Ózge ónirdi qoya túryp elimizding jýregi Astananyng ózinde sapaly medisinalyq qyzmetke qol jetkizu qarapayym halyq ýshin qiyn sharua bolyp túr. Kez kelgen syrqattyng eng aldymen qaqtyghasatyny - dәrigerlerding qaghazbastylyghy.  Búl qaghazbastylyq halyqty әure-sarsangha salghany, al em-shara beruden paydasy az shara ekendigi kózge úrady.

Qys auasynda túmaudyng jappay taraytyn әdeti. Jeksenbiden dýisenbige qaraghan týni bes jasar úlymnyng qyzuy qatty kóterilip, 103-ke telefon shalyp jedel jәrdem shaqyrdyq. Kelmedi. Tangha juyq qyzuy týskenimen, dәrining kýshimen ghana túr eken, balanyng qyzuy týske tayau taghy da qatty kóterildi. Qyzuy kóterilip, súlyq jatqan úlymdy qúshaqtay alyp, tirkelgen №7 qalalyq emhanamyzgha keldim. Eng aldymen mandayym tirelgeni - tirkeu bóliminen óz aty-jónimizdi de, eski kәrtishkemizdi de qyzmetkerlerding taba almaghany.

«Qúday jar bolsyn, basqa jana kәrtishke ashyp, kompiuterinizge tirkey qoyynyzshy!» dep jalyndym. Uaqytsha kәrtishke ashqan medqyzmetker, tirkeu júmysymen uchaskelik dәrigerler ainalysatynyn aitty. Al qatty auyryp túrghan balamen «filtrge» baruym qajet eken. Al oghan baru ýshin qaqaghan qys auasynda kiyim ilgishten kezekke túryp kiyinip, syrttan ainalyp kelu kerek. Qyzuy kóterilip túrghan jas balamen qayta-qayta kiyinip sheshinuding qiyn ekenin úghu qiyn emes. Degenmen, búl «filtrge» kiretin ishki esik te bar, tonynyzdy kiyinip-sheshine beruding qajeti te joq. Biraq, tәrtip solay. Ol esikkke tek syrtqa shyghyp baryp kire alasyz.

Filtrde mening úlym siyaqty qyzuy kóterilip, jany qinalyp otyrghan onshaqty bala bar eken. Bәrining de qaytalaytyny bir sóz: «Jedel jәrdem shaqyrghangha kelmedi. Ýlgermey jatyr eken». Solardyng bәrin egde jasqa kelip qalghan bir ghana dәriger qabyldap otyr. Auru janyn qysyp, degbiri qashyp otyrghan analar ashushan, al auyryp túrghan balalar jylauyq bolady. Beyshara dәriger baryn salyp, bәrine jәrdem bergisi keledi. Biraq uaqyty men kýsh qayraty sarqylyp barady-au. Jýikeleri syr bergen syrqattar onymen shaqyldasyp úrsa ketuge dayyn. Alghashqy dәrigerlik kómekti alghan son, mening júmysqa jaramsyz qaghazym jóninde sóz qozghadym. Uaqytsha ashylghan kәrtishkening týrine bir qarap: «Tirkeude bolsanyz ghana bolinichnyy ashamyz» dedi dәriger. Tirkeuge túru ýshin óz uchaskelik dәrigerinizge barynyz dep meni shygharyp saldy.  1-shi kýn qyzuy kóterilgen úlymdy arqylyp, 3 saghat kezekke túryp, dәrigerding reseptin ala-mala ýiime qayttym.

Osylay mening enbekke jaramsyz paraghym (bolinichnyy list) ainalasyndaghy әure-sarsanym osy emhanada bes kýnge sozyldy. Úlymnyng qyzuy basylghan son, ertengi kýni emhanagha túraqty tirkeluge qaytadan keldim. Meken-jayym boyynsha bekitilgen 29 uchaskede kezek ýsh kýnnen keyin ghana jetedi eken. Ýsh kýn kezekti kýtip ýide jata bersem, onbay sýrinedi ekem. Tәuekel dep kezeksiz óz uchaskelik dәrigerime kóterildim. Mәssaghan, qyzyq bolghanda olar meni 41-shi uchaskelik dәrigerge qaraysyz dep baghytymdy búryp jiberdi. Múnda kelsem de qym quyt kezek. Kezegim jetkende bilgenim, tirkeuge túru ýshin qújattardyng kóshirmesi kerek eken.  Endi emhananyng qabyrghasynan birde bir kseroks tappadym. Osy әuremen 2-3 saghattay uaqytym ketipti. Úzaq jýrudi jón sanamay, syrqattanyp jatqan úlymnyng janyna ýige oraldym.  Taghy 1 kýn bosqa ketti.

Kelesi kýni qújattarymnyng kóshirmesin alyp, óz uchaskelik dәrigerimning aldyna barghanymda, enbekke jaramsyz paraghyn men bermeymin dep shart kesti. Osy bir japyraq qaghazym bolmasa, júmysta sógis aluym әbden mýmkin ekeni aitpasa da týsinikti. Sebebin týsinu ýshin taghy da ózim aqparat izdedim. Uchaskelik dәrigerding basshysy ótken kýndermen enbekke jaramsyz qaghazy ashylmaydy dep týsindirdi. «Kelgen kýni filtrdegi dәriger ashpasa, uchaskelik dәrigerding búghan qatysy joq» dep bastaryn arashalap túr. Mәselening mәnin úghu ýshin enbekke jaramsyz paraghyn rәsimdeytin kabiynetke baryp, jurnaldan tekserip beruin ótindim. Rasynda men kelgen kýni jurnalda tirkelmeppiz. Sebebi belgili ghoy, túraqty tirkeude joqsyng demep pe edi?!

Osy emhananyng basshy dәrigerine jalynghanday bolyp taghy bardym, «Qúday jar bolsyn, maghan osy qaghazdy týzetip almasam, mynaday zamanda júmyssyz qalyp qoyym da mýmkin» dedim. Basshy dәriger meni jetektep filtrge keldi. Syrqattardy qabyldaudan esi shyghyp otyrghan jasamys dәriger týsinik beruden basyn ala qashqanymen, aqyry aitqangha kónip, týsinikteme jazyp berdi. Kerek qaghazyma qol jetkizu ýshin basshylarynyng qoly kerek eken. Ol qúrghyrlar basqa korpuska jinalysqa ketip qalyp, taghy da qapy qaldym. Jinalystyng arty jinalysqa sozylatynyn biletin men búdan әri kýtpesten taghy da ýiime kettim.

Tórtinshi kýni keshegi filtrdegi jasamys dәrigerding jazghanyn negizge ala otyryp, enbekke jaramsyz paraghyn ashty-au, әiteuir. Bastyqtyng qoly qoyylghan hatty syzdana ústap, «ótken kýnmen ashu kerek eken ghoy» degen medqyzmetker jaratpaghan týrmen jaman qarady.

Besinshi kýni aldyn ala jazylghan uchaskelik dәrigerimizding kabiynetine kirdik. Syrqatynan aiyghyp, tәuir bolyp qalghan úlymdy tang atpay әurege saldym. Osy enbekke jaramsyz kýnderimdi paydalanyp medisinalyq bayqaudan ótkize qoyayyn dep edim. Onda da sol bala-baqshanyng talaby boyynsha, qaghazdardy qattap qoy ýshin kerek-tin. Tang atpay analizder tapsyrtqyzyp, ana dәriger, myna dәrigerding kezegine túryp, balanyng densaulyghyn teksertip shyqtym. Birdi-ekili lor, hirurg siyaqty dәrigerler «tek aldyn ala jazylumen» qabyldaymyz dep bos otyrsa da qabyldamay qoydy. Osylardan ótpegenim ýshin medbayqauymyz tolyq bolmady. Júmysty tastap, taghy da emhana jaghalap jýretin uaqytym joghyn aittym da, men de qolymdy bir siltedim. Tanghy segizden týski birge deyin ashtan ash kabiynet jaghalaghan kýnimiz de ótti. Emhana ashanasynan súp suyq sorpany soraptap alyp, enbekke jaramsyz qaghazymdy ala-mala ýiime asyqtym. Endi ghana sauyqqan úlymdy sharshatyp qinap alghanyma ishtey ókindim. Eng ýlken ótip ketken yzasy - emhananyng qyzmet kórsetu jýiesining júrttyng densaulyghyna paydasy joqtyghy.

Mәn berip qarasanyz múnday әureshilik elimizdegi barlyq emhanalarda kezdesedi. Júmystyng eng auyr jerinde kópten beri tәjiriybesi bar kәri mamandar otyrady. Al jenilirek jerinde jas mamandar jayly jayghasyp alghan. Olargha tek aldyn ala jazylyp kire alasyz. Ár qaysysy jeke-jeke bir qúday. Syzdanyp otyryp mórin basyp, qolyn qoyghanyn halyqqa mindet qylady. Olardan tiyisti qaghaz-qújattar alu kerek bolghasyn «apatay-kóketay» dep jalynyshty bolamyz. Al shynayy medisinalyq jәrdemdi olar bere almaydy. Aqiqaty sol! Býginde qazaqstan medisinasy jaqsy jabdyqtarmen jabdyqtalsa da, syrqattardy emdep jazugha dәrigerlerining óresi jetpey otyr. Múny qanshalyqty jasyryp japsanyz da halyq kórip túr. Shyn em-daua izdegender jaqyny Ózbekstan, Qytay, alysy Amerika men Izrailige baryp emdeledi. Aty jaman auralardyng jasaryp ketkeni sonshalyq 30 jastan aspay jatyp «sahar», «rak» siyaqty dertke shaldyqqandardy qatarymyzdan kórip qaldyq. Syrqattanghan adam jenildikpen dәri-dәrmek alu ýshin sýiegin sýirete jýrip, barlyq әkimshilik kedergilerden ózi ótuge tiyis. Ótip bolam degenshe ólim de jaqyndap qalady.

Asa, qúrmetti aq halattylarymyzdyng ýstinen qaraytyn basshylar, aitynyzdarshy, el nege sonsha em tappay kýizelip ketti?

Sol halyqtyng qazynasynan qanshama qarajat densaulyq salasyna bólinip jatyr emes pe. Halyq ishtey biledi, Sizder sol qarajatty tiyimsiz júmsap otyrsyzdar. Ya dúrys úiymdastyrudy da, qaghazbastylyqtan qútyludy da bilmeysizder. Dәrigerding bir japyraq anaqtamasyn alu ýshin búl halyq ózi dәpter, ózi qalam aparyp, boyauy tausylyp qalsa, toltyryp beruge de dayar. Al, Sizder neni qamtamasyz etip jýrsiz? Bayaghy jemqorlyq ayaqqa túsau, kózge túman bolyp túr!

Halyqtyng qarghysynan, ana men balanyng kóz jasynan qoryqsanyzdar etti?!

Jalynamyn da, súranamyn:

-  Emhanalardaghy qaghazbastylyqty jónge qongha.

-  Jedel dәrigerlik kómekti kedergisiz, kezeksiz qamtamasyz etuge.

-  Bastyqtardyng sanyn azaytyp, mamandardy kóbeytuge.

-  Dәrigerlerdi kense jabdyqtarymen tolyq qamtamasyz etuge.

-  Medisinalyq bayqaudy aldyn ala jazylusyz ótkizuge.

-  Halyqty tirkeu, anyq jәne tolyq aqparattandyru júmystaryn dúrys jýrgizuge.

-  Bir esikten kirip-shyghatynday etip, halyqty kóp әure-sarsangha salmay qaghazyn toltyryp beruge.

-  Dúrys diagnoz qoidy jedeldetuge, aurudy erterek anyqtaugha.

-  Barlyq qyzmetkerlerding qyzmettik әdeptiligin, halyqqa qúrmet ete biluin oqytyp-ýiretuge jaghday jasanyzdar.

Jogharyda jazghan janayqayymdy estiydi dep ýmit etemin. Juyrda bolatyn deputtar saylauynda da búl taqyryp nazardan tys qalmasa dep tileymin.

Gýljan Arystanqyzy

Abai.kz