Vladimir KOZLOV, tirkelmegen "Algha" partiyasynyng jetekshisi:

ORYSTILDI JÚRTShYLYQTYNG QÚQYGhYN ShEKTEU TURALY

BIR AUYZ SÓZ JOQ

- Qazaqstan Respublikasynyng atauyn "Qazaq Respublikasyna" ózgertu, qazaq últyn memleketqúrushy últ retinde moyyndau, memlekettik til problemasyn kóteru siyaqty mәselelerdi orystildi júrtshylyq ekiúshty baghalap, qabyldaydy. Biraq, men búlardyng bәrin de qoldaymyn. Búl eldegi qalyptasqan jaghday, últ patriottary múny tek qaghazgha týsirip, osyny bekitkisi keledi. Endi biz ne isteuimiz kerek? Eng bastysy, qazaq tilinde aityl­ghan, memlekettik tilde jazylghan nәrselerdi orystildi qauymgha dúrystap týsindiruimiz qajet. Mәselen, últ janashyrlarynyng jiyndaryna men de qatystym. Búl jerde Qazaqstandy mekendeytin orystildi júrtshylyqqa qater tóndiretindey birde-bir mәsele kóterilgen joq. Múndaydy tu etip kóteru últ túlghalarynyng oiyna da kirmeydi. Búghan anyq kózim jetti. Mine, osyny basqa azamattargha da týsindirip, anyq aitu kerek. Búl ýshin últ janashyrlary oblys-oblystargha shyghyp, aimaqtardy aralap, Tújyrymdamany halyqqa týsindirui kerek. Qazaqtan basqa da últ ókilderin tartsyn búl iske.

Vladimir KOZLOV, tirkelmegen "Algha" partiyasynyng jetekshisi:

ORYSTILDI JÚRTShYLYQTYNG QÚQYGhYN ShEKTEU TURALY

BIR AUYZ SÓZ JOQ

- Qazaqstan Respublikasynyng atauyn "Qazaq Respublikasyna" ózgertu, qazaq últyn memleketqúrushy últ retinde moyyndau, memlekettik til problemasyn kóteru siyaqty mәselelerdi orystildi júrtshylyq ekiúshty baghalap, qabyldaydy. Biraq, men búlardyng bәrin de qoldaymyn. Búl eldegi qalyptasqan jaghday, últ patriottary múny tek qaghazgha týsirip, osyny bekitkisi keledi. Endi biz ne isteuimiz kerek? Eng bastysy, qazaq tilinde aityl­ghan, memlekettik tilde jazylghan nәrselerdi orystildi qauymgha dúrystap týsindiruimiz qajet. Mәselen, últ janashyrlarynyng jiyndaryna men de qatystym. Búl jerde Qazaqstandy mekendeytin orystildi júrtshylyqqa qater tóndiretindey birde-bir mәsele kóterilgen joq. Múndaydy tu etip kóteru últ túlghalarynyng oiyna da kirmeydi. Búghan anyq kózim jetti. Mine, osyny basqa azamattargha da týsindirip, anyq aitu kerek. Búl ýshin últ janashyrlary oblys-oblystargha shyghyp, aimaqtardy aralap, Tújyrymdamany halyqqa týsindirui kerek. Qazaqtan basqa da últ ókilderin tartsyn búl iske.

Tújyrymdamada kóterilgen Qazaq Respublikasy atauyn qaytaru turaly iydeyany men qoldaymyn. Búl mәsele bayaghydan aitylyp kele jatyr. Kenes Odaghy túsynda qazirgi memleket "Qazaq KSR" dep ataldy. Búl әbden dúrys. "Qazaqstan", "qazaqstandyq" degenimiz sayasy oiyn ýshin ghana kerek. "Qazaqstandyq últ" iydeyasy memleketqúrushy últ pen ózge de etnostar arasyna syna qaqqany bolmasa, basqa esh paydasy joq.

Vladimir AKIMOV, ghalym, audarmashy:

TÚJYRYMDAMADA «ÚLTTYQ IYDEYa» ANYQ ÁRI DÁL KÓRSETILGEN

- Últ degenimiz bir ghana mәdeniyet, bir ghana til, bir ghana dildi ústanatyn qauymdastyq. Qazaqstandaghy memleketqúrushy últ - qazaq últy. Osyny joghary biylik ókilderi týsingisi kelmeytin de siyaqty. AQSh-tyng negizinde "qazaqstandyq últ" iydeyasyn qoghamgha úsyna otyryp, olar memleketqúrushy últ pen basqa da etnikalyq toptardyng arasyna syna qaqty. Búl dúrys emes. AQSh-ta memleketqúrushy últ atymen joq. Al Qazaqstanda bar. Yaghni, amerikandyq ýlgini biz ústana almaymyz. Bir kezderi Kremli "sovet halqy" iydeyasyn úsyndy. Jasandy últ jasau biylikting qolynan kelmedi. Nәtiyjesinde, milliondaghan adamdar marginaldargha ainalyp, últtyq bitim-bolmysynan aiyryldy. Osynday qaterli sayasattan bizding aulaq bolghanymyz jón.

Qoghamdyq kýshter úsynghan "Últtyq sayasat tújyrymdamasynda" últtyq iydeya úghymy anyq әri dәl kórsetilgen. Qazaq últyn memleketqúrushy últ retinde moyyndauymyz kerek, al ol últ qoghamnyng jetekshi kýshine ainaluy tiyis. Sonda ghana últ sayasatyn tiyimdi sheshuge bolady.

Asyly OSMAN, qogham qayratkeri:

QAZAQSTANDA BIR GhANA ÚLT BAR,OL - QAZAQ ÚLTY

- Meninshe, Tújyrymdamada eki basty mәsele negizgi ózek etip alynghan. Onyng biri - qazaqty memleketqúrushy últ retinde mo­yyndau bolsa, ekinshisi - "Qazaqstan" atauyn "Qazaq Respublikasyna" ózgertu. Ekeui de dúrys әri oryndy mәseleler. Nege deysiz ghoy? Sebebi, Qazaqstanda bir ghana últ bar, ol - qazaq últy! Basqasynyng bәri de - etnikalyq toptar. Múnymen eshkim de talasa almaydy. Sondyqtan da, elimizding atauyn Qazaq Respublikasy dep atasaq dúrys bolar edi. "El birligi" doktrinasy osy mәseleni eskergen joq. Onda qazaqty da, orysty da, tatardy da, chuvashty da qatar qoyyp, bәrin de últ retinde tanyghan.

Búl qújattaghy bir mәselemen kelispeymin. Onda sheteldegi qazaqtardyng qúqyghyn qorghau kerek degen mәsele kóterilgen. Múny qalay jýzege asyrmaq? Bir memleketting ishki isine ekinshi elding aralasugha qúqy joq. Shettegi qazaq bauyrlarymyzdy elge kóshiru mәselesin, olargha azamattyq beru turaly úsynys kóteruge bolady, әriyne. Biraq sheteldegi qazaqtyng qúqyghyn qorghau qiyngha soghatyn tәrizdi. Múny memleketaralyq kelisim arqyly ma, әlde basqa joldar arqyly ma, basqasha bir jolmen jýzege asyru kerek shyghar. Al negizinen, qújat óte oryndy problemalardy kótergen. Múny qoldau kerek.

«Jas Alash», 9 aqpan 2010