Kezdeysoqtyq pa, әlde zandylyq pa – qazaq estradasynyng «júldyzdary» men ataqty sportshylardy «Núr Otan» ózining partiyalyq tizimine engizuden tura 25 kýn búryn «Forbes Kazakhstan» portalynyng qosymshasynda әigili produser Bayan Esentaevanyng súhbaty jariyalanghan eken. El bitkenning bәri jeli bitken týgeldey sayasat pen qoghamdyq basqaru mәselesinen habary joq «saryauyzdardyn» deputattyqqa qúshtarlyghyn sóz etip jatqan kezde taqyrypqa túzdyq izdestiru barysynda osy súhbatqa kez boldyq.

Bayan hanymnyng súhbatta aitqanyn oqyp otyryp, «deputat bolsam, әn aitudy qoyamyn» deytin «júldyzdar» «qalay tuatynyna», olardyng «ataqty adamgha qalay» ainalatynyna qanyqqanday boldyq. Taqyryptyng uaqyt ýndestigine say kelgenin eskerip, biz sol súhbattyng qazaqsha núsqasyn jariyalap otyrmyz. Siz de oqyp kóriniz, qúrmetti oqyrman, biraz mәn-jaygha qanygharynyz haq.

Redaksiya

Produser, telejýrgizushi, aktrisa jәne naghyz әdemi әiel Bayan Esentaeva «Forbes Kazakhstan»-nyng shou-biznes pen sporttaghy top-bestigine ýsh jyl qatarynan endi. Sarapshylardyng baghasy boyynsha, eger ol 2013 jyly $480 myn, 2014-te – $850 myng tapsa, al 2015 jyly onyng kirisi $1 million shamasynda boldy. «Shine Production» kompaniyasynyng basshysy býginde eng әigili «KeshYou» qyzdar-brendin qosqanda, jeti birdey muzykalyq újymgha produserlik etedi. Janar Dúghalovanyng «Turkvision-2014» bayqauynan alghan jenisi de oghan dem berdi.

– Bayan, siz produserding júmysyn qalay anyqtaysyz? Siz óz tәlimshilerinizge bastyqsyz ba, tәrbiyeshisiz be, әlde әriptessiz be?

– Men eshqashan búl turaly oilamappyn... Bәrinen búryn maghan eshbir tәjiriybesiz, pispegen qyzdar men jigitter keletinin eskersek, ústaz shygharmyn. Olar muzykalyq әlippeni ghana biletin birinshi synyptaghylar siyaqty bolghandyqtan, men olargha: «Sәlemetsinder me, býldirshinder! Endi biz bylay isteymiz», – deymin. Oqytugha, tәjiriybe bólisuge, ózderin sahna men ómirde qalay alyp jýruleri kerektigin kórsetuge tura keledi.

Áriyne, júmys isteytin jalghyz men emespin: nәtiyjege jetu ýshin – kәsiby horeograftar, stilister, vizajister, vokal oqytushylary, dybys rejisserleri bar – ýlken komanda enbek etedi. Biraq qorytyndysynda joba qalay bolu kerektigine produser baghdar beredi.

– «Birinshi synyptyqtar» oqugha qalay qaraydy?

– Ómirde әrtýrli jaghdaylar bolady: bireuleri jalqaulyqqa boy aldyrady, endi birinde psihologiyalyq qiyndyq bolady, taghy biri júmys kestesine shyday almaydy. Sebebi búnyng songhysy qatang ghana emes, keyde tipti qatygez bolady, óitkeni produserding nәtiyjege jetu jolyndaghy uaqyty tym tapshy. Eger adam mektepte 10 jyl, uniyversiytette – 3-5 jyl oqityn bolsa, biz oqytugha birneshe ay ghana ketire alamyz.

Mende tipti újymdy eki aptanyng ishinde ayaghynan tik túrghyzyp, rekord jasaghan kez boldy. 2015 jyldyng basynda men «KeshYou»-ding eski qúramyn tarattym da, kileng jana qyzdardy iriktep aldym. Gastrolidik keste jasalyp qoyghandyqtan, «Senderde repertuardy jattap

alugha jәne ony qaytadan dybystaugha, horeografiyany iygeruge eki apta ghana beriledi» dep aitugha tura keldi. Belgilengen kestede top gastrolige shyqty, biraq shiykilikteri bolghan edi.

– Siz jana jobalardy qalay jasaysyz?

– Eger produserlik qadamymnyng alghashqy kezin eske alar bolsaq, 2006 jyly men neni jәne qalay jasau kerektigin týk týsinbeytin edim. Maghan «KeshYou»-ding ýsh qyzy keldi de, ózderin qanatyma aludy súrady. «Nesi bar?» dedim de, aqsha izdeuge, klip týsiruge kiristim.

Al qazir eng aldymen adamda talant bar ma dep qaraymyn. Mening kәsiby qatelikterim bolghan. Mysaly ýshin, qyzdardy «konsepsiyada júmys isteuge» alatynmyn: naryqqa duet kerek bolsa, ony sol «quysty» toltyru ýshin qúratyn edim. Biraq odan eshtene shyqpady, sebebi ol jýrekpen emes, mehanikalyq jolmen jasalatyn. Sodan keyin men jýreksiz eshtene jasaugha bolmaytynyn týsindim.

Jetistik formulasy býginge deyin mýltiksiz istep túr: jobagha ghashyq bolghanynda, qolynnan bәri keledi.

– Payda әkelu ýshin jobagha qansha júmsaugha tura keledi?

– Eger «KeshYou» turaly aitar bolsaq, 10 jyl ishinde búghan $2 milliongha juyq júmsaldy: búghan kostumnin, әnnin, teledidar men radiodaghy rotasiyanyn, klip týsirudin, piar jәne basqa da kóp shyghyndardyng aqysy kiredi. Maghan produser retinde altynshy jyl degende ghana top kiris әkele bastady (2014 jyly – $689 myn). Búghan deyin eng jaqsy jaghdayda nólmen shyghatyn edim. Biraq men jobagha sendim. Sonymen birge osy bes jyl boyy: «Búdan eshtene shyqpaydy, búlar bary-joghy «dauysy bar dambaldar», erteng jabylyp tynasyndar» dep aitqandar maghan kýshti motivasiya berdi.

Eshqashan «dambaldargha» produserlik jasaghym kelmegen, endi qazir «KeshYou» turaly eshkim eshtene dey almaydy, sebebi búl kәsiby ýshtik. Olardyng naryqta jýrgenderine 10 jyldan asty, búl gerlz-brend ýshin kóp uaqyt jәne bәrin dúrys jasap jatqanymyz sózsiz.

– Qazaqstandyq oryndaushylar nemen tabys tabuda?

– Eger joghary tabys tabatyn artisterding top-ondyghyna qaraytyn bolsaq (sóz jogharghy óner emes, pop-muzyka turaly), olargha 80% kiristi toy-biznes әkelip otyr. Men búghan kóp uaqyt qarsy boldym, biraq naryq óz degenin isteydi, kim onyng talabyna baghynbasa, bankrot bolyp qalady. Men biznespen ainalysatyn jәne sóz aqsha turaly bolghandyqtan, mening jobama qatysushylar da toylarda әn aitady.

Qalghan 20%-dy konserttik qyzmet әkeledi. Artister ózderin artist retinde sezinu ýshin, biz óz bastamamyzben konsertter úiymdastyramyz. Sebebi ýlken sahnagha shyghyp, ýlken memlekettik sharalargha qatysu ónerge quat beredi.

– Nelikten toy-biznespen ainalysqynyz kelmedi?

– Áriptester arasynda: «Sen toyshylsyn, al men toyshyl emespin, men jogharghy óner ýshin, al sen olay emessin» degen dau men týrtkileu jii tuady. Biraq 10 hitting toghyzy ýsh notadan túratyn toy әni bolghandyqtan, tepe-tendik saqtaugha tura keledi. Mening jobama qatysushylar jaqsy dýniyelerdi oryndap, toydan da, konsertten de tabys tabady.

Nelikten men jyl sayyn «Forbes Kazakhstan»-nyng reytingine ilinemin? Sebebi naryqtyng demi men yrghaghyn sezemin, búl jaman emes. Búl zaman da bir kezderi týgesilip, halyq konsertterge baryp, biz osy jyldar boyy oryndap jýrgen sapaly muzykagha oralady dep oilaymyn.

– Sizge qazirgi daghdarys әser etti me?

– Ókinishke oray, iyә, shaqyrular siyrep ketti. Búl qúldyraudy barsha shou-biznes 2007 jylghydan da qatty sezine bastady. Kiris túraqsyzdandy, sondyqtan bireuler óz jobalaryn jauyp jatyr, basqalary jaghdaydan shyghudyng jolyn izdeude.

– Jobalarynyzdyng qanday da bireuin jabu oiynyzda joq pa?

– Jabudy oilamaymyn. Bir adamdy shaqyryp alyp, oghan: «Armanymyzdy jýzege asyru ýshin birge júmys isteyik» dep aityp alyp, daghdarys jaghdayynda onymen qosh aitysu – maghan

búl qylmys siyaqty kórinedi. Sondyqtan biz jalaqymyzdy, pәterlerding jaldau aqysyn qayta qaraymyz – jalpy bәrinen ýnem jasaymyz.

Sonymen birge bir jaghdayda daghdarys ta jaman emes. Eger búryndary studiyalyq jazu $500 túrsa, qazir – $300, operator óz júmysyna $3 myng súrasa, býginde – $1 myng alady.

Daghdarys – belsendi júmys isteu, jana jobalar ashu uaqyty degen sóz, sondyqtan juyqta jana boyz-brend jobasyn tanystyram. Kvartetke qatysushylardy ózim produserlik etken «Jandy dauys» muzykalyq shouy kezinde iriktep aldym.

– Reseylik basylymdardan produserler kóp rette oryndaushylardy tyghyryqqa tireydi degendi jii oqimyz. Búl jaghday Qazaqstanda qalay?

– Bilseniz, búl arada pressa dúrys aitady: aqshanyng ýlken bóligin produserler alady. Búnyng aiyby da joq, sebebi produserding tәuekeli kóp: eger joba jýrmey qalsa, ol shyghynyn qaytara almaydy. Artist eshtenesin joghaltpaydy, ózining talantymen qala beredi.

– Kirister qalay bólinedi?

– Árkimning jaghdayy әrtýrli. Artistermen kelisim-shart jasaspaytyn, mysaly, әr konsertten keyin óz shamalauymen aqsha tóleytin produserler bar. Mende sonday kelisim-shart jasaspaghan esepsizdik boldy: artist ýshin aqsha júmsadym, al ol rahmet aitpay, menen ketip qalghan kezder kezdesti. Sondyqtan qazir búghan múqiyatpyn jәne ay sayyn jalaqy tóleymin. Sonymen birge artistke tegin pәter, kostumder, әnder jәne, әriyne, shou-bizneske izdep kelgen maqsatyna say danq beriledi. Júmys berushi retinde jaqsy jaghday jasaymyn dep oilaymyn.

– Al oryndaushylar búghan razy bola ma?

– Uaqyt óte kele әdette 10 artisting toghyzy oilana bastaydy: «Nege men tyrashtana berem, al produser menen kóp tabady?» dep. Olar búryn qalay, qanday bolghandaryn óte tez úmytady.

Maghan jataqhanada túrghan jәne ózderining ýlken әpkelerinen qalghandy kiyetin qyzdar kelgen. Keshirersiz, olardyng beti bezeu, óksheleri taza emes bolatyn. Biraq Zolushkany prinsessagha ainaldyrugha bolatynyn, olardyng bolashaq mýmkindigin kórgen son, ony qarjylandyra bastaysyn: kosmetologqa, stilistke, sportzalgha aparasyn, qalay dúrys tamaqtanu, ózin qoghamdyq ortada qalay ústau kerektigin jәne taghy basqalardy ýiretesin.

Mine, sodan bir jyl ótkende, ton kiygen, shash qoyysy tamasha, manikuri, aqysyn sen tólegen qymbat әshekey búiymdary bar prinsessa sening aldynda túrady. Biraq syrtqy túrpatymen birge keyde sanasy da ózerip, sening kózine tike qarap túryp: «Siz maghan ne jasadynyz, men osylay tughanmyn, siz mening arqamda aqsha tauyp jatyrsyz», – deydi. Osy jerde ekeuara qarym-qatynas ayaqtalyp, sen jana qyzdar men jigitterdi iriktey bastaysyn.

– Olay bolsa, búnyng sizge ne keregi bar?

– Men óz kәsibimdi únatamyn, shygharmashylyqty, muzykany sýiemin. Hirurg sәtsiz ota jasaghanda, ol óz tәjiriybesin tastamaydy ghoy – júmysyn jalghastyra beredi. IYә, paryqsyz artister bar, biraq rahmet aitatyndary da joq emes.

– Ótken jyly siz «Habar» arnasy ýshin «Mahabbatym jýregimde» serialynyng eki bólimin týsirdiniz. Al biylghy jyldyng ereksheligi qanday bolmaq?

– Problema – budjette. Memleket óndiriske az ghana qarjy bóledi, al ol sapagha әser etedi. Bizdi nashar týsiresinder, Reseyding serialdary jaqsy dep úrsatyndar bar. Olarda bir seriyagha $50 myng bólinedi, al bizde birneshe ese kem.

– Memleketten sadaqa súraudyng qajeti qansha? Jeke investorlardy tartsa bolmay ma?

– Memlekettik telearnagha sen serialdy sata almaysyn, sebebi olardyng ministrlik bekitken satyp alu baghasy bar. Qúdaydyng qúlaghyn ústap otyrsang da, saghan bir seriyagha $5-6 mynnan artyq bermeydi. Al jeke menshik arnalardyng budjeti shekteuli.

– Tolyqmetrajdy filimderdi siz óz aqshanyzgha týsiresiz be, әlde investorlar izdeysiz be?

– Árqalay. «Kokteyli dlya zvezdy» degen birinshi filimdi 2010 jyly «Shine Production» óz aqshasyna týsirdi. Biz $350 myng shyghardyq, al prokattan kartina $1 million jinady, onyng 40 %-y kino jýielerine ketti. Yaghni, shyghyndy jauyp, ýstinen $250 myng taptyq. Sol jyldarda búl erekshe jaghday bolyp sanalatyn.

2011 jyly investorlar «Kokteyli dlya zvezdy-2» filimine $650 saldy, týsim «nól» boldy. 2014 jyly «Ostorojno, korova» filiminen biz investorlarmen birge ózimizding $500 mynymyzdy qaytaryp aldyq.

– 2010 jyly siz «Qazaq aruy» bayqauyn ótkizdiniz. Búl tabysty joba boldy ma?

– Imidjdik joba boldy. Biz ýsh jyl boyy $100–120 myngha juyq óz aqshamyzdy shygharyp, osy jobany jasadyq. Maghan әleueti bar bolyp kóringen jýldegerler «Shine Production» kompaniyasymen kelisim-shart jasasyp, keyinnen júldyz atandy. Mәselen, «Qazaq aruy-2014» bayqauynda jenimpaz bolghan Gýlnaz Jolanova býginde óte tanymal aktrisa, «Mahabbatym jýregimde» serialyna týsti...

Tatiyana TRUBAChEVA,

«ForbesWoman»

Týpnúsqadaghy bas taqyryp: «Kak Bayan Esentaeva prevrashaet «poishie trusy» v znamenitostey».

Orysshadan audarghan –

Ayman OSPANOVA

Abai.kz