Biz kelmeske ketti dep jýrgen, atyng óshkir kenes imperiyasy kezindegidey memleket basshysy tap bir shýlen tarqatqanday jyl sayyn, tipti, bir jylda birneshe ret  «erekshe enbek sinirgen» el azamattaryna memlekettik ordender men medalidar, basqa da qúrmetti ataqtar men syilyqtar ýlestiretinin bәrimiz jaqsy bilemiz. 70 jyldan astam otarynda ústaghan kenestik orys otarshylyghy kezinde de dәl osylay bolghan.

Tәuelsizdik alghanymyzgha 22 jyl tolghanda «eren enbek sinirgenderdi» sol búrynghyday taghy da jappay marapattaular bastaldy. Osy shiyrek ghasyrgha juyq uaqyt ishinde qansha adam osynday qúrmetke ie bolghanyn sanap kórgenmin joq. Ony aitasyz, biylghy orden, medali, syilyqtar alghandardyng sanyn da bilmeymin. Jaraydy, syilyqsyz, marapatsyz bolmay-aq qoysyn, oghan kelistik. Shyn mәninde sol memlekettik dengeydegi joghary qúrmetke ie bolghandardyn  qaysysy oghan layyqty, qaysysy layyqty emes, ony da saralap, elep-ekshep jatqan jan balasy joq siyaqty.

Sonda da sózim jalang bolmas ýshin biylghy memlekettik joghary nagrada alghandardyng birnesheuine ghana toqtalayyn.

1. Oljas Sýleymenov

Biz kelmeske ketti dep jýrgen, atyng óshkir kenes imperiyasy kezindegidey memleket basshysy tap bir shýlen tarqatqanday jyl sayyn, tipti, bir jylda birneshe ret  «erekshe enbek sinirgen» el azamattaryna memlekettik ordender men medalidar, basqa da qúrmetti ataqtar men syilyqtar ýlestiretinin bәrimiz jaqsy bilemiz. 70 jyldan astam otarynda ústaghan kenestik orys otarshylyghy kezinde de dәl osylay bolghan.

Tәuelsizdik alghanymyzgha 22 jyl tolghanda «eren enbek sinirgenderdi» sol búrynghyday taghy da jappay marapattaular bastaldy. Osy shiyrek ghasyrgha juyq uaqyt ishinde qansha adam osynday qúrmetke ie bolghanyn sanap kórgenmin joq. Ony aitasyz, biylghy orden, medali, syilyqtar alghandardyng sanyn da bilmeymin. Jaraydy, syilyqsyz, marapatsyz bolmay-aq qoysyn, oghan kelistik. Shyn mәninde sol memlekettik dengeydegi joghary qúrmetke ie bolghandardyn  qaysysy oghan layyqty, qaysysy layyqty emes, ony da saralap, elep-ekshep jatqan jan balasy joq siyaqty.

Sonda da sózim jalang bolmas ýshin biylghy memlekettik joghary nagrada alghandardyng birnesheuine ghana toqtalayyn.

1. Oljas Sýleymenov

...Mәselen, joghary memlekettik marapatqa ie bolghan, orystyng ne qazaqtyng aqyny ekeni belgisiz, Oljas Sýleymenovty alayyq. Búl adamdy «orystyng aqyny» deytinimiz - Oljekeng osy tәuelsizdigimizdi alghaly shiyrek ghasyrgha juyq uaqyt boyy tek  orekenderding ghana soyylyn soghyp kele jatyr, qazaq tiline jany da, tәni de ólerdey qarsy, qazaq tilin mensinbeydi, enbekterin úly halyqtyng tilinde jazady. Biraq, sol úly halyq - Oljasty óz aqyndary sanyna qospaydy, mensinbeydi. Sonda da Oljekeng «men saghan adal qúl bolayynshy» degendey olardyng shalghayyna oraluyn qoyar emes. Júrt arasynda osy aqynymyzdyng ana jyly Semey poligondy jabudy maqsat etken " Nevada-Semey" degen qozghalys qúryp, qasyndaghy kelimsekterimen «ólsheusiz baylyqqa belshesinen batqany...» turaly әngime kóp. Osy joldardyng avtory sol Semey poligonyn jabugha «Azat» qozghalysy atynan bir top serikterimen qatysqan bir aidyng ishinde, tipti, poligonnyng resmy jabyluy kýninde de Oljas Sýleymenovty ol aradan úshyrata almaghan. Búrynghy Semey oblysynyng birinshi hatshysy, marqúm Keshirim Boztaev qana sol ajal apanyn jabugha belsene kiriskenin óz kózimen kórgen. Mine, osy Oljekeng memleket basshysynyng qolynan joghary nagrada aldy. Sonda Oljas Sýleymenov onday joghary memlekettik syilyqqa layyqty ma, layyqty emes pe, ar jaghyn ózderiniz sheshinizder.

2. Vladimir Shkoliniyk

«Qazatomónerkәsibinin» «qúdayy» Vladimir Shkolinik  osy joly «Otan» ordenimen marapattaldy. Býkil egistikke layyqty eng shúrayly degen qazaq jerining tórtten birining qojayyny osy Shkolinik deydi biletinder. Endi ol adam qazaq jerining asa qúndy qazba baylyghyna  qojalyq etedi. Biletinderding aituynsha, Resey azamaty - úly ekeui paydanyng osy jaghymen ainalysatyn kórinedi. Qansha uranymyzdyng Resey shekarasynan asyp ketip jatqanyn jan balasy bilmeydi. Osy Qazaq jerining uranynyng qojayyny Qazaqstan ba, joq Resey me, ony da eshkim tap basyp aita almaydy. Mine, osynday jan tәuelsiz memleketimizding joghary nagradasyna layyqty azamat pa, joq pa ol jaghyn taghy da ózderiniz baghamday berinizder.

3. Kenjeghaly Saghadiyev

Kenes zamanynda úzaq jyl Qazaq auyl sharuashylyghy institutynyng rektory bolghan, tәuelsizdikting alghashqy jyldarynda sol instituttyng eng mayly jerlerin ózi iyemdenip ketken, býginde sol institut ghimaratynyng teng jarymynyng qojayyny, týsken paydany otbasy qyzyghyna júmsap jatqan, ózi oilap tapqan Halyqaralyq biznes uniyversiytetining studentterge qanday bilim berip jatqanyn jany balasy bilmeytin - Kenjeghaly Saghadiyev - osy joly «Otan» ordenin aldy. Búl qúdaydyng qúly da sol joghary memlekettik nagradagha shyn mәninde layyqty ma, joq pa, ony da eshkim tap basyp aita almaydy.

4. Erbolat Dosaev

Búl - Ýkimet mýshesi, ministr. Onyng qanday salanyng ministri ekenin tәptishtemey-aq qoyayyn. Kókiregi oyau, kózi ashyq adamdar «Egemen Qazaqstan» gazetinen ózderi-aq tauyp oqyp alady. Dosaevtyng Densaulyq ministri bolyp túrghan kezde Ontýstik Qazaqstandy aty jaman SPID keulep ketkeni, sosyn Batys aqparat qúraldary jarysa jazghanday onyng offshorda bizden úrlaghan esepsiz qarjysy baryn, sol ýshin ol memleketke jәne basqa tiyisti oryndargha kók tiyn da salyq tólemegeni belgili bolghaly qashan. Búl ministrdi sol «erlikteri» ýshin joghary dәrejeli memlekettik nagradagha úsyndy ma, joq ol shyn mәninde «sýtten - aq, sudan - taza ma», ol jaghyn tap basyp aita almaymyn. Bizding elden basqa bir de bir el úrylargha jaghday jasap otyrghan joq. Sonda búny qalay týsinuge bolady?!

5.  Núrlan Qapparov

Búl da ministr. Offshorda milliondaghan dollar jasyrghan, salyq tólemegen. Ol jóninde Batys jurnalisteri jarysa jazyp jatyr. Elimizding Ýkimet mýsheleri osynday bylyq-shylyqqa batsa, qalghandaryna ne sorym. Onyng qazirgi júmysyna bagha beruden aulaqpyn. Mýmkin, Batys jurnalisteri ótirik jala jauyp otyrghan shyghar. Olardyng sandyraghy jala bolsa, nege sotqa bermeydi?

Osy Erlan Dosaev pen Núrlan Qapparov Almatydaghy ayaldamalardy jekeshelendirip alyp, sonda enbek etip jýrgen myndaghan adamdardy dalagha quyp shyqqanyn, ayaldamalardy qiratyp jatqanyn otandyq baspasóz az jazghan joq. Estuimizshe, búlardyng jekemenshikterinde múnay, gaz siyaqty  shylqa mayly oryndar bola túra, Almatynyng qarapayym adamdarynyng ayaldamalaryn tartyp alatynday, búlargha ne kýn tudy eken? Onyng da týpki sebebin men bilmeymin, al Siz bilesiz be?

6. Ansar Músahanov

Býgin elimizdegi oblys әkimderine Qúdaydyng ózi berip túr. Olardyng aq degeni -  alghys, qara degeni - qarghys. Jalpaq tilmen aitqanda olardy jerdegi jarty Qúday dese de bolady. Sonday dәureni jýrip túrghandardyng biri әri osy joly joghary memlekettik marapatqa ie bolghan - Ansar Músahanov.

Ózinen joghary túrghandargha jaghynudyng belgisi me eken, osy Músahanov anu joly «Úighyr audanynyng aty eshqashan da ózgermeydi!» dep saldy-au, sabazyn. Netken jýrek jútqandyq! Búl onyng óz sózi me, joq myqtysynyng aitqyzyp otyrghany ma, oghan men de mәn bermeymin.

Osy jyly ma eken, biraz baspasóz betteri shuyldasa  jazdy. Ansar Músahanovtyng «erketotayy» su jana mashinasymen qústay úshyp kele jatyp, bireudi qaghyp óltiripti. Biraq, oblys әkimining balasyna eshqanday sot jýrmeydi eken. Ol «erketotay» týk bolmaghanday, alshang basyp jýr deydi biletinder. Sonda búl pende de memlekettik joghary marapatqa layyqty bolghany ma, әlde olay emes pe? Ádilin óziniz aitynyz, aghayyn. 

Júmash Kókbóri

Abai.kz