Sәrsenbi, 19 Nauryz 2025
Biylik 468 4 pikir 19 Nauryz, 2025 saghat 16:15

2019-2025: Elde ne ózgerdi - sarapshylar pikiri...

Suretter: Aqorda saytynan jәne spiykerlerding jeke múraghatynan alyndy.

Qazaqstan Respublikasynyng Premier-ministri Oljas Bektenov Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng alty jyldyq preziydenttik kezeni barysynda qol jetkizilgen manyzdy ekonomikalyq jәne әleumettik nәtiyjelerdi bayandap, elding damuyndaghy eleuli ózgeristerdi atap ótti.

Onyng sózinshe, búl kezende elimiz týrli jahandyq daghdarystar men kýrdeli synaqtargha tap bolghanyna qaramastan, ekonomikalyq ósim men túraqtylyqty saqtap qaldy. Sonymen qatar, elding halyqaralyq bedeli nyghayyp, diplomatiyalyq yqpaly artty. Preziydentting strategiyalyq basqaru stiyli eng aldymen beybitshilik pen túraqtylyqty saqtaugha, halyqtyng әl-auqatyn jaqsartugha jәne biylik pen qogham arasyndaghy dialogty nyghaytugha baghyttaldy. Onyng bastamalary әleumettik manyzy bar mәselelerdi sheshuge yqpal etip, týrli qoldau baghdarlamalary arqyly halyqtyng ómir sapasyn jaqsartugha mýmkindik berdi. Ásirese bilim beru jәne otandyq ghylym salalaryn damytugha erekshe kónil bólindi. Memleket tarapynan jýrgizilgen reformalar nәtiyjesinde búl salalar aitarlyqtay ilgeriledi. Ghylym men bilim salasyndaghy zertteulerdi kommersiyalandyrugha basymdyq berilip, jana ghylymy jobalar men innovasiyalar ekonomikagha engizildi.

Suret: Aqorda baspasóz qyzmetinen alyndy.

«Ghylymy jetistikterdi naqty ekonomika sektoryna engizu jәne olardy kommersiyalandyru – manyzdy baghyttardyng biri. Biyl 2 297 ghylymy joba men 299 ghylymiy-tehnikalyq baghdarlama jýzege asyryluda. Jas ghalymdar ghylymy qyzmetke belsendi týrde tartylyp, olardyng qatysuymen 1 055 joba iske asyrylyp jatyr. Ghylymy әzirlemelerdi kommersiyalandyrugha keletin bolsaq, býginde 208 joba qoldanysqa sәtti engizildi, 180-nen astam óndiris satylym kezenine shyqty. Kommersiyalandyru jobalarynyng elimizding ekonomikasyndaghy jalpy ýlesi 118,7 milliard tengeni qúrady. 2 mynnan astam jana júmys orny ashyldy. 25 joba eksportqa shyqty, 6 jobanyng satylym kólemi 1 milliard tengeden astam somagha jetti», - dedi Oljas Bektenov.

Premier – ministrding «Ilgerileuge bastaghan alty jyl: Qazaqstan ornyqty damu jolynda» atty maqalasymen tanysqan otandyq sarapshy-ghalymdar, sayasattanushylar  búl kezendi Qazaqstan ýshin syndarly әri tabysty jyldar dep baghalap otyr.

Suret: Spiykerding alibomynan alyndy.

Múrat Shamilov, Abylay han atyndaghy Qazaq halyqaralyq qatynastar jәne әlem tilderi uniyversiytetining agha oqytushysy, sayasattanushy:

Qazaqstan Respublikasynyng Premier-ministri Oljas Bektenov alty jyldyq júmys qorytyndylary boyynsha jariyalaghan maqalasyn oqyp shyqtym.  Onda Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng basqaru kezenindegi manyzdy ózgerister men jetistikter turaly bayandalghan. Rasynda búl kezeng әlemdik synaqtar men qauipterge qaramastan, el tarihynda aitarlyqtay ózgeristerding uaqyty boldy.

Premier-ministr óz maqalasynda qanday mәselelerge nazar audarady?

Bektenovtyng aituynsha, elimizding jalpy ishki ónimi (JIÓ) osy alty jylda 288 milliard dollargha jetip, jan basyna shaqqandaghy JIÓ 14 myng dollardan asty. Búl kórsetkishter Qazaqstandy joghary tabysty elder tobyna jaqyndatyp, jýrgizilgen ekonomikalyq sayasat pen sheteldik investisiyalardy tartu nәtiyjesinde qol jetkizilgen tabystardy kórsetedi. Jalpy, elimizge 130 milliard dollar tikeley investisiya tartyldy.

Maqalada infraqúrylymdy damytu men ónerkәsip ósimine erekshe nazar audarylghan. Qazaqstan qúrylys, mashina jasau jәne múnay himiyasy salalarynda aitarlyqtay jetistikterge jetti. Mashina jasau salasy ýsh ese ósken, al jenil avtomobilider óndirisi 4,5 esege artty.

Túrghyn ýy salasynda da ýlken ózgerister oryn aldy: songhy alty jylda 100 million sharshy metrden astam túrghyn ýy paydalanugha berildi, búl kóptegen qazaqstandyq otbasylardyng ómir sýru jaghdayyn edәuir jaqsartty.

Energetika salasynyng damuy, onyng ishinde atom energetikasy siyaqty manyzdy qadamdar jasaldy, búl elding jәne aimaqtyng túraqty energetikalyq bolashaghyn qamtamasyz etuge manyzdy ýles qosady.

Sifrlyq tehnologiyalar salasynda Qazaqstan Ortalyq Aziyada IT-qyzmetteri boyynsha kóshbasshygha ainaldy. «Otbasynyng sifrlyq kartasy», «Áleumettik әmiyan» jәne QazaqLaw siyaqty servisterding engizilui memlekettik basqarudyng tiyimdiligin arttyrdy.

Búl kezende әleumettik salada da aitarlyqtay jetistikter bayqaldy. Bilim beru, densaulyq saqtau jәne әleumettik qyzmetkerlerding jalaqylary eki ese ósip, kórsetiletin qyzmetterding sapasy edәuir jaqsardy. Sonymen qatar, densaulyq saqtau reformalary nәtiyjesinde halyqtyng ortasha ómir sýru úzaqtyghy 73 jastan 75 jasqa deyin ósti.

Kólik infraqúrylymynda da manyzdy ózgerister boldy. Songhy alty jylda Qazaqstanda 4400 shaqyrym avtojol qayta jóndeldi, al 2024 jyly 12 000 shaqyrym magistrali qayta salyndy nemese jóndeldi. Búl qadamdar azamattardyng ómir sapasyn jaqsartyp, kәsipting órkendeuine, logistika men investisiyalar aghynyna ong әserin tiygizdi.

Gaz infraqúrylymynyng damuy da manyzdy faktor bolyp tabylady. 2025 jylgha qaray gazdandyru dengeyi 62%-gha jetedi, búl ekologiyalyq jaghdaydy jaqsartugha jәne qazaqstandyqtardyng ynghayly әri ekologiyalyq taza otyngha kóshuine mýmkindik beredi.

Jalpy, búl jetistikter Qazaqstannyng ekonomikany túraqty damytu jolynda ekendigin kórsetedi. Degenmen, әli de kóptegen júmystar atqaryluy tiyis. Álemdik geoekonomikalyq jaghdaylar jana qauip-qaterlerdi tuyndatatyndyqtan, aldaghy sheshimder elding bolashaghy ýshin asa manyzdy bolady.

Suret: Spiykerding alibomynan alyndy.

Simtikov Jomart Qúdaybergenúly, sayasy ghylymdarynyng doktory, Abay atyndaghy Qazaq últtyq pedagogikalyq uniyversiytetining kafedra mengerushisi:

Qasym-Jomart Kemelúly  Toqaevtyng Qazaqstan Preziydenti bolyp saylanghanyna jaqynda  6 jyl bolady.  Sodan beri elimizde  manyzdy reformalardy sәtti jalghastyryp keledi. Nәtiyjesinde qoghamda auyzgha toltyryp aitarlyqtay ózgerister iske asyryluda. Onyng ishinde bilim, ghylym, ekonomika, әleumettik salada birneshe manyzdy qadamdar bar. Atap aitar bolsaq, alghashqysy, ol  Bilim salasy boyynsha reforma jýrgizildi.  Búl jyldary Preziydent bilim beru jýiesine ýlken nazar audardy. 2020 jyly Qazaqstanda mektepter men joghary oqu oryndarynda bilim beruding sapasyn arttyru ýshin serpindi reformalar bastaldy.

Sifrlandyrugha basa nazar audaryldy. Bilim beru jýiesinde sifrlyq tehnologiyalar keninen engizildi. Mysaly, qashyqtan oqytu formaty pandemiya kezinde manyzdy ról atqardy, al bilim beru platformalary men onlayn qúraldar keninen qoldanyldy.

Múghalimderding mәrtebesi sóz jýzinde emes, is jýzinde kóterildi. Olardyn  jalaqysy birshama kóterildi. Preziydentting bastamasymen 2020 jyly múghalimderding jalaqysy eki jyl ishinde 25%-ke artty.

Al joghary bilimge keler bolsaq, arnayy ministrlik tarapynan erekshe kónil bólinip, Joghary oqu oryndarynyng memlekettik granttary sany kóbeydi, sonday-aq, bilim beru baghdarlamalary halyqaralyq standarttargha sәikestendiru maqsatynda qayta qaraldy.

Ekinshiden, ghylym salasynda ghylymdy qoldau jýzege asqanyn naqty kóre alamyz. Q.K.Toqaevtyng biyligi kezinde ghylymdy qarjylandyru artty jәne ghylymy zertteulerdi kommersiyalandyru baghytynda naqty qadamdar jasaldy. Ghylymdy damytudyng jana strategiyalary qabyldandy. Jastardy qoldau jýzege asuda. Jastar men ghylymiy-zertteu instituttarynyng jobalaryna memlekettik granttar bólindi, startaptar men innovasiyalyq jobalargha qoldau kórsetildi. Sonymen qatar, elimizdegi ghylymy infraqúrylymnyng damuyna kónil bólinip, birqatar uniyversiytetter men zertteu ortalyqtary janartyldy. Elimizde әlemge әigili uniyversiytetterding filialdary ashylyp, býgingi jәne bolashaqtyng súranysyna say mamandyqtarmen tolyqtyryldy.

Ýshinshiden, elimizdegi ekonomikalyq reformalar óz jemisin berude. Osy reformalardyng nәtiyjesinde Jalpy últtyq ónimning ósui bayqalady. Qazaqstan ekonomikasy túraqty ósu qarqynyn saqtap qaldy. Preziydentting tikeley aralasuymen jәne basshylyghymen ekonomikalyq reforma baghdarlamalary iske asyryldy. Onda elimizge Jana investisiyalar tartu jolgha qoyyldy. Álemning týrli elderinen investisiyalar tartu ýshin birneshe jana ekonomikalyq aimaqtar men arnayy ekonomikalyq aimaqtar qúryldy.

Búl kezende salyq reformasy boyynsha túshymdy júmystar jasaldy. Salyq jýiesi jenildetildi, kәsipkerler men shaghyn biznes ýshin salyqtyq jýkteme tómendetildi. Álemdik bәsekege qabiletti bolu ýshin Infraqúrylym jobalaryna erekshe kónil bólindi. Qazaqstanda kólik, energetika jәne infraqúrylym salalarynda birneshe iri jobalar iske asyryldy. Atap aitqanda, jana temirjoldar, avtojoldar, әuejaylar salynyp, janartyldy.

Tórtinshiden, Q.K.Toqaevtyng alty jyldyq biyligi  kezeni әleumettik saladaghy reformalarymen kópshilikting qoldauyna ie boldy dep oilaymyn. Jalpyúlttyq әl-auqatty kóteru onyng basty nazarynda boldy. Ol әleumettik salagha kóp kónil bóldi, halyqtyng әl-auqatyn arttyru ýshin birqatar sharalar qabyldandy. Mysaly, әleumettik tólemder men zeynetaqylar kóbeytildi. Kelesi qogham ýshin bir ózekti Túrghyn ýy mәselesin sheshude birshama jetistikterge jetti. Túrghyn ýy qúrylysy qarqyndy jýrgizildi. Ásirese, «7-20-25» túrghyn ýy baghdarlamasy boyynsha jastar men kópbalaly otbasylargha qoldau kórsetildi. Sonday-aq, Densaulyq saqtau salasyna da aitarlyqtay ózgerister engizildi. Koronavirus pandemiyasy kezinde dәrigerlerding jalaqysy arttyryldy, medisinalyq infraqúrylym jaqsartyldy. Taghy bir atap aitar sala ol әleumettik qoldau sharalary boldy. Búl kezende halyqtyng әleumettik osal toptaryn qoldau ýshin arnayy baghdarlamalar qabyldandy. Ásirese, kópbalaly otbasylar men az qamtylghan azamattargha kómek kórsetu sharalary kýsheytildi.

Besinshiden, sayasy jәne qúqyqtyq reformalargha keler bolsaq, Q.K.Toqaev biyligining basty ereksheligin aiqynday alady deuge bolady. Olar kezen-kezenimen jýzege asyp keledi. 2021 jyly Qazaqstanda sayasy reformalardy iske asyru turaly mәlimdeme jasaldy. Parlamentting rólin kýsheytu, sayasy partiyalardy tirkeu tәrtibin jenildetu, saylau jýiesin reformalau syndy sharalar qolgha alyndy. 2022 jyly ótkizilgen Konstitusiyalyq reforma ayasynda biylikting tarmaqtary arasynda ókilettikterdi qayta bólu jәne әdildik, qúqyqtyq tәrtipti qamtamasyz etu maqsatynda birqatar ózgerister engizildi.

Jalpy Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevtyng alty jyldyq preziydenttik kezeni Qazaqstanda ýlken ózgerister men reformalar kezeni boldy dep auyz toltyryp aitugha bolady. Áleumettik, ekonomikalyq, bilim jәne ghylym salalaryndaghy janartulardyng nәtiyjesinde halyqtyng әl-auqaty jaqsaryp, qoghamda jana mýmkindikter payda boldy. Sonymen qatar, sayasy jýie de jana reformalarmen janardy, búl әlemdik geosayasy túraqsyzdyq túsyndaghy Qazaqstannyng ózinshe damuyna serpin berdi.

Abai.kz

4 pikir

Ýzdik materialdar

Anyq-qanyghy

JY taldauy: Tramp pen Vens Zelenskiydi juasytqysy keldi

Bahytbol Berimbay 2304