500 myng adamnyng kepilsiz alghan nesiyesi keshirildi. Búl bir rettik shara bolatyn. Al 2023 jyly jeke túlghalardyng bankrottyghy turaly zang kýshine endi. Múnyng bәri mәselening ushyghyp ketpeuine yqpal etti. Osy jaghdaydy týbegeyli ózgertu ýshin byltyrghy Joldauymda Ýkimetke tyng sharalardy qolgha aludy tapsyrdym», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Ekonomist maman Quanyshbek Dýisenov ýkimet tarapynan qabyldanyp jatqan sharalar jaqsy nәtiyje beretinine senimdi.

«Nesie mәselesine qatysty preziydent ataghan biylghy sharalar belgili bir dengeyde ushyghyp bara jatqan halyqtyng nesiyelenu dengeyining mәselesine oryndy әreket dep baghalaugha bolady. Alayda, halyqty tek “qarjylay sauattylyghy” tómendigi men nesie beru úiymdarynyng jәne kollektorlardyng órship ketuin ghana sebep etpey, ózge de faktorlardy qarastyrghan abzal. Ol jogharyda atalaghan bayaghy halyq túrmysynyng dengeyining tómendigi dep ataugha bolady. Álbette, onyng artynda ekonomikadaghy kóptegen makroekonomika faktorlary bar. Degenmen, olardy eskermey, tek osy nesiyelenuden tughan mәsele saldary emes, sebepterin de tereng qarastyryp kóruge de bolady. Alayda, bankrottyq turaly zang jәne ózge reformalar osy baghyttaghy el azamattarynyng jaghdayyn ontaylandyrdaghy ong ózgeris dep emin-erkin aita alamyz», - degen pikir bildirdi maman.

Memleket preziydenti respublikalyq basylymgha bergen súhbaty barysynda әlemdegi jaghday el ekonomikasyna qalay әser etip otyrghanyn atap ótti.

«Álemdegi ekonomikalyq ahualdyng bizding elge de salqynyn tiygizetini sózsiz. Alayda, kez kelgen qiyndyq jana mýmkindikke jol ashady. Ýkimetting jel qaydan soqsa da jelkendi ózine ontayly búra alatynday, jan-jaqty oilastyrghan jospary bolugha tiyis. Ekonomikanyng ósimin yntalandyru sharalary men qúrylymdyq reformalar qatar jýrui kerek. Naqtyraq aitsaq, kәsipkerlik pen bәsekeni damytu, jekemenshikti qorghau, әdil sot tóreligi boluy óte manyzdy. Sonda ghana kózdegen maqsattarymyzdyng bәrine qol jetkizip, belgilengen merzimde últtyq ekonomika kólemin eki ese úlghayta alamyz», - dedi preziydent Toqaev.

Osy túrghydan alghanda ekonomist maman Quanyshbek Dýisenov ýkimetting búl baghytta jasalyp jatqan júmystaryn qoldaytynyn aitady.

«Syrtqy sayasy jaghday men seriktestik atalghanda, Qazaqstannyng  kәsipkerlerine ishki naryqtan basqa jana mýmkindik tuyndatatyn jaqsy dýniyening biri. Ol Qytaygha jýk tasymalyn arttyrudaghy ýkimet júmysynyng jaqsy qadamy dep ataugha bolady.

Qoryta kele, әlbette ekonomikada tek súqbat barysynda aitylghan mәselelerden basqa naqty qadamdar men reformalar talap etetin mehanizmder әli qajet ekeni anyq. Alayda, “kósh jýre týzeledi” demekshi, eng bastysy Qazaqstan ekonomikasynda aldygha ayaq basu ýshin barsha mýmkindikterdi dúrys qoldanu arqyly, el azamattarynyng naqty túrmys dengeyin arttyru ýmiti bar ekendigin joqqa shyghara almaymyn», - deydi Quanyshbek Dýisenov.

Ayym Almasqyzy

11 synyp oqushysy

Abai.kz