Bolat Mýrsәlim, әdebiyettanushy:

1. – 90-jyldardyng ortasynda auyldaghy әleumettik jaghday kýrt tómendep, halyq júmyssyz sansyrap qalghanda, eng ýlken auyrtpalyq analargha týsken siyaqty. Mening sheshem de sol auyrtpalyqty auyldaghy barsha analarmen birge kóterip shyqqanday kórinedi. Jasyratyn nesi bar, ýide qant-kәmpit ýnemi bola bermeytin. Ýide bes balamyz, qaysy birimizge sәndi kiyim jetisip jatty deysiz? Sonyng bәrin sheshemiz jýreginen ótkerdi ghoy. Jany qinalghan kezderindegi auyrtpalyqtardy biraq eshqashan syrtqa shygharyp aita bermeytin. Qazir de kóp dýniyeni sóz etpeydi. Kóbine qas-qabaghynan bilinedi kónil-kýii. Sheshemiz aqyldy, jyltyraqqa qúmar emes, bauyrmal, meyirimi tógilip túrady. Sóilegende, әr sózdi bayyppen sóileydi. Bir jaghynan mektep múghalimine tәn minezden be eken? Ýlken adamdardyng betine kelip, renjitpeydi eshkimdi. Kishini kishi eken dep jәne mindetsinbeydi. Qaq-soqpen, aighay-shumen isi joq. 

2. – Shesheme anda-sanda syilyq jasap túram. Eger, naqtyraq aitar bolsam, sheshemdi quantyp túrghym keledi. Ol kisining bir quanghany biz ýshin baqyt emes pe? Jana aittym, auyldyng analarymen birge kóp qiynshylyqtardy kórdi. Endi sol beynetining zeynetin kórip jatsa, sodan artyq kóp nәrse ózderi de tilemeytin siyaqty. 

3. – Esimde, 11 synyp oqyp jýrgen kezimiz. Jaspyz. Ózimizshe, auyldyng әskerden kelgen jigitterimen iyq tirestirip jýrudi abyroy kóretin kezimiz. Keshqúrym kóshege shyghamyz. Auyldyng kóshesinde onghan ne bar edi ol kezde? Dóngelene otyra qalyp, ashy sudan úrttaydy bәri. Bir kýni sheshem solargha qosylyp ketkenime qatty renjidi. Týske qaray sabaqtan qaytyp kelsem, tósekte oranyp jatyr eken. Alghashynda qatty auyryp qalghan eken dep qaldym. Sóitsem, maghan sóilemeydi. Jylaghan siyaqty. Sәl uaqyttan keyin ghana: «Men senen ýmit kýtip jýrsem. Osy jýrising ne jýris?» dep ókpesin aitty. Shynyn aitu kerek, ózimdi ishtey qatty jazghyrdym. Áli kýnge deyin sheshemning sol kezde renjigen kezi esimnen ketpeydi. Keyin de bayqamay ókpeletip alghan kezderim boldy. Qazir de bolyp túrady. Sol kezde barynsha juyp-shaygha tyrysam. Negizi «Anandy Mekkege ýsh ret arqalap aparsang da, paryzynnan qútylmaysyn» deydi ghoy. Jas úlghayghan sayyn, sol sózge tipti kóbirek beyil boldyq. 

1.– Ákem kózi ashyq, kókiregi oyau, ensiklopediyalyq bilimdi jan. Bala kýnimizden bizdi oqugha tәrbiyeledi. Ekinshi synypta jýrgende «kim bolam?» degen poemany oqytatyn. Sodan son, jappay osy taqyrypqa shygharma jazdyrtatyn. Men sol shygharmada «Óskende Qanysh Sәtbaev siyaqty akademiyk» bolam dep jazghanmyn. Synyptastarymnyng barlyghy shopyr, múghalim, dәriger, shopan bolam dep jazghany esimde. «Akademik bolam» degendi danyshpandyghymnan jazghan joqpyn, sol әkemning kishkentay kezimnen «akademik bolasyn» dep ýiretkeninen. Ákem bir jaghynan «demokrat» adam. Bala kýnimizden bizben әr taqyrypta daulasyp otyratyn. Onysy adamnyng oilau qabiletin jetildirgisi kelgeninen shyghar?! Qazirgi kýnge sheyin ol kisimen «pikirtalas» ayaqtalghan joq. 

2. – Ákemiz bizdi bala kezimizden «oqu oqy, el kór, jer kór, dýniyejýzin arala» dep ósirdi, әli de solay baghyttap otyrady. Bizdi qazaq halqyna tәn emes, siyrek dýniyelerge úmtylsa dep armandady, biraq ol armany oryndala qoymady. Endi sol nemerelerining ýlken tennis oiynshysy, shanghyshy bolghanyn qalaydy. Qazaq halqynyng dәstýrli kәsipterdi ghana emes, shetelderding iygergen mamandyqtaryn mengeruin jaqsy kóredi. 

3. – Qanday bolmysyn ýlgi tútasyz? Ákemning aitqanynan qaytpaytyn minezi bar. Tek qana ózinikin jón sanaydy. Áriyne, bir jaghynan ol qynyrlyqqa da úryndyruy mýmkin. Biraq, birbetkeylik te kerek siyaqty. Keyde osylay aitqanymnan qaytpay jatqan kezde, әkemning minezi ekeni esime týsip ketse, rahattanyp kýlip te alamyn.

"Ádebiyet" portaly