1-curet: Italiyandyq suretshi Miykelándjelo Merizy da Karavádjonyng "Iudanyng sýngi..." kartinasy

2-suret: әngime avtory - Ómirjan Ábdihalyqúly

(әngime)

«Men kimdi sýisem, sol - Isa»

Iuda

... Áldebireu auyr kýrsingendey boldy...

Ýdey soqqan jel kóshe boyyna shashyray týsken japyraqtardy tolqyndata úshyryp barady. Jamyray jarysqan japyraqtar tamyry – teginen ajyraghan adamday jelding yghyna jyghylyp baghytsyz jónkiledi.

1-curet: Italiyandyq suretshi Miykelándjelo Merizy da Karavádjonyng "Iudanyng sýngi..." kartinasy

2-suret: әngime avtory - Ómirjan Ábdihalyqúly

(әngime)

«Men kimdi sýisem, sol - Isa»

Iuda

... Áldebireu auyr kýrsingendey boldy...

Ýdey soqqan jel kóshe boyyna shashyray týsken japyraqtardy tolqyndata úshyryp barady. Jamyray jarysqan japyraqtar tamyry – teginen ajyraghan adamday jelding yghyna jyghylyp baghytsyz jónkiledi.

Jel kýsheye týsti. Aq terekting salaly bútaqtary әinekterdi sabalay soghady. ««Qayyrshygha jel de qarsy»» degen - osy». Aqtaryp otyrghan qara sómkeni qoya saldy da, jogharghy jaghy tórt elidey ghana ashyq túrghan terezeni tútqasynan búray japty. Kilem ýstinde bir-birine mingesip, qara, sary, kók - birynghay shymqay týsti tórt-bes sómke jatyr. Keybirining ishki tysy dýrdiyip, syrtqa shyghyp qalghan. Sary sómkening qaltalaryn aghytyp, silkip qalyp edi, bir-eki tengelik tiyndar syldyray shashyldy. Ile, sómke de jalp etti. Sol qolyn tirey ornynan kóterildi. Eki býiirin tayanyp, ýiding ishin tinty sholyp túr.Kózi –kiyim shkafqa toqtady. Esiginsol jaqqa qaray syrghyta ashyp, qaz-qatar ilinip túrghan qystyq kiyimderding qaltasyn qaray bastady. Qolyn sýngite salmaghan qalta qalmady. Bәribir, týk joq. Arqasyn qabyrghagha sýiep túrghan kýiinde syrghy týsip, sylq etip otyra ketti.Sol otyrghannan basyn shenbektey ústap úzaq otyrdy. Bir kezde, sýiretile túryp as ýige bardy. Pyshaq jýzimen tilingen tústary nan qoqymymen bitelip qalghan súr týsti gýldi dastarhan jayylghan ýsteldegi tabaqtan bir tilim qatqan alyp, tiske salyp opyryp jiberdi de, úrty búltyndap tórgi bólmedegi divangha baryp shalqalay otyrdy. Bóbejigi qozghalyp, nannyng songhy shaynamyn jútty. «T-ә-ә-ә-ә-k». Kenet, әldene esine týskendey atyp túryp, divannyng bir basyn algha qaray jyljytyp, edenge ýnildi: qoqys aralas shang basyp jatqan elu tengelik tiyn kózine ottay basyldy. Aqshanyng teris betine bederlene salynghan eltanbagha qarady. «O, memleketim menin! Halqyndy sonsha zaryqtyrghanyng qalay a?!».Býirek beti qozghalyp, kóz qiyghy әjimdene zorlana jymidy.

***

Jel juasydy. Aq terekting bayau yrghalghan úshar basy tórtinshi qabattaghy bir bólmeli ýiding terezesinen anyq kórinip túr. Qabyrghagha ilingen suret betinde japyraq kólenkesi kýn sәulesimen oinay terbeledi. Basynda qara shlyapa, jeydesining tamaq túsyn qylghyndyra týimelegen, jýzine kelisti saqal-múrtyn qyrau shalghan shal men basyna tartqan torkóz, shashaqty aq oramaldan samay shashy agharanday kórinentin kempirding suretine qaraghan adam, olardyng jýzinen tógilgen meyirimdi,  adam kelbetine týsken uaqyttyng tabynbirden bayqar edi.

Qos qariyanyng suretine arqasyn berip, teris qaraghan kýii jazu ýsteline basyn salyp, tolyqsha kelgen әiel otyr. Qimylsyz. Ýstelding ong jaq erneuinen kishkentay krest salaqtap túr. Krestting moyyn baylar túsy – әielding qolynda. Tas qyp ústap alypty. Ýstel ýsti – retsiz qoyylghan kitaptar, әr tústa umajdalghan әldeneshe qaghaz, toqtap qalghan saghat.

Arada qansha uaqyt ótkeni belgisiz. Buyny bosap, әlsiregen adamday әreng basyn kóterdi. Óni quday. Basy salbyrap, jon arqasyna keletin shashy ónirine tógilip, eki betin japqan. Qybyr etpey úzaq otyrdy. Bir uaqta auzy jybyrlap, shoqyna bastady. Shynjyryn qol syrtyna qayyra tastap, tittey krestti sausaqtarynyng úshymen qysa ústap, ernine taqady. Krest eringe tiyer-tiymestey ghana qalghanda:

- Sýie almaymyn ony, Qúday-au.

Óksip jylap jiberdi. Eki iyghy selkildep, dauys salmay egile jylady. Shynjyry jiyrylyp, iyek astynda jatqan krestke әielding kóz-jasy syrt-syrt tamyp jatyr.Bir kezde aldynda jatqan jarty betke juyq әldene jazylghan qaghazdy alyp, ujamday ústady.Jylaghan qalpy ornynan túryp, krestti aldy da esikke qaray bettedi.

Áldeqayda asyqqanday jedeldete basyp, baspaldaqpen tómen týsip barady. Jylap barady. Áyel – qolyndaghy, shynjyry salbyrap, yrghalyp bara jatqan krestting baspaldaqtyng jaqtau temirine ilinip qap, ýzilip týsken sezgen joq.

Týimelenbegen, úzyn súr plashynyng etegi jelpildep, syrtqa shyqty. Sart etip esik jabyldy da, bes qabattyng ýiding dәlizinde taghy da tynyshtyq ornady.

Tynyshtyqty tirshilik dausy búzdy: shoyyn temir esik shiqylday ashyldy. Iyghymen iyterip túryp, esikti qúlyptady. «Aylyq ta keshikti-au, әken...». Elu tenge salghan qaltasynan qolynan almaghan boyy satylardy sanay basyp tómen týsip bara jatyp, kil toqtay qaldy. Enkeyip, saty shetinde jatqan krest aldy. «Altyn!». Audaryp qarady. «595». «Shynymen altyn eken. Qúday berdi degen - osy». Ishtey quanghanymen, krestti ya qaltasyna salaryn ya qolyn keude túsyna ústap jýrerin bilmey daghdardy. Qolyn joghary-tómen erbendetip, dalagha shyqty. Aulada shýiirkelesip otyrghan orys әielderin kóre sala, krestti qaltasyna sala qoydy. Nege ekeni belgisiz, orys әielderining biri ayaq astynan moynyndaghy kresttin izdep, múny bas salatynday kórindi. Óz oiynan ózi shoshyp, jýgire basyp kóshege shyqty. Artyna búrylyp qarady. Quyp kele jatqan eshkim kórinbeydi. Qolyna qaltasyna saldy. ««Qúdaydy» qaltama salyp alghanym qalay bolar eken?! Múny ózi, moyyngha taghyp, shoqynghan sayyn sýiip, tabynbaushy ma edi?! «Qúdaydy» belden tómen, shalbardyng qaltasyna sýngitip jiberu degen zor kýnә bolyp jýrmesin?!». Tústan qaumalaghan oimen alysyp, әbirjip, ózin shyn kýnәhar sezine bastady.

- Oi, Alla-ay...

Dausy shyghyp ketkenin bayqamay qaldy. Kenet, músylman ekeni esine týsip, jýzine kýnәdan arylghan qúldyng quanysh reni kirip, bolar-bolmas jymidy. «Allanyng bergen nesibesi ghoy, nede bolsa. «Qúdaylarynyn» adam ayaghynyng astynda jatqanyna men kinәlimin be? «Qúdaygha» qúrmetteri me osy ma, baspaldaqta shashylyp jatyr. «595». Altynnan qúighan. Demek, «Qúdaydy» satyp alady. Satyp alghan «Qúdaydy» tauyp alsa nesi bar eken?! Tipti qayta satyp jiberse de bolatyn shyghar». Sýrinip kete jazdady. Qarasa, «Han Lombardtyn» tabaldyryghynda túr eken. Qaltasynan kresti alyp edi, elu tenge qosa shyqty. Krest pen aqshagha kezek qarap biraz túrdy da lombardqa kirip ketti.

- Satasyz ba, tapsyrasyz ba?

Kózildirik kiygen, shashyn sary týske boyatqan aqsary kelinshek búghan kýlimsirey qarady.

- Satamyn. Balalar tauyp alypty. Ony neghylamyz?! Músylmanbyz ghoy, múnyng bizge mýlde keregi joq.

Krest syldyr etip tarazygha týsti. Bes myng alty jýz tenge sanap berdi. Kýtpegen jerden aqsha tapqanyna kónili ósip, shygha sala әieline telefon soqty.

- Alou, aitsam senbeysin, qyzyq boldy.

Tәptishtep bәrin aitty. Ángimeni ýnsiz tyndaghan әieli:

- Ony nege satasyn. Tapsyryp qoymadyng ba. Aylyq týskende alyp, aqshadan qysylghanda tapsyryp túratyn edik. Onsyz da bar altynym lombardta jatyr. Jaraydy, nede bolsa, aqsha joq kezde jaqsy boldy.

Bazardan qaytty. Eki qolynda eki dorba. Baspaldaqpen kóterilip bara jatyp, krest tauyp alghan túsqa ayaldap, manayyn sýze qarady. Shiyrshyqtalghan qaghaz ghana. Alyp, jazyp qarady. Jarty betke juyq hat eken.

Ýige kirip, hatty oqugha kiristi.

«Men Qúdaydy satqan joqpyn. Senimimdi sattym. Senim – qay zamanda da ótimdi tauar. Tipti, ómirding ózi – senim saudasy. Adamdardyng bir-birine senim artuynyng ózi sol saudanyng basy. «Bir Qúdaygha sendik» deydi. Qúdaygha adamnyng senimi kerek pe? Joq. Senim – adamgha ghana kerek. Adam Qúdaygha senimin saudalaydy. Tek Qúdaygha ghana emes... Ghashyq jargha qolynyzdyng jetkeni – seniminizding ótkeni. Qyzmetke túrdyn, taghy da senim saudasy. Saylaugha bardyn, senimindi sattyn. Bar әlem senim saudasynyng bazary.

Men de senimimdi sattym. Ótpedi – sýie almadym.

Seniminiz óz qúnyn ótedi me?..»

Terezege qarady. Ýnsiz, tesilip úzaq qarady.

... Áldebireu kýlimsiregendey boldy...

25.11.2013-10.12.2013

Almaty

Abai.kz