Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng «Ádiletti Qazaqstan: zang men tәrtip, ekonomikalyq ósim, qoghamdyq optimizm» Joldauynda agroónerkәsip keshenin damytugha  airyqsha kónil bólindi. Auyl sharuashylyghy salasy azyq-týlik qauipsizdigin, halyqty júmyspen qamtudy jәne elimizding eksporttyq әleuetin nyghaytudy qamtamasyz etetin ekonomikanyng negizgi sektorlarynyng biri retinde qarastyrylady. Ýkimet Memleket basshysynyng 2024 jylghy Joldauynda aitylghan tapsyrmalaryn oryndau ayasynda auyl sharuashylyghynda tehnologiyalyq janghyrtudy, qayta óndeudi terendetudi jәne halyqaralyq yntymaqtastyqty keneytu sayasatyn jýieli týrde jýzege asyryp keledi.

Memleket basshysynyng Joldauy jәne ózge de tapsyrmalarynda qoyylghan mindetterding oryndalu barysy turaly tolyq aqparatty Primeminister.kz saytynda jariyalanghan sholudan oqynyzdar.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.

Túraqty ósimnen janghyrtugha: agroónerkәsip kesheni qalay damyp keledi

Agroónerkәsip kesheni túraqty damu qarqynyn kórsetip otyr. Búl memlekettik qoldau sharalarynyng tiyimdiligin jәne Preziydent tapsyrmalaryn jýzege asyruda Ýkimetting jýieli júmysyn aighaqtaydy. 2025 jylghy qantar–shilde aralyghynda auyl sharuashylyghynyng jalpy ónim kólemi 3,7%-gha ósip, 2,4 trln tengege jetti. Ósim mal sharuashylyghy men ósimdik sharuashylyghyndaghy óndiris kólemining artuy esebinen qamtamasyz etildi.

Qayta óndeu salasy ozyq damu qarqynyn kórsetip otyr: azyq-týlik ónimderining óndirisi 9,2%-gha ósip, 2,13 trln tengeni qúrady, susyndar óndirisi 6,8%-gha (692,4 mlrd tenge) artty. Ósimdik mayynyng óndirisi (+24%), sary may (+10,4%), shújyq ónimderi (+9%), ún óndirisi (+6,6%) ósti.

Auyl sharuashylyghynyng negizgi kapitalyna salynghan investisiyalar 442,7 mlrd tengege (+26,5%) jetti, azyq-týlik ónimderi óndirisine salynghan investisiyalar 104,2 mlrd tengeni (+48%) qúrady. Búl resurstar salany janghyrtugha jәne zamanauy tehnologiya engizuge baghyttaldy.

«Memleket basshysy ózining halyqqa Joldauynda tikeley subsidiyalaudan qoljetimdi nesiyeleuge kóshuding jәne kommersiyalyq bankterding qarajatyn tartudyng manyzyn atap ótti. Osynyng nәtiyjesinde 2024 jyldan bastap jyldyq stavkasy 5%-dan aspaytyn jenildetilgen nesie beru baghdarlamasy iske qosyldy. Búl budjet pen jeke qarajat kózderining resurstaryn biriktiru arqyly  mýmkin boldy», — dep atap ótti QR auyl sharuashylyghy ministri Aydarbek Saparov.

Memlekettik qoldau jýieli týrde saqtalyp keledi. 2025 jyly kóktemgi egis jәne egin jinau júmystaryna jenildetilgen nesie kólemi 700 mlrd tengege deyin úlghaydy (2014 jyly – 70 mlrd tenge). Aldaghy jyldary búl qarjylandyru kólemi 1 trln tengege jetkizilmek. Egis nauqanyna qarjylandyru 2024 jyldyng qarasha aiynan bastaldy, búl sharualargha aldyn ala dayyndalugha mýmkindik berdi.

Jyldyq 5% mólsherlememen auyl sharuashylyghy tehnikasyn jenildetilgen lizingke beru baghdarlamasy iske qosyldy. Ol jalpy qúny 250 mlrd tengeni qúraytyn keminde 6 myng dana tehnikany satyp aludy qamtamasyz etedi. Búdan bólek, qayta óndeushilerge ainalym qarajatyn qarjylandyru ýshin 44 mlrd tenge kóleminde jenildetilgen nesie berildi.

Negizgi tetiktermen qatar arnayy qoldau baghdarlamalary da jýzege asyryluda. «Auyl amanaty» baghdarlamasy kooperativterge, sonyng ishinde ónimdi qayta óndeuge, 5 jylgha deyingi merzimge 2,5% jenildetilgen nesie beredi. «Keng dala» baghdarlamasy auyl sharuashylyghy ónimin óndirushiler men qayta óndeushilerge 5% mólsherlememen qarjylandyru úsynady. «Agrobiznes» baghdarlamasy budjet, Últtyq qor jәne jeke investisiyalar esebinen óndiristi janghyrtugha, qúrylys jýrgizuge jәne ainalym qarajatyn tolyqtyrugha jaghday jasaydy. Múnday keshendi sharalar auyl sharuashylyghy salasyndaghy әr sharuashylyqtyng ereksheligine qaray eng tiyimdi sharttardy tandaugha  mýmkindik beredi.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.

Mal sharuashylyghy: strategiyalyq sala jәne damudyng jana tetikteri

Mal sharuashylyghy – elding azyq-týlik qauipsizdigin qamtamasyz etetin strategiyalyq manyzdy sala. Ol AÓK-ting jalpy ónimining shamamen 40%-yn qúraydy. 2025 jyldyng qantar–shilde ailarynda óndiris kólemi 3,4%-gha ósip, 2 trln tengege juyqtady. Et óndirisi 2%-gha artty (608,8 myng tonna), sýt óndiru kólemi 6,5%-gha úlghaydy (2,25 mln tonna).

Mal men qús sany da túraqty kóbeyip keledi: iri qara – 8,7 mln bas (+0,3%), jylqy – 4,6 mln (+6,7%), týie – 300 myng (+3,9%), qús – 48 mln (+6,6%). Osy rette qoy basy 3,7%-gha kemigeni bayqalady (21,1 mln bas).

Qazaqstannyng eksporttyq әleueti nyghayyp keledi: 2025 jyldyng alghashqy bes aiynda siyr eti eksporty 2,5 esege (12,3 myng tonna), qoy eti 2,6 esege (9,2 myng tonna) kóbeydi. Alghash ret 797 tonna shoshqa eti syrtqa shygharyldy. Búl nәtiyjeler otandyq ónimning bәsekege qabiletti ekenin jәne halyqaralyq naryqta joghary súranysqa ie ekenin kórsetedi.

Sýt óndiru salasyna airyqsha kónil bólinip otyr. 2023–2025 jyldary jylyna 300 myng tonnadan astam ónim beretin 48 sýt tauarly fermasy salyndy. Jana fermalardaghy ortasha jyldyq sauym 8,2 myng litrge jetse, aldynghy qatarly sharuashylyqtarda búl kórsetkish 11 myng litrge deyin barady. Búl dengey Europanyng jetekshi elderine say keledi. 2024 jyly 688 myng tonna sýt óndirildi (2022 j. +32%). 2025 jyly taghy 32 keshen iske qosylyp, qosymsha 152 myng tonna ónim alu josparlanghan.

«Etti iri qara mal sharuashylyghynda nesie taza 5%-ben beriledi. Qarjylandyru kólemi 50 mlrd tenge. Al biyl óndeu kәsiporyndarynyng ainalym qarajatyn jenildetilgen nesiyeleu baghytyna 44 mlrd tenge bólindi. Sonymen qatar fermerlerding kepilge qoljetimdiligi mәselesin sheshu ýshin  nesie somasynyng 85%-yna deyin kepildik beru baghdarlamasy jýzege asyryluda», – dedi Aydarbek Saparov.

2025 jylghy 1 tamyzdan bastap bordaqylau alandaryn jyldyq mólsherlemesi 5% jenildetilgen nesiyeleu baghdarlamasy engizildi. Búl baghdarlamagha 50 mlrd tenge bólindi. Búl baghdarlama óndiristik quattardy 60%-dan astam dengeyde paydalanugha jәne shygharylatyn ónimning keminde jartysyn ishki naryqqa ótkizuge jaghday jasaydy.

Australiyalyq ýlgi boyynsha et klasterleri damyp keledi. 2024 jyly 9 mlrd tengege tórt joba qarjylandyrylsa, 2025 jylgha jalpy qúny 21,7 mlrd tengeni qúraytyn on basym joba aiqyndaldy. Týrkistan oblysynda týiirshiktelgen jem óndiretin zauyt pen 15 myng basqa arnalghan bordaqylau alany iske qosyldy. Búl jobalar «jemshópten qayta óndeuge deyingi» tolyq tizbekti qalyptastyrudyng negizin qalaydy.

Songhy bes jylda qús eti boyynsha importqa tәueldilik 42%-dan 20%-gha deyin tómendedi. 2024 jyly Jambyl, Qyzylorda, Pavlodar, Týrkistan, Soltýstik Qazaqstan jәne Úlytau oblystarynda jylyna 15,9 myng tonna et óndiruge quatty alty qús fabrikasy iske qosyldy. Negizgi mindet – búl baghytta eldi tolyqtay óz ónimimizben qamtamasyz etu.

Osylaysha, Qazaqstandaghy mal sharuashylyghy túraqty damu qarqynyn kórsetip otyr: ishki óndiris kólemi artyp, eksporttyq әleueti nyghayyp keledi, jana qoldau tetikteri engizilude jәne әlemdik dengeydegi klasterler qúryluda. Búl salany býkil agroónerkәsip keshenining basty ósim nýktelerining birine ainaldyrady.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.

Ósimdik sharuashylyghy: egisti әrtaraptandyru jәne jana ónimdilik standarttary

Qazaqstandaghy ósimdik sharuashylyghy óndiristing tiyimdiligi men túraqtylyghyn arttyrugha baghyttalghan jýieli transformasiyadan ótude. Salanyng negizgi mindeti – egis alqaptaryn әrtaraptandyru jәne su ýnemdeu tehnologiyalaryn engizu. Biyl biday alqaby 884,6 myng gektargha qysqaryp, 12,3 mln gektardy qúrady, al mayly daqyldardyng kólemi 1 mln gektargha úlghayyp, 4 mln gektargha jetti. Sonymen qatar qant qyzylshasynyng egis qúrylymyn ontaylandyru júmystary jýrgizilude.

«Memleket basshysy jyl sayyn 150 myng gektargha deyin su ýnemdeytin tehnologiyalardy engizudi tapsyrghan bolatyn. 2024 jyldyng qorytyndysy boyynsha búl jospar artyghymen oryndalyp, 158 myng gektardy qúrady. Al biyl su ýnemdeytin tehnologiyalargha qazirding ózinde 109,8 myng gektar alqapqa engizildi. Jalpy su ýnemdeytin tehnologiyalar qoldanylatyn jer kólemi 580 myng gektargha úlghaydy», — dedi Aydarbek Saparov.

2024 jyly fermerler 25,2 mln tonna astyq jinap, búryn-sondy bolmaghan rekordqa qol jetkizdi. Onyng ishinde 18,6 mln tonnasy biday. Ortasha ónimdilik gektaryna 14,2 sentner. Múnday joghary nәtiyjege engizilgen tynaytqysh kólemining eki esege úlghangy (2023 j. 1,3 mln tonna) airyqsha yqpal etti. Biyl búl kórsetkishti 1,9 mln tonnagha jetkizu josparlanghan.

Túqym sharuashylyghyna jәne materialdyq-tehnikalyq bazany janartugha airyqsha nazar audarylyp otyr. 2025 jyly elitalyq túqymdardyng ýlesin jalpy egis kólemining 10,5%-yna deyin jetkizu, al auyl sharuashylyghy tehnikasyn janartu dengeyin 6,5%-gha deyin arttyru josparlanuda. Tek 2023 jyldyng ózinde ghana sharualar 22 myng birlik tehnika satyp aldy, búl aldynghy jylghy kórsetkishten joghary.

Fermerler ýshin eleuli qoldau qúraly bolyp subsidiyalau sharalary qala beredi. Memleket elitalyq túqymdar qúnyn 70%-gha deyin, otandyq óndiristegi miyneraldy tynaytqyshtardyng qúnyn 60%-gha deyin óteydi, sonday-aq pestisidter shyghynyn 50%-gha jәne biopreparattar shyghynyn 40%-gha ótemaqylaydy. 2025 jyly basym daqyldardy subsidiyalaugha 25,8 mlrd tenge bólinip, búl fermerlerge ónimdilikti arttyru ýshin qosymsha resurs beredi.

Jýieli sharalar 2024–2028 jyldargha arnalghan Jol kartasynda bekitilgen. Onda auyl sharuashylyghynyng jalpy ónim kólemin eki eseleu kózdelgen. Negizgi basymdyq bidaydyng monokuliturasyn jәne suarmaly eginshilikti kóp qajet etetin kýrish pen maqta siyaqty daqyldardy qysqartugha berilgen. Sonymen qatar mayly, kókónis-baqsha jәne malazyqtyq daqyldardyng egis alqaptaryn úlghaytu qarastyrylghan. Múnday tәsil óndiristing tiyimdiligin arttyryp, mal sharuashylyghynyng jem-shóp qoryn nyghaytugha mýmkindik beredi.

Seleksiya men túqym sharuashylyghyn damytugha arnalghan Keshendi jospar ayasynda auyl sharuashylyghy daqyldarynyng keminde 109 jana sorty men budandaryn shygharu kózdelgen. 2024 jyly 52,3%-dy qúraghan otandyq seleksiya túqymdarymen egiletin alqaptardyng ýlesin 2028 jylgha qaray 78,2%-gha deyin arttyru josparlanuda. Osy maqsatta úsynylatyn sorttardyng Memlekettik tizilimi qalyptastyrylyp, últtyq túqymdardyng genetikalyq banki qúryluda. Búl ishki seleksiya nәtiyjelerin bekitip qana qoymay, sonymen qatar otandyq ósimdik sharuashylyghynyng eksporttyq әleuetin arttyrugha jol ashady.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.

Auyl sharuashylyghy ónimderin óndeu – nesiyeden janghyrtudyng keshendi josparlaryna deyin

Auyl sharuashylyghy ónimderin tereng qayta óndeu agrarlyq sayasattyng negizgi basymdyqtarynyng biri bolyp qala beredi. Preziydentting tapsyrmasyna sәikes, agroónerkәsip keshenindegi qayta óndelgen ónimning ýlesi 70%-gha jetkizilui tiyis. Osy maqsatta memlekettik qoldaudyng keshendi sharalary iske asyryluda.

2024 jyly AÓK ónimderin eksporttau kólemi $5,1 mlrd boldy, onyng 52%-y qayta óndelgen ónimge tiyesili. Búl $2,6 mlrd qúraydy, al byltyr búl kórsetkish 43% bolghan, búl otandyq qayta óndeu salasynyng túraqty damu qarqyny men bәsekege qabilettiligining artyp kele jatqanyn dәleldeydi.

Qazaqstanda qayta óndeu salasynda shamamen eki myng kәsiporyn júmys isteydi, olardyng ishinde sýt (18,8%), et (18,5%), astyq (17,4%) jәne may-shiykizat (12,5%) salalary kósh basynda. 2024 jyly 41,5 mlrd tenge kóleminde 51 investisiyalyq joba jýzege asyryldy.

2025 jyly bizneske qoldau kórsetu maqsatynda qayta óndeu kәsiporyndaryn ainalym qarajatyn tolyqtyru ýshin jyldyq mólsherlemesi 5%-ben jenildetilgen nesie beru jalghastyryldy. Osy maqsattargha 44 mlrd tenge bólindi. 60-tan astam ótinim maqúldanyp, 26 mlrd tengeden astam qarjy bólindi.

Qayta óndeu kәsiporyndaryn salu nemese janghyrtugha investisiyalyq subsidiyalau júmys isteydi. Búl maqsatta shyghynnyng 15–50%-yn óteu qarastyrylghan. Qant salasynda ótemaqynyng kólemi 40%-gha deyin artty, júmyrtqa óndeude subsidiya 40%-gha deyin engizildi, al sýt salasynda qúrghaq sýt pen sarysu jabdyqtaryna shyghynnyng 25%-yna deyin ótemaqy qarastyrylghan.

Kәsiporyndardy shiykizatpen qamtamasyz etuge airyqsha kónil bólinude. Osy maqsatta túraqty jetkizilimdi qamtamasyz etetin sýt fermalary, qoy sharuashylyghy kәsiporyndary jәne qabyldau punktteri jelisi qúrylady. Fermerlerge qoldau qayta óndeuge tapsyrylghan júqa jәne jartylay júqa jýn kólemine subsidiyalau arqyly da kórsetiledi, búl bir jaghynan óndirushilerding shyghyndaryn azaytyp, ekinshi jaghynan qayta óndeu kәsiporyndarynyng quatyn tolyq paydalanuyna mýmkindik beredi.

Ishki naryqty qorghau maqsatynda shiykizatty eksportqa shygharugha shekteuler engizilgen: mayly daqyl túqymdaryn shygharugha baj salyghy qoldanylyp, tiri mal eksporty kvotalanghan, sonday-aq teri men jýn shygharugha shekteuler qoyylghan. Búl sharalar shiykizat qoryn el ishinde saqtap, ony qayta óndeuge baghyttap, elde qosylghan qún qalyptastyrugha mýmkindik beredi.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.

Ghylym jәne innovasiyalar: AÓK janghyrtudyng negizi

Preziydentting tapsyrmalaryn oryndaudaghy manyzdy baghyttardyng biri – agrarlyq ghylymdy damytu jәne innovasiyalardy engizu. Osy maqsatta Últtyq agrarlyq ghylymiy-bilim beru ortalyghy (ÚATO) bazasynda bilim, ghylym jәne biznesti biriktiretin vertikaldy integrasiyalanghan agrotehnologiyalyq hab qúryluda. Qazirgi tanda onyng qúramyna 33 úiym – uniyversiytetter, ghylymiy-zertteu instituttary jәne tәjiriybelik sharuashylyqtar kiredi.

Ghylymy salagha qarjylyq qoldau jýieli sipatqa iye: 2025 jyly ÚATO-ny negizgi qarjylandyru kólemi 2,6 mlrd tengege artty, al 2024–2026 jyldary baghdarlamalyq-maqsatty qarjylandyrugha jyl sayyn 9,6 mlrd tenge baghyttalady. Búl auyl sharuashylyghy keshenining barlyq negizgi baghyttaryn – mal sharuashylyghy men ósimdik sharuashylyghynan bastap qayta óndeu, veterinariya jәne organikalyq eginshilikke deyin qamtityn úzaq merzimdi ghylymiy-tehnikalyq baghdarlamalardy jýzege asyrugha mýmkindik beredi.

Zamanauy zertteu zerthanalaryn qúrugha jәne halyqaralyq yntymaqtastyqqa airyqsha kónil bólinude. 2024 jyldan bastap Qazaqstanda Qytaymen birlesken biologiyalyq qauipsizdik zerthanasy jәne dәn sapasyn anyqtaytyn zerthana júmys istey bastady. 2025 jylghy mausymda organikalyq ónimderdi sertifikattau ortalyghy jәne halyqaralyq sanitarlyq jәne veterinarlyq standarttargha sәikes tamaq qauipsizdigi zerthanasy ashyldy. Búl ortalyqtar pestisid qaldyqtary, mikotoksinder, auyr metaldar jәne antibiotikterdi taldaugha mýmkindik berip qana qoymay, «jasyl» óndiris standarttaryn engizuge jol ashady.

2024 jyly Aqtóbe oblysynda Jylqy sharuashylyghy jәne jem­óndiru institutynyng qúryluy manyzdy oqigha boldy. Onyng qyzmeti – jylqy túqymdaryn jetildiru jәne otandyq jem bazasyn damytugha baghyttalghan.

Manyzdy ghylymy jobalar qataryna auyl sharuashylyghy ónimderin genetikalyq pasporttau, klimatqa beyimdelgen eginshilik jәne sensorlar, drondar men AI-monitoring jýielerin qoldanatyn «aqyldy fermalardyn» sifrlyq modelideri kiredi. Qytay, Niyderlandy, AQSh, Fransiya, Úlybritaniya jәne basqa elderding ghylymy ortalyqtarymen halyqaralyq ghylymy yntymaqtastyq jýrgizilude.

2027–2029 jyldargha «Agri Export» (ónimderdi genetikalyq sәikestendiru, organikalyq ónim óndirisi, klimatqa tózimdi tehnologiyalar) jәne «Agri Future» (AgriTech-inkubator, «AÓK-ting 100 jas ghalymy» baghdarlamasy, fermerlerdi VR/AR arqyly oqytu, jana buyn sifrlyq fermalar) baghdarlamalary әzirlengen. Búl bastamalar Qazaqstannyng AÓK-in ghalamdyq ghylymy jelilerge integrasiyalaugha negizdep, salany tehnologiyalyq serpinge shygharugha jaghday jasaydy.

Osylaysha, agrarlyq ghylym auyl sharuashylyghyn janghyrtudyng basty qúramdas bóligine ainalyp, onyng bәsekege qabilettiligin, innovasiyalyq sipatyn jәne úzaq merzimdi túraqty damuyn qamtamasyz etedi.

«Atalghan nәtiyjeler – agrarlyq sektordy qajetti resurstarmen qamtamasyz etu boyynsha atqarylghan júmystyng tikeley nәtiyjesi. Auyl sharuashylyghy ministrligi qoldau sharalaryn jetildirudi, sayasattyng ashyqtyghy men nәtiyjeliligin qamtamasyz etudi jәne eng bastysy, auyl túrghyndary men agrarlar ýshin mýmkindikterdi keneytudi jalghastyrady», — dep atap ótti Aydarbek Saparov.

Ýkimetting agroónerkәsip kesheninde jýrgizip otyrghan sharalary Preziydentting Joldauyn iske asyruda jýieli tәsil qoldanylyp otyrghanyn kórsetedi. Sala negizgi baghyttar boyynsha – mal sharuashylyghy men ósimdik sharuashylyghynan bastap tereng qayta óndeu men ghylymy zertteulerge deyin túraqty damyp otyr. Investisiyalyq tartymdylyq qamtamasyz etilip, importty almastyru men eksportty kóbeytuge qajetti negiz jasaldy.

Abai.kz