– Qayrat myrza, eng aldymen gazet tilshisimen súhbattasugha uaqyt tapqanynyzgha rahmet aitamyz! Sizdi jәne sizding diyrektorynyzdy әleumettik jeli arqyly «qualap jýrip» ústamasaq, basqa amaldyng mýmkindigi joq edi...

– «Sabaqty iyne sәtimen» degendey, osy kezde tildesu nәsip bolghany ghoy...

 – Bizding «tyrnaq astynan kir izdeytin» keybir qazaqtar «DAT» gazeti Qayrat Núrtaspen súhbattasu mýmkindigine ie bolghanyna nege sonshalyqty quanyp jatyr deui mýmkin. Bizding «quanyshymyzdyn» syry sol – sizding әleumettik jelilerinizge («Instagram», «Feysbuk», «Tvitter», «Moy miyr», t.t.) jazylushylar óte kóp eken: al jeli qoldanushy – ol halyq. Bizding gazet te sol halyqqa qyzmet etedi... Aytpaqshy, әleumettik jelilerde ózinizding qansha jazylushynyz bar ekenin eseptep kórdiniz be?

– Barlyq әleumettik jelini qosyp, jalpy jiynyn eseptep kórgenim joq. Biraq bir basylymdardyng deregi boyynsha, eng kóp «feyk»-paraqshalar mening atymnan ashylghan eken. «Instagramda» býgingi kýni 843 myng jazylushym bar. «Feysbukty» jaqynda ghana tirkedik, onda 5000 dosym, 3000 jazylushym bar, «VKontakte» jelisinde de birshama.

 – «Forbes» jurnaly shou-biznestegi en-eng tabysty júldyzdardyng tizimin jasapty. Al siz osy reytingide býkil әlemdi auzyna qaratqan Gennadiy Golovkin men tanymal produser Bayan Esentaevadan da oq boyy ozyp, tizimning kóshin bastaghan ekensiz. Kóp jaghdayda subektivti pikirler jiyntyghy bolsa da, siz búl kóshbastaushylyqty qalay qabyldadynyz?

– Barlyq nәrse jaratqannyng qalauymen bolatynyn eskersek, osynday rizyqty bergeni ýshin sansyz shýkir deymin. Búghan men jalghyz jetkenim joq: produserimnen bastap, diyrektorym, jalpy mening komandamnyng júmysy deuge bolady. Sonymen qatar kez kelgen qazaqtyng balasy ózge tilde sóilemey-aq, osynday tabysqa jete alatynyn basqalar kórse degen maqsattyng da oryndalghanyna quanyshtymyn.

 – Tayauda belgili produser Bayan Esentaeva ózining әleumettik jelisine jazylushylar sany 1 milliongha jetkenin jazypty. Yaghni, osy jazylushylardyng qúryghanda teng jartysy Bayangha tәnti (fanat) júrt degen sóz. Al bizding elde memleketten bólinetin qarjygha shyghatyn gazetter bar: taralymy 10 myng danagha da jetpeydi. Ayyrmashylyqty bayqadynyz ba – jer men kóktey. Yaghni, múnday qoghaday japyrylghan әleumettik toptyng mýmkindigin paydalana bilu kerek. Mәselen, biz osy arada «Qayrat Núrtas» degen brendpen gazetimizdi jastar arasynda jarnamalau mýmkindigin paydalanyp otyrmyz. Osy orayda sizding әsirese jastar arasynda tanymal túlghagha ainalghanynyzdy óz mýddesine paydalanushy kýshter men әrqily әleumettik toptar baryn bayqap jýrsiz be?

– Osy uaqytqa deyin bireu kelip maghan: «Mynany nasihatta, ne bolmasa mynalardyng mýddesin qorgha» dep aitqan emes. Olay bolghan kýnde de, aq pen qarany ajyra alatyn jasqa jettim dep oilaymyn – mening óz prinsipterim, oz oiym, óz maqsatym bar. Negizi, siz aityp otyrghan ýrdisti bastaghan – BAQ ókilderi, yaghny jurnalister – sizder. Ánshiler qauymy barlyq telearnalardyng basty kontentine ainaldy. IYә, óner nasihattaluy tiyis. Biraq, kelissin ya kelispesin, barlyq salanyn, teledidardaghy barlyq taqyryptardyng talqylauy әnshilersiz ótpeytin kelensiz kez tudy. Siz aityp otyrghan qúbylys osy ýrdisting «jemisi» dep oilaymyn.

 – Mәselen, songhy kezderi tanymal júldyzdardyng atymen dindi uaghyzdau ýrdisi payda boldy. Ásirese býginde kóptegen tanymal júldyzdardyng «Instagram» jelisindegi akaunty Allanyng atymen ashylyp, «mashalahpen» jabylatyn bolyp jýr. Sol júldyzdardyng deni uahabittik aghymnyng jyrtysyn jyrtyp jýrgenin ózderi de sezbeytin siyaqty. Siz osy ýrdisti qalay qabyldaysyz? Osy orayda sizge uaghyz taratushylar arasynan qolqa salushylar bolghan joq pa?

– Birinshiden, mening jeke oiym: olardyng sol jerde jariyalaghan eki sózine qarap, әldeqanday aiyp taghu – ýlken qiyanat. Shynymen solay ekenin anyqtap almay, mynanday nәrseni jariyalau sizderge de syn bolady. Sonymen qatar solardy oqyp jýrgen halyqtyng oiyna da kýdik salyp qoiynyz mýmkin. Múnyng da súrauy onay emes. Jogharyda aityp ótkenimdey, maghan eshkim óz pikirin telip, mýddesin qorghaudy súraghan emes. Olay bolady dep te oilamaymyn. Óziniz aitqanday, qazir óner adamdarynyng qolynda әleumettik jeli arqyly jastargha, halyqqa әser ete alatyn iydeologiyalyq qúral túr deuge de bolady. Osy qúraldy biz dúrys paydalana alsaq, jaqsy jemisin kóruge bolady. Meninshe, óner adamdary jastardy imandylyqqa shaqyrsa, onda túrghan eshqanday әbestik joq. Imandylyqtan biz útylmaymyz. Elge tiygizer bir paydamyz bolsa, biz ózimizden keyingi jastardy dúrys jolgha baghyttaugha ýles qosa alsaq, soghan әser ete alsaq, sonyng ózi ýlken quanysh.

 – Endeshe siz týsinbegen súraqqa ózim jauap berip kóreyin: Óziniz aitqanday, býginde әleumettik jeli ýlken «iydeologiyalyq qúralgha» ainalyp bara jatyr. Sol siyaqty talgham tarazysy ruhany daghdarysqa úshyraghan halyqtyn, әsirese jastardyng tabynar eki nysany payda boldy: biri – din, ekinshisi – jer-kókti jaylap alghan «júldyzdar». Mine, osy qyzyghushylyqqa tәnti jastar eki nysanmen jeli betinde «jolyqqanda», qanday yqpaldy iydeologiyalyq kýsh payda bolaryn sezinu asa qiyn sharua bolmasa kerek. Jelini paydalanushylar «júldyzdardyn» dindarlyghyna da, basqa әuestenushiligine de erip jýre berui әbden mýmkin ghoy. Mening bilmegim – sizding osy tónirektegi oiynyz edi.

Mәselen, әleumetik jelide bir oqyrman: «Eger Qayratty bizding memleket qoldasa, Qazaqstannyng atyn әlemge pash eter – Maykl Djekson siyaqty brend jasaugha bolar edi», – deydi. Endi siz osyghan ne deysiz?

– Elding arasynda maghan degen sonday ýlken senimning bar ekeni, sonday maqtanyshqa layyqtap jatqany – bir jaghynan, quanysh, ekinshi jaghynan – ýlken jauapkershilik. Demek, menen búdan da ýlken nәtiyje kýtip otyrghandar bar: tynym tappay algha jyljuym qajet. Al nәtiyjesining qalay bolatyny – taghdyrdyng jazuyna baylanysty.

 – Búny súrap otyrghan sebebimiz – bizding sayasy biylik sizding túlghalyq tanymaldyghynyzdy paydalanbaq týgili, ótken jyldary tele efirge shyghartpay qoyghany bar. Qazir búl jaghday tolyq tyiyldy ma: respublikalyq efirding esiginen erkin attap jýrsiz be?

– Ótken jyldary da, qazir de eshqanday shettetu kórip jýrgenim joq. (Qayrat myrza búl jerde jansaq sóiledi: biz kezinde memlekettik teledidargha kimderdi shygharmau kerektigi jónindegi biyliktik núsqaudy gazet betinde jariya etken edik.

Sol núsqaulyqta Qayrat Núrtastan basqa birneshe әnshi-sazgerding aty-jóni atalghan bolatyn – Red.). Qayta sol efirler men súhbattargha kóp jaghdayda ýlgermey jatamyn. Sizding aityp otyrghanynyz «Praym Plaza» oqighasynan keyingi kezder shyghar. Ol kezde de sayasy biylik tarapynan arnayy eshqanday da núsqau bolmaghan. Tek telearnalardyng basshylary ghana emes, jekelegen produserleri de neden qoryqqany belgisiz – az ghana merzimge solay jasaudy úigharghan eken.

 – Aytpaqshy, siz bir súhbatynyzda: «Án aityp jýrmin, mening atymmen atalatyn kiyimder jelisi bar, kinogha týsip kórdim. Endi bolashaqta ózimdi sayasattan kórgim keledi», – degen ekensiz. Al bizding «júldyz» auruyna dushar bolghan әnshiler sayasat týgili, bizding gazet siyaqty sayasy basylymdargha súhbat beruden at-tonyn ala qashyp jýrgende, sizding sayasatqa aralassam degen armanynyzdyng astarynda ne bar: deputat bolu ma, joq әlde qoghamdyq-sayasy júmysqa degen yntanyz auyp jýr me?

– Ony kesip-piship aitpay-aq qoyayyn. Búl mening óz oiym ghana. Naqty úsynystar týsip jatsa, bir nәrse aitugha bolar edi.

 – Eldegi jastarmen júmys jýrgizu jónindegi memlekettik sayasatqa kóniliniz tola ma?

– Mening oiymsha, bizding jastardy memleket «saghan jaghday jasasyn, bәrin rettesin» degen oidan aulaq ústauymyz qajet. Kerisinshe, «sen óz memleketing ýshin ne jasay alasyn?» – dep tәrbiyeleu kerek. Memleket eshtene jasamay jatyr dep aita almaymyz: «Bolashaq» baghdarlamasymen jastardy shetelge jiberip, oqytyp jatyr. Odan basqa da iygi sharalar jeterlik. Tek bizding jastarymyz jalqaulanbay, júmystyng kózin taba bilse, bizding elde bәri bar.

 – Qazaq әnshileri qayyrymdylyq sharasyna qarjy júmsapty degendi kóp estimeymiz. Biraq baghaly kólik minip, saraydan kem soqpaytyn ýy salyp jatqandaryn kórgende, әnshilerding arasynda da baquatty baylar bar ekenine kóz jetedi. Al sizding jetim-jesirge, kedey-kepshikke qayyrymdylyq jasau jónindegi niyetiniz qalay?

– Qayyrymdylyq jasau– әrkimning jeke sharuasy dep oilaymyn. Búl mәseleni talqylap, jariya ete bergendi de kóp únatpaymyn.

 – Qazir el auzynda: «Qayrat týshkirse de – hiyt» degen әzil-shyny aralas sóz aitylyp jýr. Shyny kerek, sizding qay әniniz jaryqqa shyqsa, sol hitke ainalyp ketetini jasyryn emes. Osynyng syry nede dep oilaysyz: әnning hitke ainaluy kompozitordyng enbegi me, әlde әnshining dauys ereksheliginen payda bolatyn qúbylys pa?

– Siz aityp ótkenderding eshbirin de bólip-jaryp ala almaysyz. Osylar ózara ýilesimdilik tapsa, jaqsy dýnie shyghady. Kompozitor men aqynnyng әnge salghan oiyn tyndarman jýregine dóp jetkizudi kózdeymin. Bar syrym sol ghana.

Súhbattasqan – Jansaya ERTAY

«D»

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» №3 (320) ot 21 yanvarya 2016 g.