(Qazaqy sózder)

Kóktemning laysang kýnderining birinde Halyq ata dýniyeden ótti. IYә, azan shaqyryp qoyghan aty Halyq edi. Atyna zaty say kisi edi. Halyq atanyng qazasyna halyq kóp jinaldy. Qazan ainalasyndaghy, oshaq basyndaghy adamdardyng abyn-kýbing әngimeleri atamyz jayly. Qonaghasyna soyylatyn maldy jayghap salghan qasapshy kókemiz pyshaghyn qayrap túryp: 
- Qanshagha kepti? - dedi.
- Seksen altyda dedi-au, - dedi mal soyysyp jatqan jigitterding biri. 
- Joq, búl kisini apamdar diyirmenshi atanyng qúrdasy deytin. Diyirmenshi atamyz biyl seksen ýshke keler edi ghoy. Demek, búl kisi de seksen ýshinde qaytty, - dep týzetu engizdi ishek-qaryn arshugha dayyn otyrghan jengemiz. 
- Diyirmenshi atannyng ózining tughan kýni naqty emes qoy, ol kisi de Qytay "paspyrtyndaghy" jasymen aityp jýrdi, - dep qasarysty managhy jigit, onay jenile salghysy kelmey.
Osydan bastalghan dau-damay jylqynyng eti jiliktenip bolghangha deyin jalghasty. Bәrining aitary sol, seksen ýsh pen seksen altynyng manayy. Qay jasynda qaytsa da búlargha bәribir emes pe? Taq bir moldekeng kelip atalarynnyng jasyn anyqtap berinder degendey, talasty da qaldy. Qaytsin endi, ózderining basy osyndayda qosylady emes pe? Qosyla qalghanda qauqyldasyp qalghylary keledi de. Búlardyng ónbes dauyn úsaq-týiek júmystardy istep, baryp kel, shauyp kelding sharuasymen jýrgen Shәrbәtting balasy tyidy. Ol әzilge sýiep:
- Oi, bekerge shәuildep qaytesizder, ne de bolsa Qúdaydan bir jas kishi emes pe, - dedi.
- Astapyralla, mynanyng aityp otyrghany ne taghy? - dedi Kýljәmila tәte múrnyn bir tartyp qoyyp.
- Qúday qanshada sonda? - dedi, «jylqy qalay shyghypty, tórt eli qazy bar ma?» dep әrdeneni tekserip jýrgen Ósen ata. 
- Bilmeymin, әiteuir atamyzdan bir jas ýlken.
- Qalay sonda?
- Oi, qalay sonda, qalay sonda dep qoymadynyzdar ghoy, solay sonda. Qazaqta sóz bar emes pe, "halyq Qúdaydan bir jas kishi" degen. Sony aityp otyrmyn.
- Oi, әkenning auzyn úrayyn, sen de aitpaytyndy aityp. Bar "iskәmiyki" tasy onan da. 
Basqa jaqty qaydam, biz jaqta "ólgen kisi" deydi. Orystar "pohoron" deydi emes pe?. Kezige ketkenderding «qayda bara jatyrsyn, qaydan kele jatyrsyn?» degen súraqtaryna «ólgen kisige bara jatyrmyn, ólgen kisiden kele jatyrmyn» dep jauap beredi. 
Kóshening basynda túratyn Áripbay aghanyng kempiri jolay ótip bara jatyp Kýshәn apanyng balasyna: - Áy, sheshendi shaqyr, ólgen kisige barmay ma eken? - dep súraydy.
Kýshәn apanyng kishi balasy: "Baryp algha"n, - dep short kesedi. Ágәrәky qaytys bolghan kisini jerlep jatqanda sol mandaghy bir jigitke bireu yzbandap qalsa, ana jigit te telefonyn ala salyp: "Sosyn habarlasayynshy, ólgen kiside jýr edim", - dep qysqa qayyrady. 
Osy tilmen aitqanda bizding apamyz da "ólgen kisige" baryp kelgen edi. Aynalayyn auyl adamdary meyirimdi ghoy, ólimdi de ózderi úiymdasyp jóneltedi. Eshkim qúryqol barmaydy. Apamyz da sol jarty paketpen baryp, bir paketpen qaytypty. Biz dastarhan basynda shәy iship otyrghanbyz. Dastarhan basynda ýsheu edik. Men bar, kanikulgha kelgen әpkem bar, әpkeme ere kelgen qalalyq kurstasy bar ýsheumiz shәidan jiberip otyrghanbyz. Apam jauyngha sulanghan syrt kiyimin sheshisimen pesh týbine otyra ketti. Ápkem:
- Apa, keliniz, tamaq ishin, - dedi.
Apam jәy ghana:
- Ózdering ishe berinder. Mening qarnym toq, "ólgen kisinin" etin jep kele jatyrmyn..., - dedi.
Ápkemning kurstasynyng kózi alayyp ketti. Apama bir, bizge bir qarady. Biz týk bolmaghanday otyrmyz. Ólgen kisining etin jese nesi bar, keshe malyn soyghanda kórgenbiz, semiz shyqqan. Qonaq qyz kópke shydamady. Jýregi kóterildi-au deymin, loqsyghanday boldy da dalagha túra jýgirdi. 
Apamnyng ólgen kisining eti degeni sadaqada jegen eti ghoy. Ana qyz ne oilady eken deymin.
Arada jyldar ótkende biz qalagha kóshtik. Paydagha asady-au degen dýniyelerdi alyp, basqalaryn qaldyryp kettik. Kerek-au degenderin kórshi-kólem bólisip aldy. Sonda deymin-au, nebir zattardy qaldyrsaq ta, osy bir "ólgen kisi" degen sózdi ózimizben birge ala kóshippiz-au. 
Bizdi qoyshy, osy qalada tuyp, qalada ósip kele jatqan balalarym da "ólgen kisi" deytin bolypty. Ýige kirip baryp: "Atang qayda ketken?" - desen, "ólgen kisige ketti", - dep qarap túrady.
Osy bir ólgen degen onsha emes sózdi bizding jaqta keyde keri maghynasynda da paydalanatyn kezder bolady. Keremet degen maghynada. «Mә, mynau ólgen mashina eken», - dep jatady. Bireu bir nәrseni keremettey qylyp jasasa da yrzashylyqtaryn: "Mә, óltiripsin-ey", - dep kónilin bildirip jatady. Biraq osy bir ólgen degendi jaqsy maghynasynda aitqanda sozynqyrap aitady. "Ólgeeee"n degen siyaqty ghoy.
Ákemiz basy bos adam bolghannan keyin keyde anda-múnda baryp kelip túrady. Endi ýide jata bergennen keyin zerigedi ghoy. Qaladaghy dostaryna baryp, az-kem әngime aityp, mauqyn basyp keledi. Qayda barasyn, qaydan kelding dep súrap jatpaymyz. Keyde aityp ketedi, keyde aitpay ketedi. Anaukýni taghy bir jaqqa shyghyp ketken. Biz súramadyq. Nemereleri súrasa kerek. "Ólgen kisige" kettim dep ketipti. Bir kezde Qaskelendegi agham keldi. Aldynan jýgirip shyqqan qaryndastarynan: "Ýide kim bar?"- dep súrady.
Olar: "Ákem bar, anam bar, tәtem bar", - dep jauap berip jatty. 
- Atalaryng qayda?-dedi.
- "Ólgen kisige" ketti, - dedi búlar. Agham da qu ghoy:
- "Ólgen kisige" ketti me, әlde "ólgeeeen kisige" ketti me?-dedi. Qaydan bileyik!.

Beybit Sarybay

Facebook-tegi paraqshasynan