Joldastar, men alghashqy bayandamalardyng biri boyynsha sóileyin dep em, biraq Moskvada túratyn jәne osynday ýlken jiyndarda onsyz da jii sóilep jýretin aqyn-jazushylar jaryssózge birinen keyin biri shyghyp, maghan sóz kezegin tiygizbey qoydy. Jәne de búl aqyn-jazushylardyng bayandamashylar kótergen problemalardy jan-jaqty talqylaudyng ornyna, kóbinese deklarasiya aitqany ókinishti boldy. Meninshe, búl deklarasiyalar qúr jyltyr sóz bolyp shyqty. 

Men bir ghana mәselege toqtalamyn. 

Osynda sezde orys tilinde jazatyn joldastar basqa últtardyng ómirinen shygharma jazu isimen az shúghyldanady. Kópshiligi búl taqyrypqa qalam tartpay da keledi degen pikirler aityldy. Qyzyl Armiyanyng sezge kelgen delegasiyasy ózining qúttyqtau sózinde bizding sovet әdebiyetinde jәne orys tilindegi poeziyada Qyzyl Armiyanyng últtyq bólimsheleri beynelenbey otyr dedi. Janadan jaza bastaghan jas jazushylar múny qatty eskerui kerek, óitkeni orys tilinde jazatyn agha aqyn-jazushylar últtar ómirin suretteuge әli kýnge deyin shúghyl bet búra almay keledi.  

Al últ túrmysyn kórsetpek bolghan orys aqyndary men jazushylary SSSR halyqtarynyng túrmysyn zerttemeytini bayqalady. SSSR halyqtarynyng túrmysyn zerttemey, bilmey túryp, olar ózderining oisha dolbarlaghanyn shyndyq dep, janynan shygharghan jalghan tipterin jana zaman adamdarynyng shyn keypi dep úsynady. 

Múnyng aighaghy retinde talay әdeby derekti keltiruime bolar edi. Biraq sózimdi shúbaltpay-aq Vs.Ivanov, Shklovskiy, Afinogenov jәne «Ot ortasynda» atty piesanyng avtory sekildi jazushylar SSSR halyqtarynyng ókili retinde keybir tipter men qaharmandardy surettegende, oilaryna ne kelse sony jazatynyn atap qana óteyin. 

Vs.Ivanov Aziya halyqtarynyng ómiri jayynda kóp jazyp jýr. Alayda onyng sóz saptasynda, әsirese, erterekte jazghan shygharmalarynyng әueninde úsaq halyqtargha pandana qaraushylyq bar. Ol úsaq últtardyng ókilderin maqau, keshe etip, keyde tipti, esuas etip suretteydi. Vs.Ivanovtyng key jaghdayda, tipti, geografiyany bilmeytini, Qazaqstannyng qayda ekenin, qazaqtardyng qanday júrt ekenin, qyrghyzdardyng qanday júrt ekenin bilmeytini angharylyp qalady. «Paqyrdyng basynan keshkeni» atty songhy shygharmasy – búl ýlken jazushynyng úsaq últtardyng ókilderin kórsetuge әli de bolsa saldyr-salaq qarap kele jatqanyna aighaq. 

Shklovskiy Týrkisib turaly jazghan ocherkinde: «Qazaqtar ózderin qyrghyzbyz dep ataydy» – dep tújyrymdaydy. 

Al Afinogenov «Ýrey» atty piesasynda student qazaqty kórsetedi. Osy qazaq studenti az uaqyttyng ishinde oida joqta ghylymy qyzmetker bolyp shygha keledi. Tipti, professor atanyp kete jazdaydy. Afinogenov ony sayqymazaqqa ainaldyryp, eser etip surettegen. 

«Ot ortasynda» atty piesanyng avtory qyzyl gvardees qazaqty jarymes, delqúly qylyp beynelegen.  

«Komsomoliskaya pravda» gazetinde basylghan bir maqalada avtor qyrghyzdardyng últ oiynyn sipattay kelip: «Qyrghyzdar shapshang jәne epti halyq» dep jazypty. Kókpar tartudy surettegende ol bylay depti: «Kókpar tartu – ajalmen oinau... Qan, aiqay-shu, pyshaq. Ondaghan salt atty adam bir teke ýshin talasady. Qoldarynda – pyshaq. Jetkeni tekeni júlyp әketip, basyn kesip alyp, kiyiz ýige qaray qúighytyp kep, toy iyesining ayaghynyng astyna laqtyryp tastauy kerek. Osy taghylyq oiyn ýstinde sayyskerler tekening ghana emes, bir-birining de qarnyn jaryp jýre beredi...» 

«Komsomoliskaya pravda» gazetinde dәl osylay jazylghan. Al, shyndyghynda, múnyng bәri – avtordyng kil oidan shygharghany. Onyng surettep otyrghanynday taghylyqty, biz, qazaqtar men qyrghyzdar óz halyqtarymyzdyng búrynghy-songhy tarihynan estigen emespiz... 

Sovet Odaghy halyqtarynyng ómirin suretteuge arnalghan shygharmalarda osynday kemshilikterding boluy ókinishti-aq. 

Mine, múnyng bәri bizding últtardyng tilin bilmeytin aqyn-jazushylardyng sol halyqtar turaly shygharma jazugha jauapsyz qaraytynyn kórsetedi. Jәne de olar ózderining osy sýikeysaldysyn orys oqyrmandaryna ómirdi shynayy surettegen realistik kórkem shygharma retinde úsynady. Biz ómir shyndyghyn әdebiyette múnshama búrmalap kórsetushilerge qarsy ayanbay kýresuimiz kerek. Biz sosializm ornatyp jatqan barlyq últtardyng ómiri tereng zerttelip, shynayy beynelenuin tileymiz.  

Janadan jaza bastaghan jas jazushylar SSSR halyqtarynyng ómiri men túrmysyn jete biluge mindetti. Úsaq últtar ómiri turaly osy uaqytqa deyin jazyp kelgen agha suretkerler bizding naghyz, shynayy túrmysymyzdy surettep bere alghan joq. 

Partiyamyz ben Sovet Ýkimetining basshylyghymen sosializm ornatyp jatqan Sovet Odaghy halyqtarynyng shynayy ómirin tereng zerttep jazu kerek. 

Bizding jas jazushylargha aitar tilegimiz -- osy.  

1934 jyl.

Sәken Seyfulliyn.

Moskva.

SSSR Jazushylarynyng 1-shi sezinde sóilegen sózi.

Jazushy Qúltóleu Múqashtyng múraghatynan alyndy.

Abai.kz