“Ákesin sabapty” degendi estisek te, “әkesin arbagha baylap qoyyp túryp sabapty” degendi kórgen de, estigen de emes edik. Qostanayda bolsan,  ondaydy da estimek týgili, kýnde  kóretin kýnge jettik…
Qostanayda jol tәrtibin búzba, búzsang aiyppúl tólep qana qoymay, neshe týrli jәbirleu, qorlyq, zombylyqtyng neshe atasyn kóresin. Kórgende de, jol tәrtibin búzghanyng ýshin toltyrylghan әkimshilik hattamany qazaq tilinde toltyrsang 20 myng tenge, al endi jenildetilgen týri – oryssha toltyrsang 10 myng tenge ghana tólep, MAY qyzmetkerlerinen madaqtau estip, arqannan qaghyp, aman-esen ýiine jibere salady eken. Al endi janaghyday jaghdayda «Hattamany qazaqsha toltyramyn» dep siresip, qasarysyp qalsan, kóretining qorlyq, zombylyq, qorqytu jәne týrmege qamalu.
Til mәselesi jayynda әdilettik izdeu – qorlyq  pen zorlyqqa  kónumen ten,  odan basqa jol joq!
Qazaqy tildi qazaqqa barar jer, basar tau qalmapty, qayda barsang aldynnan shyghatyny  Qorqyt atamyzdyng kóri.

Osynshama tausylyp, jýikemdi qúrtyp, auyr sózder aityp otyrghan sebebim, osy jyldyng 6 shildesi kýni Qostanay qalasyndaghy Gersen kóshesinde últy qazaq Jәnibekova Aqtolqyn Namiyalyqyzy keshki saghat ondar shamasynda biyikteu jerde iluli túrghan baghdarshamnyng qyzyl týsine ótip ketipti jenil mashinasymen. Sol bette artynan quyp jetken  MAY qyzmetkeri, serjant Dosmailov Dәulet (surette) qasyndaghy eki qyzmettesterimen (olardyng da últtary qazaq) rólde otyrghan Aqtolqyndy kýshtep mashinadan shygharmaqshy әreketke barady. Alghashynda MAY qyzmetkerleri tarapynan múnday ospadar, oqys әreket kórgen kólik jýrgizushi Aqtolqyn sasyp qalyp, qyzylgha ótkenin moyyndamaydy. Jәne polisiyanyng kompiuterinen jol tәrtibin búzushylyq beyne kórsetkishinde әlgi jol tәrtibin búzushylyq sәti shyqpay qalypty. Sol jerde ornalasqan polisiya bólimshesine barghanda Aqtolqyn ózining qyzyl baghdarshamgha jýrip ketkenin kórip, aiybyn moynyna alady. Bylay qarasang op-onay nәrse, jol erejesin búzu kýndelikti bolyp jatatyn jayt qoy. Al myna jerde MAY qyzmetkerleri qyzmettik baptaryn asyra oryndap, Aqtolqyngha әkimshilik hattamany oryssha toltyruyn talap etedi. Jәne de “qasarystyn” dep aiyptap, týrmege jabamyz dep qorqytady. Serjant Dәulet Dosmailov orys tilinde dóreki sóileskeni bylay túrsyn, Aqtolqyndy «óz eline – auylyna barghanda (Ontýstik Qazaqstandyq ekenin betine basyp) qazaqsha sóilesip, qazaqsha jazarsyn, jәne de oryssha sóiles bizben!» dep, jekirip qorlaydy. Jenil kóligindi alyp qoyamyz dep bopsalaudyng sonynda «hattamany oryssha toltyrsang 10 myng tenge tóleysin, al qazaqsha toltyrsang 20 myng tenge aiyppúl tóleysin» dep qoqan-loqylyq jasaydy. Aytolqyn: «Jaraydy, men sol 20 myng aiyppúldy tóleyin, tek qana әkimshilik hattamany qazaqsha toltyramyn» – dep, analardyng zansyzdyghyna  bola qoymaydy. Mynanday qorlyq, ospadarlyqqa jýikesi shydamay syr bergen Aqtolqyn dәrigerlik jedel jәrdemdi shaqyrtqanda, әlgi ony ústap alghan MAY qyzmetkerleri, D.Dosmailov bas bolyp eki ezuleri eki qúlaqtarynda mәz-mәiram kýide otyrypty. Aqtolqyn dәrigerlik jәrdem kórgen son, óz-ózine kelip, sol týni saghat birler shamasynda Ishki ister departamentine baryp aryz jazady. Ol jerde “15 shilde kýni jauabyn beremiz” dep arqasynan qaghyp jibergen eken, osy kýnge deyin әli lәm-mim dep tis jarmapty. Jauap joq. «Sizding isinizben Mahmudov degen MAY qyzmetkeri ainalysyp jatyr, jauabyn sol beredi» depti keterlikke. Al әlgi mayor Mahmudov degeni Ruza Beysenbaytegi telefon shalyp osy mәselening mәn-jayyn súraghanda, oryssha «A kto otmenil russkiy yazyk?!» ózine qarsy dýrse qoya beripti…
Basqa amaly qalmaghan Aqtolqyn Qostanay qalasynyng filialy «Núr Otan» partiyasyna 11.07.15 jyly aryz jazyp qaldyrsa, olar: «Shara qoldanamyz, Dosmailov ekeuindi betpe-bet jýzdestiremiz»  dep jauap qaytarypty. Sodan osy uaqytqa deyin “jýzdestiremizben” jýrse kerek. Ayaghynan tausylyp, sabylghan Aqtolqyn aqyry esh nәtiyje bolmaghan son, sol qalanyng prokuroryna barsa, әiteuir qúday ondap, ol jerde qazaqsha tilge kelip, qazaqsha sóilesken eken. «Búl isti әkimshilik sot qaraydy, eger nәtiyje bolmasa bizge kelesiz» dep jyly shyraymen shygharyp salypty. Sol sabylghannan sabylyp jýrip, Aqtolqyn 13.07.15 jyly Qostanay qalasynyng mamandyrylghan әkimshilik sotyna aryzdanyp, aryzyn tirketedi. Búl uaqighany Qostanayda shyghatyn «Qostanay tany» da jazypty.
Osy jyldyng shilde aiynyng 20 kýni saghat 16.00 әlgi atalghan sotta Jәnibekova Aqtolqyn men serjant Dosmailovtyng ekeuining isi qaralady degen song ol jerge biz de bardyq. Sottyng bolmaytynyn sottyng hatshysy habarlady. Sebebin súraghanymyzda «MAY bólimshesinen D.Dosmailov pen A.Jәnibekova jayly eshqanday qújat týspedi, sol sebepti sot osy shilde aiynyng 30 kýni isti qaraydy» degen Resey tilindegi jauap aldyq qazaq qyzynyng auzynan… Osy isti qaraytyn sottyng aty-jóni Aytqojinov Azamat Muratovich eken.
Qostanaygha senbi kýni tanghy poezben jetip edim Shuchinsk qalasynan. Sol bette taksy ústap alyp Ishki Ister Basqarmasyna bardym, osy mәselening anyq-tanyghyn bilu ýshin.

Basshysy    general-mayor T.S.Matkenov (surette) bolyp tabylatyn Qostanay !shki ister departamentining ýlken ghimaraty temir sharbaqpen qorshalghan. Aldynda kishkentay ýishik bar eken, polisiya kezekshileri otyratyn. Sol jerde kelgen maqsatym, sharuamdy aityp Ishki qauipsizdik basqarmasynyng (USB) tergeushisi podpolkovnik Bukenov Iliya Valihanovichpen ishki baylanys arqyly telefonmen sóileskenimde qay tilde sóileseyik degenime «maghan ynghaylysy orys tili» degen song «zdrәstiyimdi» aityp alyp iske kóshtim. Tikesinen «Jәnibekova Aqtolqynnyng aryzy boyynsha serjant Dәulet Dosmailovqa qanday shara qoldanyp jatyrsyzdar?» degen súraghyma «Siz ol isting mende ekenin qaydan bilip qaldynyz?» dep ózime qarsy súraq qoydy. Sodan biraz bógelip baryp «bes-alty minuttan keyin osy telefonmen súranyz, isti tauyp alyp jauabyn bereyin» dedi. Aytqan uaqytynda telefon soqsam «keshiriniz, mende onday is joq eken, dýisenbi kýni is qaghazdardy jýrgizushy hatshy Áselyadan súrasanyz, isti kim jýrgizip jatqanyn sol aityp bere alady» dedi. Maghan sol bette bәri de týsinikti bola qaldy. Janaghy ýzilis alghanynda tergeushi bastyghymen aqyldasqan boluy kerek. Bastyghy arqasynan sylap-sipap qoya ber dese kerek, sodan men de  dalagha shyghyp bara jatyr edim, kezekshi polisiya «syrtta túrghan avtokólik «jiguliydi» siz minip kelseniz, tez әketiniz, ol jerde túrugha bolmaydy» dedi. Álgi jerden eki kóshe jýrmey jatyp bizdi UAZ mashinasymen jol saqshylary ústap toqtatty. UAZ kóliginen әkesi úl tapqanday quanyp atyp shyqqan saqshy jýrgizushining kuәligin, teh.qújattaryn alyp qoydy da, ony kólikterine qaray ala jóneldi kókpar tartqanday etip. Sondaghy taqqan aiyptary – jarqyrap túrghan kýnge qaramay jaryq jaqpappyz. Álgi jerde «shiyettey-shiyettey bala-shaghamdy asyrau ýshin taksovati etip jýrmin» degen janaghy shopyrdy ayap qastaryna baryp, ózimdi tanystyrdym. Nemeremmen jasty әlgi MAIY-ding «jýgirmekterine» qazaqsha sóileseyik degen úsynys jasadym. Jaraydy, men mingen kólikting jýrgizushisi Samat jol erejesin búzsyn-aq, al biraq janaghy MAY qyzmetkerlerine jekip, dóreki sóilesuge kim qúqyq berdi eken? Men týsimdi suytyp olardyng súrap túrghan 9995 tengesi shiyettey balasy bar Samatqa auyr tiyetinin aityp, eger jibermese búl isti jay qaldyrmay, Nazarbaevtyng ózine deyin shaghymdanatynymdy aityp, әzer degende bosatyp aldym kólik jýrgizushi azamatty.
Sonymen mening aitarym,  “Qostanaygha Reseyding tilin  bilmesender barmandar, al bara qalsandar, qaltalaryna kóbirek aqsha salyndar” degim keledi qazaq bauyrlaryma. Jol erejesin búzyp qolgha týser bolsandar «kәrәshó, kәrәshó, ty prap, al men binobat» dep bas shúlghyy berseng ghana aman-esen qalasyn.  Al «men qazaqsha sóilesushi edim» dep, zandy talap etsen, bittin, kәlimana tilindi keltire ber…  Hattamany qazaqsha toltyrghyng kelse 20 mynnan kem tólemeysin, al oryssha toltyrar bolsang –  on myng tenge aiyppúl!

Eng bastysy – orys tilinde sóilessen, mәrtebeng ósip shygha keledi jәne eshqanday dórekilik, qorlau, jәbirleu degen Qostanaydyng MAY tarapynan bolmaytyn sharua! Qazaqsha sóilesem deseng – kәlimana keltire ber tilindi…