NOBEL SYILYGhY KIMGE KEREK? (jalghasy)
Ómirde keyde ózing kýtpegen oqighalar bola beredi. Keyde sening talay jyl boyy baptaghan túlparyn bәigege qatysa almay, qaydaghy bireuding jaby torysy ozyp keledi. Qansha qayghyrsang da sening oghan ister amalyng joq. Óitkeni osy bәigeni úiymdastyrushylar, oghan tek jaby torylardy ghana qatystyrghan.
Orystyng ghajayyp aqyny Boris Pasternaktyng poeziyasyn men óte joghary baghalaymyn. Alayda prozaik retinde Boris Pasternaktyng ortanqol ghana jazushy ekenine kóziqaraqty oqyrman talasa qoymas. Aqynnyng 1958 jyly Nobeli syilyghyn alghan “Doktor Jivago” romany ortanqol demesek te, sol kezde jazylghan qatardaghy kóp romandardyng biri ghana bolatyn. Qúday biledi, tyrnaq astynan kir izdeuge kelgende aldyna jan salmaytyn kenestik senzura “Doktor Jivago” romanynyng tónireginde dau-damay shygharyp, qara búltty ýiirmegende Boris Pasternaktyng búl tuyndysy Shved akademiyasynyn nazaryna iligip, Nobeli syilyghyn ala almas ta edi.
Ángimening jelisin tarqatyp aitatyn bolsaq, 1955 jyly orys aqyny Boris Pasternak “Doktor Jivago” romanyn jazyp bitiredi. Kenestik senzuranyng sýzgisinen ótkennen son, alghashqy kezde búl shygharmanyng basylyp shyghuyna rúqsat etiledi. Ne týlen týrtkeni belgisiz, shygharmanyng basylyp shyghuyna qúzyrly oryndardan rúqsat alyna salysymen, ile-shala kenestik burokratiyanyng jyny qaytadan qozyp, búl shygharmanyng jaryqqa shyghuyna tiym salynady. Ádebiyet ýshin asa manyzdy emes, ekinshi qatardaghy kóp romandardyng biri bolyp tabylatyn romannyng tónireginde kenestik senzura sonshama shu shygharyp, týimedey nәrseni týiedey etip kórsetpegende, aqynnyng shygharmashylyghynda da asa manyzdy oryn almaytyn “Doktor Jivagogha” júrttyng nazary aumas ta edi. Marksizm-leninizm iydeyasymen shamadan tys qarulanghan kenestik synshylar “búl romanda avtordyng tónkeristi jaqtyrmaytyn kózqarasy bar” dep, aqyn Boris Pasternaktyng ýstinen jalghan aiyptaulardy janbyrsha jaudyrady. Jalghan aiyptau degen sózdi biz beker aityp otyrghan joqpyz. “Doktor Jivagany” oqyp shyqqan oqyrmannyng biri retinde alyp-qosarymyz, shyndyghynda da aqyn Boris Pasternaktyng búl romanynda Kenes Odaghynyng sayasatyna qarsy shyqqan oidyng júrnaghy da joq. Shygharmanyng tónireginde kenestik senzura qara aspandy ýidirip jatqan uaqytta, belgisiz bir sebeptermen “Doktor Jivago” romany sheteldikterding qolyna týsedi. Eng túnghysh ret “Doktor Jivago” romany Milan qalasynda italiyan tilinde basylyp shyghady. Atalmysh tuyndynyng tóniregindegi dau-damaydan habardar Shved akademiyasy 1958 jyly orys aqyny Boris Pasternakqa “Doktor Jivago” romany ýshin Nobeli syilyghyn beredi.
Áriyne, ózderi syn tezinin astyna alyp jatqan “Doktor Jivago” romanyna Nobeli syilyghynyng beriluin kenestik burokratiya jyly qabyldaghan joq. Endi olar aqynnyng «ishkenin irin, jegenin jelim qylyp» Boris Pasternakqa mýlde kýn kórsetpey qoydy. Nobeli syilyghyn alghan avtordy qútyqtaudyng ornyna, Kenester Odaghynyng ortalyq basylymdary “Pravda” jәne “Liyteraturnaya gazetada” aqyn Boris Pasternakty “shet elding tiyn-tebenine bola Otanyn satqan azghyn” retinde qaralaghan maqalalar birinen-song biri búrqyrap shyghyp jatty. 1958 jyldyng 31 qazanynda Jazushylar odaghynyng mәskeulik bólimshesining jiyny ótip, aqyn Boris Pasternakty Jazushylar odaghynyng mýsheliginen shygharu turaly birauyzdan sheshim qabyldanady. Jiyn Jogharghy kenesting prezidiumyna mәlimdeme jasap, Boris Pasternakty azamattyqtan aiyryp, tiyn-tebenge bola otanyn satqan azghyn retinde shet elge shygharyp jiberu turaly úsynys jasaydy.
Sóz joq, eger de orystyng ghajayyp aqyny Boris Pasternak Nobeli syilyghyn alyp, shet elge ketip qalsa, avtorgha tiyesili bir milionnan astam dollargha ol eshqanday materialdyq múqtajdyq kórmey, shyrt týkirip ómir sýrer edi. Biraq Pasternak azamattyqtyng naghyz ýlgisin tanytyp, Nobeli syilyghynan bas tartty.
Qatardaghy kóp jazushylardyng biri bolsa da, elin tastap ketken dissiydenttigi ýshin ghana Nobeli syilyghy berilgenderding biri – Aleksandr Soljenisyn. Men keyde orystardyng Soljenisynnan pút jasap, onyng patriotizm turaly sózderin, jerden jeti qoyan tapqanday quanyp jariyalap, Qúdayday tabynyp jatatyndyghyna qayran qalamyn. Orys jazushysy Aleksandr Soljenisyndy eng alghashqylardyng biri bolyp stalindik zúlmatty surettegeni ýshin qúrmetteuge túrady. Degenmen jazushynyng el basyna qiyn kýn tughanda shet elge ketip qaluyn óz Otanyna jasaghan satqyndyghy retinde ghana baghalamaq kerek…
Orystyng jazushysy Vasiliy Rozanovtyng aitqan mynanday bir jaqsy sózi bar: “Baqytty әri bay otandy sýy úly dýnie emes. Siz ony әlsirep, úsaqtalyp, qorlanyp, tipti aqylynan aiyrylyp, azghyndyqqa úshyraghan kezinde de sýiiniz. Ásirese, әsirese bizding “anamyz” maskýnemdikke salynyp, ótirik aityp, jasaghan kýnasynyng jolynda adasyp qalghan kezde de biz onyng qasynan bir eli ketpeuimiz kerek”. (Qaranyz “Sumerky prosvesheniya”, Mәskeu, “Pedagogika” baspasy 1990 jyl, 409 bet)
Ókinishke qaray, dәl osynday azamattyqtyng ýlgisin tanytqan, ómirining sonyna sheyin aqyndyq, jazushylyq pozisiyasyna adal bolyp qalghan orys әdebiyetining kórnekti ókilderining eshqaysysy da Nobeli syilyghyn ala almady. Sonday jazushylardyng biri retinde men orystyng kórkem prozasynda keremet tónkeris jasaghan Andrey Platonovty aitar edim. Nobeli syilyghyn almaq týgil, “Chevengur”, “Kotlovan” sekili tuyndylary arqyly, sana-sezimizdi toqyratyp, halyqtyng túrmys-tirshiligin әdeyi qoldan auyrlatqan stalindik jýieni әshkerelegen jazushynyng býkil ómiri joqshylyqta ótti. Jazushynyng kózi tirisinde kenestik senzura Andrey Platonovtyng kóptegen shygharmasynyng jaryq kóruine tiym saldy. Jazushy dýniyeden ótkennen keyin, ondaghan jyldardan son, dәlirek aitsaq toqsanynshy jyldardyn basynda ghana orys halqy Andrey Platonovtyng shygharmalarymen qauyshugha mýmkindik aldy. Andrey Platonovtyng “Bednayaskaya hronika vprok” atty kitabyna narazy bolghan Stalinning ózi Fadeevty shaqyryp alyp, jazushynyng shygharmashylyghyndaghy “ziyandy” iydeologiyany әshkereleytin maqalalar jazghyzady. Stalinning ózi Platonovty jek kórgen son, jazushynyng jaghdayy auyrlaghan ýstine auyrlay týsedi. Kýnin kóru ýshin ol kóshe sypyrady. Biraq osyghan qaramastan jazushy óz últyna degen mahabbatyna temirdey berik boldy, azamattyq pozisiyasyn ózgertken joq, amalyn tauyp shet elge ketip qaludyng jolyn qarastyrmady. Keyde oilaymyn, Kenes odaghyn synaghandargha bergish bolsa, nege Shved akademiyasy búl syilyqty Andrey Platonovqa bermedi. Álde tek shet elge ketip qalghan dissiydentter ghana keremet shygharma jaza ala ma?
Auyr uaqytta otanyn tastap ketip qalghany ýshin Nobeli syilyghyn alghanymen, keyinnen sol isine úyalghandar da bar. Solardyng biri, últy evrey, orys aqyny –Iosif Brodskiy. Basqalaryn bilmeymin, Iosif Brodskiyding Nobeli syilyghynyng qúrmetine bólengen kezdegi sóilegen sózin oqyghan sayyn men, aqynnyng kezinde otanyn satyp ketkenin moyyndap, sol ýshin qatty qysylyp túrghanyn sezingendey әser alamyn.
Óz sózinde Iosif Brodskiy búl qúrmetke bólenuge ózinen góri Osip Mandelishtam, Anna Ahmatova, Marina Svetaeva sekildi orys aqyndarynyng layyq ekenin aita kelip, bylay deydi: “Olardyng elesi meni jii mazalaydy, býgin de olar mening janyma tynyshtyq bermey túr. Qyzyl tilding shesheni bola almay, tilimning kýrmelip túrghany da sondyqtan. Ómirimning eng baqytty sәtterinde men ózimdi osy aqyndardyng eng bir kishkentay bóligi retinde ghana sezinemin. Óitkeni qaghaz jýzinde olardan artyq jazu mýmkin emes, ómirde de olardan artyq tuu mýmkin emes..” (Qaranyz, Iosif Brodskiy “Poklonitisya teniy” Sankt-Peterburg, “Klassika”, baspasy 241 bet)
Aqyn Iosif Brodskiyding “qaghaz jýzinde olardan artyq jazu mýmkin emes, ómirde de olardan artyq tuu mýmkin emes” dep, aghynan aqtaryluynda ýlken gәp bar. Ol gәpting syry Nobeli syilyghyn almasa da Osip Mandelishtam, Anna Ahmatova, Marina Svetaevalar orys poeziyasynda ýlken tónkeris jasaghan aqyndar. Sonymen qatar olar auyr qiyndyqtardyng bәrine de tózip, dәl ózi sekildi Otanyn satyp, shet elge qashyp ketpegender.
Orystyng ghajayyp aqyn qyzdarynyng biri Anna Ahmatova ózining bir óleninde búl turaly bylay dep syr tolghaghan edi.
-Zachem vy otravily vodu
Y s gryaziu moy smeshaly hleb?
Zachem poslednuu svobodu
Vy prevrashaete v vertep?
Za to, chto ya ne izdevalasi
Nad gorikoy giybeliu druzey?
Za to, chto ya verna ostalasi
Pechalinoy rodiyne moey?
Pusti tak. Bez palacha y plahiy
Poetu na zemle ne byti.
Nam - pokayannye rubahiy,
Nam – so svechoy idty y vyti.
Anna Ahmatova! Stalindik repressiya onyng kýieui, ózi de orystyng tamasha aqyny Nikolay Gumiylev pen balasy Lev Gumiylevty týrmege qamady. Aqynnyng ómiri ýisiz-kýisiz qanghyrghan, ashtyq jaghdayynda ótti. Mine osynday auyr qiyndyqty basynan keshirgen Anna Ahmatova 1962 jyly Nobeli syilyghyna úsynylghanymen, joly bolmady. Eger de Anna Ahmatova Otanyn tastap, amalyn tauyp shet elge ketip qalghanda, Shved akademiyasynyn orystyng ghajayyp aqynyna quana-quana Nobeli syilyghyn bererine esh kýmanym joq.
Aqyn Iosif Brodskiy Nobeli syilyghyn alyp túryp, erekshe bir qúrmetpen eske alghan orys halqynyng taghy bir ghajayyp aqyn qyzy Marina Svetaevanyng taghdyry da ayanyshty boldy. 1919 jylghy ashtyq kezinde Marina Svetaeva Irina degen sýiikti qyzynan aiyrylady. Stalindik repressiya kezinde tughan-tuysqandary men kýieui Sergey Yakovlevich Efron tútqyngha alynady. 1941 jyly kýieui Sergey Yakovlevich Efron atylyp ketedi. Marina Svetavany eng qúryghanda Ádeby qordyng ashanasyna ydys-ayaq juushy retinde de júmysqa almay qoyady. Jan-dýniyesi әbden kýizelgen, myna ómirding auyr azabyna tóze almaghan, elu jasqa da tolmaghan Marina Svetaeva 1941 jyly dargha asylyp óledi. Ólerining aldynda úlyna mynanday hat jazyp ketedi: “Murlyga! Keshir meni. Ári qaray ómir sýrsem, búdan da qiyn bolar edi. Men qatty nauqaspyn, búl endi - men emespin. Seni ólerdey sýiemin. Ayym týsinshi, men búdan әri ómir sýre almadym. Eger kóre alsan, әkeng men Alyagha sәlem ait-olardy ómirimning eng songhy sәtine sheyin sýigenimdi jәne mening tyghyryqqa tirelgenimdi týsindir”. (Qaranyz “Sto velikih poetov, Mәskeu, Veche baspasy, 2005 jyl, 433 bet)
Qúday biledi, eger de Shved akademiyasy Marina Svetaevanyng aqyndyq bolmysyn, onyng boyyna Qúday darytqan talantyn eskerip kýieuimen ekeui emigrasiyada jýrgende Nobeli syilyghyn berse, bәlkim múnday qayghyly jaghday jyr sýleyining basynda bolmas ta edi. Uaqyt ótkennen keyin, osy oqighany ókinishpen eske alyp, aqynnyng biyik ruhyna taghzym etkennen basqa, qoldan keler amalymyz kem. .. (Marina Svetaeva revolusiyadan keyin emigrasiyagha ketip qalyp, keyin qaytyp oralghan. Emigrasiyada jýrgende de Svetaevanyng kórgen kýni auyr boldy. Kýieui Sergey Efronnyng Kenes ýkimetimen baylanysy bar ekendigin bilgen aqyn qyzgha shet eldikter jyly qabaq tanytpady.)
Syilyqty oilamaq týgil, ónerge berilgen adaldyghy ýshin qatigez әlemning jyly shyrayyn seze almaghan, ayanyshty taghdyrdy basynan keshse de orystyng ghajayyp aqyny Marina Svetaeva kýnderdin-kýninde óz jyrlarynyng oqyrmanmen qayta qauyshatyndyghyna riyasyz sendi. Aqynnyn:
- Moim stiham, napisannym tak rano.
Chto y ne znala ya chto ya poet.
Sorvavshimsya kak bryzgy iz fontana,
Kak iskry iz raket.
Vorvavshimsya kak malenikie chertiy.
V svyatiliyshe gde son y fimiam.
Moim stiham o yunosti, o smertiy
Nechitannym stiham.
Razbrosannym, v pyly po magazinam,
Gde iz nikto ne bral, y ne beret.
Moim stiham kak drogasennym vinam,
Nastenet svoy chered
dep, tebirene tolghanuy da sondyqtan.
Qanday auyr jaghdayda jýrse de ónerge bergen adaldyq sertinen taymaghan Marina Svetaevanyng syrgha, múngha toly jyrlaryn oqyghan sayyn, ózimning ónerden izdep jýrgen jarty bóligimdi tapqanday kýy keshemin. Keyde aqynnyng ziratyna baryp baryp, onyng ruhyna taghzym etkim keletindigin de jasyrmaymyn...
Qorytyndy sóz.
Álqissa! Sonymen qúrmetti oqyrman, sәl úzaqtau bolyp ketken әngimemizdi tәmamdaytyn da kez keldi. Nobeli syilyghy turaly maqala jazu biraz uaqyttan beri meni mazalap jýrgen bolatyn. Búl enbekti jazu barysynda ondaghan kitaptardy, jýzdegen maqalalardy oqyp shyghugha tura keldi. Oqyghan kitaptar men maqalalardaghy Nobeli syilyghyna qatysty ( Memlekettik syilyqty alghannan keyin aqyn Andrey Voznesenkiyge Nobeli syilyghynyng berilmegendigi t.s.s.) dýniyelerdin bәrin jipke tize bersek, búl enbegimiz tútas bir qalyng kitapqa ainalyp keteri haq. Biraq bizding kózdegen maqsatymyz ol emes edi.
Songhy jyldary qazaq basylymdary arqyly, mәselening mәnisine asa qanyq emes synshylardyng “qazaqtyng aqyn-jazushylary Nobeli syilyghyn qashan alady eken” degen synaydaghy baybalamdary kóbeyip ketti. Reti kelse de, kelmese de baspasózge súhbat bergen aqyn-jazushygha eng aldymen osy bir maghynasyz saualdy qong sәnge aynaldy. Bastapqy kezde kýbir-sybyr bolyp, dauysy әzer-әzer shyqqan osy dybys, uaqyt óte kele aiqaygha úlasty. Nobeli atyndaghy syilyqtyng bar ekenin, ony bizding elimizde eshkimning de almaghanyn shala-púla estip qalghan, kitap oqymaytyn telearnadaghy keybir jurnalisterimizding boyyna jelik bitip, “eger qazaq әdebiyeti myqty bolsa, nege bizding aqyn-jazushylarymyzdyng eshqaysysyna da Nobeli syilyghy berilmedi?” degen, saual qoyyp, ruhaniyatymyzdyng bedelin týsirgisi keletin jaman minez payda boldy.
Tipti úyalasyn. Sonda ne? Qazaqtyng barlyq qayghy-qasiretin arqalap, HIH ghasyrdaghy orystyng mýiizi qaraghayday úly aqyndarynyng júmysyn jalghyz ózi atqarghan, poeziyamyz ben prozamyzdyng negizin qalaghan, oiy tereng múhittay, úly aqynymyz, hәm payghambarymyz Abaydan, ruhany mәdeniyetimizdi әlemdik әdebiyetting aidynyna alyp shyqqan Áuezovimizden qalghan bay-múramyzdyng baghasy, olargha Nobeli syilyghy berilmegeni ýshin tómendep qaluy tiyis pe? Ne degen kórsoqyrlyq?
Dey túrsaq ta esh halyqtyng da әdebiyetinen kem emes proza men poeziyasy bar qazaq aqyn-jazushylarynyng shygharmalaryn әlemdik arenagha alyp shyghu ýshin bir amal jasau kerek. Keshegi kenestik dәuirde, sol kezdegi zamangha say jýrgizilgen sayasattyng arqasynda qazaq әdebiyeti shet elge azdy-kópti tanyldy. Kenes Odaghy ózining sayasatyn jýrgizgen shygharmalardy shet tilge de audartqyzyp otyrdy. Keyde osy ortanqol dýniyelermen qatar, qazaq aqyn-jazushylarynyng jaqsy shygharmalary da audarylyp, shetelderge tarap jatty. Qazir osy iglikting isterding bәri keshe kórgen týs sekildi, arman boldy. Qazaqstannyng tәuelsizdigi óz qolyna tiygen zamanda qazaq aqyn-jazushylarynyng shygharmalaryn әlemge tanytudyng qanday joldary bar. Qashanghy ózge týgil, óz qorasyndaghy qoyynyng týsin tanymaytyn bizding synshylarymyz Nobeli syilyghyn armandap aidalagha salpaqtap shaba beredi. Qazaqty aitpaghanda, Shved akademiyasynyng týrki tektes halyqtardyng ishinen tandap Nobeli syilyghyn bergen jazushysy- Orhan Pamuk bolyp túr. Shyndyghynda da bizding әdebiyetimizde Orhan Paumktan asqan jazushy joq pa, nemene?
Osydan birneshe jyl búryn qyrghyz jazushysy Shynghys Aytmatov Týrkiyanyng bir basylymyna bergen súhbatynda týrki tektes halyqtardyng Nobeli sekildi, әlemdik dengeydegi óz syilyghy boluy kerektigi turaly sóz qozghaghan edi. Úmytpasam, Shynghys Aytmatovtyng búl súhbaty qazaq tiline audarylyp, ony “Qazaqstan-Zaman” gazeti kóshirip basty. Ókinishke qaray, qyrghyz jazushysy Shynghys Aytmatovtyng osy bastamasyna týrki tektes halyqtardyng eshqaysysy da qoldau bildirmedi. Qazaqtyng aqyn- jazushylary da auzyna su toltyryp alghanday ýndemey qaldy. Qazaq qalamgerlerining osy mәselege baylanysty nege bir auyz pikir bildirmegenine mening әli kýnge sheyin tanym bar. Nege biz bir-birimizding jaqsy úsynysymyzdy da qolday almaytyn, eshtenege jany ashymaytyn bezbýirek bolyp barymyz. Álde, Shynghys Aytmatov osy mәseleni dúrys kótermedi ma? Álde týrki tektes halyqtargha kerek emes teris úsynys aitty ma?
Qyrghyz jazushysynyng der kezinde kótergen osy mәselesin biz de qoldap, týrki әleminde Nobelige para-par syilyq payda bolyp, ol syilyqty Ábdijәmil Nýrpeyisov, Múhtar Maghauiyn, Oljas Sýleymenov, Ábish Kekilbay, Múhtar Shahanov t.s.s aqyn-jazushylardyng ishinen baghy janghan bireui alyp jatsa, ol býkil qazaq әdebiyetining atyn әlemge mәshhýr qylar edi ghoy. Eng bastysy osy syilyqty alghan aqyn-jazushy arqyly qazaqty әlem tanyr edi.
Kez-kelgen últtyng әdebiyeti eng aldymen ózi ýshin ghana kerek. Mine sondyqtan da ózining úly әdebiyetin әlemge tanytu ýshin, kez-kelgen últ eng aldymen ózi talpynys jasauy tiyis. Eshqashan da bizding әdebiyetimizding mandayyna búiyrmaytyn Nobeli syilyghyna auyz ashyp, tamsana beruding qajeti shamaly. Ári-beriden son, tútas bir últtyng әdebiyetin baghalamaytyn, múnday Nobeli syilyghy kimge kerek?. Sol sebepten de qyrghyz jazushysy Shynghys Aytmatovtyng týrki tektes halyqtarda da Nobelige para-par syilyqtyng dýniyege kelui kerektigi turaly jasaghan úsynysy - ómirding súranysynan tughan qajettilik. Bәlkim sonda, әlemdi bylay qoyghanda qyr astynda túryp jatqan kórshimizding de ruhany әlemin tanudan qalghan bizding halqymyzdyng kózi ashylar.
Eger de osy bastamany Orta Aziya elderining basshylary da qoldap, Týrki akademiyasy ashylyp, olardyng da Nobelige para-par syilyghy dýniyege kelip, ony shyn maghynasyndaghy adamgershilikti, izgilikti jyrlaghan úly aqyn-jazushylar alyp jatsa, mýmkin ol qatigezdenip ketken әlemning qabaghyn ashugha septigin tiygizetin shyghar. Mýmkin, osy arqyly Týrki akademiyasy – adam balasyn tabystyratyn qúndylyqtardyng óris jangyna jol ashar. Bәlkim, Týrki akademiyasy taghayyndaghan syilyqty alghan jazushynyng shygharmasyn oqyghan son, Kenester Odaghy ydyraghannan keyin bir-birin jau kóre bastaghan halyqtyng jýregine týsken jarasy jazylyp, bir-birine degen óshpendilikten aiyrylyp, bir-birimizge meyirimmen qarap, bir-birimizdi týsine bastarmyz. Mýmkin sonda Iraktaghy qyrylyp jatqan músylman bauyrlarymyzdyng qanyn susha aghyzyp jatqan soghystar bolmaytyn shyghar. Mýmkin, keleshekte Týrki akademiyasy taghayyndaytyn syilyqty alghan qazaq balasynyng jazghan shygharmasyn oqyghan soghysqúmarlar rayynan qaytyp, úly jaratushynyng jolynan adasyp, qylmys jasap otyrghandaryn týsinip, Allanyng jolyna týser. Kim bilipti? Mýmkin búl qadam týrkitektes halyqtardyng el bolyp birigip, Batysqa tәuelsiz ózining derbes sayasatyn jýrgizuine jol ashar. Adamzat balasynyng úly múraty ýshin júmsaluy tiyis – bir million dollar degen ne tәiiri. Tipti Týrki akademiyasy osy syilyqtyng kólemin úlghaytyp on million dollargha sheyin kóterse de aiyp emes. Biraq ol adamzat balasyn tabystyratyn, shynayy gumanizmdi jyrlaghan shygharmalargha berilsin. Áriyne, múnyng bәri qiyal, arman ghana.
Adamzat balasynyng bәrin jaratqan úly Alla osy armangha jetkizgey…
Sony.
Amangeldi Kenshilikúly, synshy, halyqaralyq "Alash" әdeby syilyghynyng laureaty.
Abai.kz