2025 jyldyng alghashqy toghyz aiyndaghy makroekonomikalyq kórsetkishter Qazaqstan ekonomikasynyng ornyqty әri tengerimdi damuyn aiqyn kórsetip otyr. Osy kezende el ekonomikasynyng ósu qarqyny 6,3% dengeyine jetip, ótken jyldyng sәikes kezenimen salystyrghanda aitarlyqtay jedeldegeni bayqalady. Mәselen, qantar aiynda ósu 3,8%-dy qúrasa, qantar-aqpanda – 5,4%, al qyrkýiekke qaray búl kórsetkish 2,3 payyzdyq tarmaqqa artyp, 6,3%-gha deyin kóterildi.

Ekonomikalyq ósuding negizgi faktorlary

Ekonomikanyng búl dengeyde ósuine birneshe negizgi faktor әser etti:

1. Salalardyng tengerimdi damuy men әrtaraptandyryluy – ekonomikanyng bir baghytqa tәueldiligin azaytyp, jana mýmkindikterge jol ashty.

2. Qyzmet kórsetu jәne óndiristik sektorlardyng belsendiligi – ekonomika qúrylymynda әrtýrli salalardyng damu qarqyny joghary boldy:

• • Kólik jәne qoymalau qyzmetteri – 21,2% ósim kórsetti. Búl logistikalyq infraqúrylymnyng jaqsaruy men ishki jәne syrtqy tasymaldargha súranystyng artuymen baylanysty.
  • Qúrylys sektory – 14,9% ósti. Memlekettik jәne jekemenshik investisiyalar esebinen túrghyn ýy men infraqúrylym salu belsendi týrde jalghasuda.
  • Sauda – 8,8% ósimmen ekonomikadaghy tútynushylyq súranystyng joghary dengeyde ekenin kórsetti.
  • Tau-ken ónerkәsibi – 9,3% ósip, shiykizattyq emes eksportty úlghaytudaghy mýmkindikterdi kórsetip otyr.
  • Óndeu ónerkәsibi – 6,2% ósimmen naqty sektordaghy óndeushi salalardyng serpindi damuyn rastaydy.

Investisiyalyq belsendilik – ornyqty damudyng irgetasy

Ekonomikalyq ósuding manyzdy tiregi – investisiya tartu. 2025 jyldyng qantar-qyrkýiek ailary aralyghynda negizgi kapitalgha salynghan investisiyalar kólemi 13,5%-gha ósti. Búl kórsetkish aldaghy kezenderde ekonomikanyng orta jәne úzaq merzimdi damuynyng berik negizin qalyptastyrady.

Atap aitqanda:

• Óndeu ónerkәsibine tartylghan investisiyalar 30,7%-gha artty. Búl – shiykizattyq emes sektordy qoldaudyng naqty nәtiyjesi.
• Investisiya tartudyng belsendiligi birneshe faktorlargha negizdelgen:
• Ekinshi dengeyli bankterding bizneske kredit beru kólemin arttyruy;
• Iri infraqúrylymdyq jobalar men memlekettik baghdarlamalardyng iske asyryluy;
• «Tarifti investisiyagha aiyrbastau» baghdarlamasy ayasynda energetikalyq jәne injenerlik infraqúrylymdy janartu;
• «Keleshek mektepteri» baghdarlamasy ayasyndaghy әleumettik infraqúrylymgha investisiyalar;
• Túrghyn ýy qúrylysyna qarjy tartudyng úlghangy.

Budjet kodeksi Qazaqstanda resurstardy bóludi qalay ózgertedi

Ekonomikalyq zertteuler institutynyng Qarjylyq sayasat ortalyghynyng agha sarapshysy Meruert Júmahan 2025 jyly qabyldanghan Budjet kodeksi eldegi budjet reformasynyng manyzdy kezenine ainalghanyn aitty.

Onyng janashyldyghy eng aldymen әleumettik shyghyndar salasyna әser etti — búl azamattar ýshin eng sezimtal әri memleket ýshin eng shyghyndy baghyttardyng biri. Jana qújat ókilettikterdi bóluding naqty qaghidattaryn bekitip, biylikting barlyq dengeyinde qarajatty paydalanudyng ashyq әri qisyndy jýiesin qalyptastyrdy, – dep atap ótti sarapshy.

Sonymen qatar maman budjet kodeksinde basty qaghida bekitildi dep otyr. Yaghny әr basqaru dengeyi óz qúzyretine kiretin shyghyndardy ghana qarjylandyrady.

Búl tәsil qaytalanatyn funksiyalardy joyyp, jauapkershilikti bir dengeyden ekinshisine kóshiru tәuekelin azaytady. Respublikalyq budjet — memleketting jýieli әleumettik mindettemelerin oryndaydy. Olar: zeynetaqy, memlekettik jәne arnayy jәrdemaqylar, sonday-aq kóshi-qon sayasaty. Astana jәne respublikalyq manyzy bar qalalar azamattargha naqty kómek kórsetumen ainalysady: túrghyn ýige subsidiya beru, ýisiz jandardy, qarttardy, mýmkindigi shekteuli adamdardy qoldau. Sonymen qatar túrmystyq zorlyq-zombylyq qúrbandaryna arnalghan arnayy әleumettik qyzmetterdi kórsetu osy dengeyge jatady, – dedi Meruert Júmahan.

Qarjylyq ornyqtylyq pen nesiyelik belsendilik

Ekonomikalyq ósimdi qoldauda qarjy sektoryndaghy túraqtylyq manyzdy ról atqarady. 2025 jyly bank jýiesi biznesti nesiyeleu kólemin aitarlyqtay arttyrdy, búl investisiya tartu men jana jobalardy iske asyrugha serpin berdi. Sonymen qatar, bank sektoryndaghy túraqty jaghday halyqtyng da, kәsipkerlikting de qarjy resurstaryna qoljetimdiligin qamtamasyz etip otyr.

2025 jyldyng 9 aiynyng qorytyndylary Qazaqstan ekonomikasynyng jýieli, sapaly jәne ornyqty damu jolynda ekenin aiqyn kórsetip otyr. Ekonomikalyq ósimning 6,3%-gha deyin jedeldeui – búl tek sandyq kórsetkish emes, sonymen birge qúrylymdyq ózgerister men strategiyalyq sheshimderding shynayy nәtiyjesi. Aldaghy kezende osy serpindi saqtay otyryp, qúrylymdyq reformalardy jalghastyru jәne bizneske qolayly jaghday jasau – el ekonomikasynyng strategiyalyq damuynda manyzdy ról atqarady.

Salalardyng tengerimdi damuy men әrtaraptandyryluy – Qazaqstannyng bir ghana resurstyq baghytqa tәueldi emestigin kórsetip otyr. Óndeu ónerkәsibi men saudanyn, qúrylys pen kólik-logistika salalarynyng aitarlyqtay ósui ekonomikanyng ishki qozghaushy kýshterining nyghayyp kele jatqanyn bildiredi. Búl – kәsipkerlik belsendilik artqanyn, investisiyalyq ahualdyng jaqsarghanyn jәne halyqtyng tútynushylyq qabiletining óskenin bildiredi.

Sonymen qatar, investisiyalyq klimattyng jaqsaruy men negizgi kapitalgha qúiylghan investisiyalar kólemining artuy – ekonomikanyng úzaqmerzimdi túraqtylyghyn qamtamasyz etetin manyzdy faktor. Óndeu ónerkәsibine 30%-dan astam investisiya tartyluy elding industriyalyq-innovasiyalyq damu baghytyna berik taban tiregenin kórsetedi. Búl tek ekonomikalyq emes, sonday-aq әleumettik túrghydan da manyzdy, sebebi ol jana júmys oryndaryn ashugha, tehnologiyalyq damu men adamy kapitaldy nyghaytugha mýmkindik beredi.

Memlekettik bastamalar – «Tarifti investisiyagha aiyrbastau», «Keleshek mektepteri» jәne iri infraqúrylymdyq jobalar – ekonomikany yntalandyrumen qatar, el azamattarynyng ómir sapasyn arttyrugha baghyttalghan. Yaghni, makroekonomikalyq kórsetkishterdegi jetistikter qarapayym halyqtyng túrmys dengeyine de tikeley әser etip jatyr.

Qarjylyq túraqtylyq ta manyzdy ról atqaruda. Banktik nesiyeleuding artuy men qarjy sektoryndaghy senimdilik – kәsipkerler ýshin de, investorlar ýshin de qolayly jaghday qalyptastyrdy. Búl – jeke sektordyng belsendiligin arttyryp, jalpy ekonomikalyq jýiening ornyqtylyghyn kýsheytude sheshushi mәnge iye.

Osylaysha, Qazaqstan ekonomikasy 2025 jyldyng 9 aiynda ózining damuynyng jana sapaly kezenine ayaq basty. Búl kezeng – tek ekonomikalyq ósimmen shektelmeytin, qoghamnyng әl-auqatyn arttyrugha baghyttalghan kezen.

Qazaqstannyng damuy – búl bir kýndik emes, úzaqmerzimdi strategiyalyq maqsattargha baghyttalghan keshendi ýderis. Qazirgi jetistikter – sol maqsattargha senimdi týrde jetuge jasalghan manyzdy qadamdar.

Abai.kz