Muzyka salasynda jazba mәdeniyetining bolmauyna qaramastan, Abay әnderining bizge tolyq jetken sebebi olardyng halyqtyng jýreginde saqtaluynda. Kompozitor bolghanymen, nota bilmegen Abaydyng әnderi auyzsha taraldy. Abay әnderining halyqqa keng taraluyna, birinshiden, әn tabighatynyng halyqqa jaqyndyghy, tyndaushysyn baurap alar tosyn әuen men tereng mazmún bolsa, ekinshiden, sol әnderdi ýlken sahna - saharada naghyz kýmis kómey әnshilerding oryndauy edi. Abay әnderin oryndaushylar әn ónerining has sheberleri-tin. Aqynnyng ózi aitqanday: «Adam az múny bilip әn salarlyq, tyndaushy da az ol әnnen bәhra alarlyq»,- dep, Abaydyng jana әnderin tosyrqap qabyldaushylar da az bolmady. Sol kezde әnshi shәkirtter tek әndi taratushylar ghana emes, tereng mazmúngha qúrylghan ghibratty әnderding nasihatshysyna ainaldy. Búl arada sazger Abay óz boyyndaghy barlyq qúndylyqtardy әnge degen ystyq yqylasyn, ózi shygharghan әnderin oryndap halyqqa taratushy әnshi shәkirtterine sol uaqyttyng jyryn jyrlap, múng múqtajyna aralasuyna óz boylaryndaghy talanttaryn shyndap, kórsete bilulerine jol ashty. Ánshi-muzykanttar Abay ýiine jinalyp, ózderi shygharghan, bireuden ýirengen әn, kýilerin Abay aldynda ortagha salyp, synnan ótkizip otyrghan. Abaydyng Tatiyanasyn әnshi shәkirtterding avtordan ýirenui túsyn Áuezovten tyndap bayqayyq: «...Múhamedjan dombyragha janaghy әnning bas qayyrmasyn tynqyldatyp kórdi. Kelmey jatyr.

Muzyka salasynda jazba mәdeniyetining bolmauyna qaramastan, Abay әnderining bizge tolyq jetken sebebi olardyng halyqtyng jýreginde saqtaluynda. Kompozitor bolghanymen, nota bilmegen Abaydyng әnderi auyzsha taraldy. Abay әnderining halyqqa keng taraluyna, birinshiden, әn tabighatynyng halyqqa jaqyndyghy, tyndaushysyn baurap alar tosyn әuen men tereng mazmún bolsa, ekinshiden, sol әnderdi ýlken sahna - saharada naghyz kýmis kómey әnshilerding oryndauy edi. Abay әnderin oryndaushylar әn ónerining has sheberleri-tin. Aqynnyng ózi aitqanday: «Adam az múny bilip әn salarlyq, tyndaushy da az ol әnnen bәhra alarlyq»,- dep, Abaydyng jana әnderin tosyrqap qabyldaushylar da az bolmady. Sol kezde әnshi shәkirtter tek әndi taratushylar ghana emes, tereng mazmúngha qúrylghan ghibratty әnderding nasihatshysyna ainaldy. Búl arada sazger Abay óz boyyndaghy barlyq qúndylyqtardy әnge degen ystyq yqylasyn, ózi shygharghan әnderin oryndap halyqqa taratushy әnshi shәkirtterine sol uaqyttyng jyryn jyrlap, múng múqtajyna aralasuyna óz boylaryndaghy talanttaryn shyndap, kórsete bilulerine jol ashty. Ánshi-muzykanttar Abay ýiine jinalyp, ózderi shygharghan, bireuden ýirengen әn, kýilerin Abay aldynda ortagha salyp, synnan ótkizip otyrghan. Abaydyng Tatiyanasyn әnshi shәkirtterding avtordan ýirenui túsyn Áuezovten tyndap bayqayyq: «...Múhamedjan dombyragha janaghy әnning bas qayyrmasyn tynqyldatyp kórdi. Kelmey jatyr. Abay búl kezde óz kezegin jýrip, sәl bosap otyr edi.

- Joq teris tartyp otyrsyn,- dep dombyrany qayta aldy. Janaghy әnin ýsh-tórt qayyryp tartyp ótti. Múhamedjan endi dombyrany qayta alghanda, irkilmesten qatasyz tarta jóneldi. Sol arada jattap alghan alghashqy eki auyz ólendi әnge de salyp jiberdi» [1, 574-b.].

Abay qasyndaghy asa talantty әnshi-muzykanttardy ataghanda aldymen Múqa Ádilhanúly esimi aitylady. Sonau Haliolla qaladan kelip jýrgen kezderde Abay auylynyng әn men kýiin keltiretin Múqa kele-kele Abay auylyndaghy әnshiler mektebining ústazyna ainaldy. Muzyka ónerin qaladan arnayy ýirenip kelgen Múqadan «Kókbay, Shәkәrim, Aqylbay, Maghauiya, Kәkitay, Túraghúl, Álmaghambet, Múhamedjan, Ótegeldi taghy birneshe jastar dombyra, garmon, skripka tartyp, muzyka tilin ýirenip shyghady. Abaydyng qyzy Kýlbadan, Ysqaqtyng qyzy Rahimalar da garmon oinaudy ýirenedi» [2, B. 125-126]. Býgingi tilmen aitsaq, Múqaniki muzyka ýiirmesi ispetti. Abaydyng Múqa siyaqty talantty auylyna alghyzuy siyaqty ónegeli isi óz shәkirtterining ómir jolynda da jalghasqan. Mәselen, Maghauiya inisi Túraghúldyng әn-kýige әuestigin bilip Semeyden Yakov degen skripkashyny aldyryp, aqy tólep, Túraghúlgha skripka ýiretken. Múqanyng talantyn asa joghary baghalaghan Abay ony muzyka salasynda oqytu ýshin Mәskeu, Peterbor siyaqty ýlken qalalargha jibermek bolyp, arnayy kiyim tikkizip, jol jabdyghyn da dayyndaghan kórinedi. El arasyndaghy kóp kiykiljinning biri qolbaylau bolyp Múqa búl sapargha bara almay qalghan eken [3, 279-b.]. Muzykant Múqa dombyrany da ózi jasaytyn sheber bolghan. Eng ókinishtisi - Múqanyng muzykalyq múrasy notagha týspey, jasaghan dombyralary bizge jetpey qalghandyghy. Abaydyng nemeresi, Aqylbaydyng úly Israil Múqanyng kýilerin saqtap, tartyp jýrgenmen, der kezinde notagha týspegen muzykalyq múranyng qazir kóbinen kóz jazyp qaldyq. Múqa skripkada oinap orys kýilerin qazaq dalasyna әkeldi. Avstriya kompozitory IY.Shtraustyng «Kógildir Dunayda» valisin skripkada tamyljyta oryndaghany sonshalyq, sol kýiding әserinen «On sausaq biri basyp, biri qagha» dep bastalatyn lirikalyq kýige toly ólenin shygharady. Ánshi shәkirtterding kóshbasshysy ghana emes, Múqa solardyng ishindegi ýzdigi-tin. Q.Múhamedhanúly bylay deydi: «1909 jyly Semeyde «Narodnyy dom» dep atalatyn orynda qazaq, tatar ónerpazdary dombyrashy, skripkashy, әnshi-kýishilerding jarysy bolghanda, oghan Abay shәkirtteri Múqa Ádilhanov, Álmaghambet Qapsalyamov, Múhamedjan Maybasarovtar da qatynasady. Osy óner salystyru jarysynda bas bәige Múqagha beriledi» [3, 283-b.]. Abay dýniyeden ótken son, úly aqyndy eske alu keshterinde Múqa, Álmaghambetter ústaz әnderin aityp, kýy oryndaghan. Abaydyng talantty shәkirti dep tanyghan M.Áuezov Múqany erteden bilip, aralasyp, keyinnen Múqa obrazyn epopeyasynda eng jarqyn beynelerding biri retinde somdady.

Jalpy «Abay joly» epopeyasyndaghy әnshi-aqyndar beynesi degen taqyryptyng әli kóbesi sógile qoyghan joq. Áu basta epopeyanyng keyingi eki kitabynda Abay jәne onyng manayyndaghy shәkirtteri taqyrybyn kótermek bolghan M.Áuezovting jospary sayasy qysymnyng saldarynan iske aspay qalghanda, jazushy Abay ainalasyndaghy әnshilik dәstýrge kóp salmaq saluyna tura keldi. Epopeyadaghy aqyn shәkirtterding ornyn әnshi shәkirtter basyp, tiym salynghan Abay mektebi degen úghymnyng oqyrman sanasynan mýlde óship qaluynan saqtaghanday edi. «Abay jolynda» әn taqyryby Abaydyng Dildә auylyna qayyndap barghanda, Sýiindik-Toghjan auylyndaghy kórinisterde qylang berip qap, Áygerimmen kezdesuinde bir jarq etetini bar. Naghyz әnning sharyqtauy «Jaylauda» tarauynda, Abay auylyna Birjannyng keluimen kórkem kórinis tapqan. Birjannyng qasynda әn ýirengen Ámir men Oralbay, Áygerim men Kerimbalalar somdalghan. Birjannan ýlken әn quatyn alghan Abaydyng ainalasy endi әndi kýndelikti túrmystyng bir qajettiligine ainaldyrghanday. Epopeyada qalagha kele jatqan Abay balalary jarysa әn shyrqap, el ishining yghyrynan mezi bolghan әke kónilin bir uaq jadyratatyn epizod bar. Búl kelesi bir biyikke shyrqaghan әn taqyrybyna barar baspaldaq ispetti edi. «Tatiyananyng saharadaghy әni» Áuezov kórkem shygharmasynyng óner taqyrybyn qozghaghan eng bir kesteli túsy ghana emes, jalpy epopeyanyng alghashqy irgetasy osy «Tatiyana jyrynan» bastap qalanghan. Yaghni, әlemge aty mәshhýr epopeyanyng bastau búlaghy әn taqyrybynda jatqandyghy tegin emes. Tatiyana әnining Múhamedjan arqyly Abaydyng ózge shәkirtterine jetui epopeyada asa tartymdy surettelgen: «Olar tegis kóshirip bolghan son, osy kesh boyynda bireu dombyramen, bireu ýnmen ylghy «Tatiyana hatyn» aituda boldy. Tek ýirene almaghandar Múhamedjangha bastatyp, ózderi ekiden-ýshten qosylyp otyryp aitty. Sonymen, týn ortasy aughansha, barlyghynyng den qoyghany - Múhamedjan әkelgen janalyq syy edi. Kóp mezgil ótip, jatarmangha taqaghanda, búl ýiding ishinde dombyra tartyp, әn sala biletin adamnyng barlyghy da Tatiyana әnin, múnyn jattap aldy» [1, 580-b.]. Naghyz ómir shyndyghy jazushy qiyalyndaghy kórkemdik shyndyqpen astasyp, birigip, tútasyp ketkendey. «Aqshoqyda tughan ólen, óleng men әn, san-sanaly jyrlar kóshirilip jattalyp, әuendep tolqyp, tarap jatty. Aluan syrly jana sóz Arqanyng qonyr jelindey jay jyljyp, biraq keng jayylyp tarady» [1, 586-b.]. Osynau qúdiretti әndi taratushy jas әnshilerding kelesi bir legi turaly sóz epopeyada búdan bylay keninen sóz bola bastady. «Abay jolyn» sýzgen adamgha birden bayqalatyny, Áuezov әn taqyrybyn somdaghanda ómir shyndyghynan alys ketpegen. Kókbay, Múqa, Álmaghambetter Abay әnin jarysa shyrqaydy. Múqa «Ayttym sәlem qalamqasty» sozsa, Álmaghambet «Kózimning qarasyn» aitady. Qaladan kelgen Ábish Múqamen birigip skripka tartyp, óner kórsetedi, barlyq jerde Abaydyng sózi, Abaydyng әni jas ónerpazdardyng auzynda. Tórt kitaptan túratyn epopeyanyng sony da әnmen bitedi. Biraq, qayghyly, qazaq dalasyna janalyq shashqan úly ónerding iyesin joqtaghan azaly әn. Án ónerin erekshe qadirlegen kemenger aqynnyng qabirinde joqtau aitqan asyl jar - Áygerim sazy oqyrman jýregin elitedi. Jazushynyng songhy sóilemderine qúlaq týreyik: «Adal jar joqtauymen Abay janasha jolgha ótti. Ol ólmeske qadam basty! Áygerimning әni men soghan oralyp aitylghan Dәrmen jyry Abay turaly keyin tuatyn bar ónerding basy edi. Jana tughan әnnen bastap Abay jana tuysqa auysqan» [4, 605-b.]. Án men ólen! Abay ózi tiri kezinde mýlde jana satygha kótergen osynau bir ónerding eki qanatyn ary qaray samghata alar úrpaq bar ma degen saualgha jauap qatady jazushy. Bar! Ol - Abaydyng ónerli shәkirtteri. Topyraghy keppegen Abay qabirining basyndaghy janashyl jyr men ózgeshe әn Abay ónerining jalghasy bolyp shartarapqa tarap jatty.

Abaydyng janyndaghy aqyn shәkirtterdi somdaugha mýmkindik bolmaghannan keyin salmaqty әnshi ónerpazdargha salghan Áuezov, әnshi jastardyng tek Abay әnderin taratudaghy enbegin ghana sóz ete aldy. Jas ónerpazdar epopeyada tek Abay әnderin oryndaushy, taratushy. Al, óz jandarynan әn shygharghandary turaly Áuezov sóz qozghamaghan. Óitkeni, kompozitorlyq degeniniz - naghyz aqyndyq. Aqyndyq turaly sóz qozghaugha mýmkindik bolmaghandyqtan, Shәkәrimnin, Kókbaydyn, Ásettin, Uәiistin, Aqylbay men Múqanyng kompozitorlyq qarymy turaly Áuezov aitpady.

Ózi әn shygharmaghanmen, Abay әnderin nasihattauda ýlken enbek sinirip, kózi tirisinde «Abaydyng әnshisi» atanghan ónerpazdyng biri - Álmaghambet Qapsәlәmúly. Jasynan Abay janynda jýrip, kemenger aqynnyng ishki tebirenisin dóp basatyn sezimtal Álmaghambettey Abay әnderin kónilden shygharyp oryndaytyn adam kemde-kem bolsa kerek. Abaydyn, bir jan siyaqty ýlken әnshilerding әnderin oryndaghan Álmaghambet, qolqalap jýrip Aqylbaygha da әn shyghartyp, ony Túraghúlmen qayynshylap barghan Matay jerinde oryndaytyny bar. HH ghasyrdyng basyndaghy Abaygha arnalghan keshterde Álmaghambetting әn aitqany turaly baspasóz betterindegi qysqa habarlardan basqa әnshi turaly naqty derek joqtyng qasy. Bizge jetken derek - Álmaghambetting ýsh úlynyng biri - Shәbden aqsaqaldyng әngimesi [5] men aqyn M.Ybyrayúlynyng Álmaghambet turaly maqalasy [6] ghana. El auzyndaghy estelikterge jýginsek, Álmaghambet Tobyqty ishinde Toghalaq degen atadan. Álmaghambetting ýsh úlynyng biri - Shәbden әkesining ónerin ústaghan ónerpaz, keyinnen qúima qúlaq shejire adam bolghan. Álmaghambetting qasiyetti dombyrasy osy Shәbden aqsaqaldyng tapsyruymen Abay múrajayynan qúndy jәdiger bolyp oryn aldy. Sol Shәbden aqsaqaldyng aituynsha maldyng babyn bilgen Álmaghambetting әkesi Qapsәlәmdi Abay jylqy baghugha әdeyi aldyryp, taghdyrdyng jazuymen Álmaghambet Abaydyng tәrbiyesin kórip ósedi. «Abay óz balalary Maghauiya, Túraghúlmen birge Álmaghambetti de ýsh qys Semeyde orys muzykantyna berip ýiretken» [5, 79-b.] ,- dep jazady Shәbden Álmaghambetúly. Álmaghambet әnshi ghana emes, birneshe muzykalyq aspaptarda oinaghan sheber kýishi bolghan. «Dunayskaya volna», «Lezginka», «Vozvratnoe vremya», «Bankrot», «Polika», «Ptichiy marsh», «Krikovyak» degen basqa halyqtyng әn múralary Álmaghambet arqyly elge taraghan. Qazaq ziyalylary Núrghaly jәne Nәzipa Qúljanovalarmen jaqyn aralasyp, Abay esimin halyqqa tanystyruda birlese júmys istedi. Tónkeristen keyin Semey qalasynda úiymdastyrylghan qazaq teatrynyng beldi bir mýshesi bolghan Álmaghambet әnshi ómirining sonyna deyin Abay әnderin halyq arasynda oryndap, nasihattaudan bir tanghan emes. Álmaghambetting qolqalauymen Aqylbay da әn shygharghan. Jalpy Aqylbay әn-kýige asa beyim bolghanymen, әnshilik jolgha da myqtap týspegen synayly. Kópting qolqalauymen әn aityp, kýy tartqany bolmasa, suyrylyp shyghyp әnshilik ónerge asa beyil qoymaghan. Áytpese, jasynan sal-seri Aqylbaygha әnshilik óner jat emes. Sheber muzykant, jaqsy әnshi Aqylbaydyng bizge bir ghana әni jetken. Onyng ózi eki auyzy ghana saqtalghan. «Bir әn tauyp Álekeng ber degen son» dep bastalatyn eki shumaq ólen. Q.Múhamedhanúly osy eki shumaqty eki bólek әn dep kórsetedi [7, 16-b.]. Anyghynda búl bir әn siyaqty. Belgili әnshi, sazger, jazushy J.Kәrmenovting Aqylbaydyng ishki tolghanys, sezimining pernelerin dóp basyp, Aqylbay әnining shyghu tarihyn kórkemdik sheshimge sheber oraylastyrghan «Aqylbaydyng әni» әngimesinen tanysugha bolady búl әnmen. Biraq, әngimede aitylghanday Mekayyldyng emes [8], M.Ybyrayúly keltirgendey Maghauiyanyng da emes [6], Turaghúldyng qalyndyghy Saqypjamaldy alugha Matay jerine bararda Aqylbaydyng Álmaghambetke shygharyp bergen әni. Sauyqqoy, ónerli Mataydyng jerine qúdalar Aqylbaydyng janadan shygharyp bergen әnimen barghan eken. Saqypjamal - Matay elining belgili bayy, Delbegeteyding bauyryn jaylaytyn Áljan qajynyng qyzy. Áljan - HÝIII ghasyrdyng bas kezinde ómir sýrgen ataqty Qúttymbet batyrdyng úrpaghy. Óz zamanynda batyrlyghymen aty shyqqan, keyinnen boyyndaghy qasiyetimen elding anyzyna ainalghan Jalanash batyrdan Nazar tusa, Nazardan Áljan tughan [9, 47-b.]. Shamamen, 1835-1918 jyldary ómir sýrgen Áljan elinde birneshe jyl bolys bolghan, elge qadiri artyp, qartayghan shaghynda Mekege baryp, qajy atanady. Áljanmen syilasqan Abay baydyng qyzyn ózi kórip, únatyp, Túraghúlgha әpergen. Qazirgi Áljan kólining jaghasyna Abay bastap kelgen qúdalyqta Aqylbay әnining túsauy kesilgen eken. Saqypjamaldan úly - Jebiraiyl, eki qyz - Aqyliya (Aqysh) pen Mәken tuady. Túraghúldy qughyngha salghan kenes zamanynyng belsendileri Tomskide oquda jýrgen balasy Jebiraildyng týbine jetse, ekinshi úly Zýbair elden ketip, qyrghyz jaqta ashtan óledi. El esteligine qúlaq týrsek, Aqylbaydyng «Aqtamaq» dep atalyp ketken Kóken qyzgha arnalghan «Asyqtyq sәlem aittym Kókenime, jýre berme әrkimning jeteginde» dep keletin әn-óleni de bolghan kórinedi [10, 497-b.]. Osy әnge qatysty bir derekti T.Álimqúlov keltiredi: «Osy kýni Ontýstik Qazaqstanda «Sәkenning әni» dep salatyn bir әn Abaydyng balasy Maghauiyanyng (dúrysy - Túraghúldyng B.E) qalyndyq oinaugha bara jatyp shygharghan әninen ainymaydy» [11, 151-b.] ,- degen pikirine de qúlaq aspay bolmaydy. Abay auylynyng әni qazaq jerining ekinshi bir qiyryna Sәken arqyly jetui yqtimal nemese osy әuenge úqsas әn boluy da mýmkin. Búghan jauapty әn ónerin zertteushiler beredi degen oidamyz. Túraghúldyng ózi de, balalary da әnshi bolghan. Jebirail әndi dombyramen jaqsy aitqan, әsirese Abaydyng «Men kórdim úzyn qayyng qúlaghanyn» naqyshyna keltirip oryndaushy edi delinedi estelikterde [12, 96- b.]. Al, Mәken Túraghúlqyzy - Abay әnderin birden-bir bizge jetkizushi adam. Osy arada aita ketuimiz kerek, Abay әnderin júrtqa jayyp, nasihattaushy әnshi shәkirtter bolsa, keyingi buyn, dәlirek aitqanda Abaydyng úrpaqtary aqyn baba әn múrasynyng býginge joghalmay jetuine aitarlyqtay ýles qosty. Otyzynshy jyldary A.Júbanov Abaydyng әnderin Túraghúldyng kenje qyzy Mәken Ahmetjanovanyng oryndauynan jazyp alyp, notagha týsirse, L.Hamidy Árham Ysqaqovtyng aituymen biraz әnin notagha salady. Shәkәrim әnderining deni bizge úly Ahat arqyly jetse, әnshi Múqanyng skripkada, dombyrada oinaghan kýilerin saqtaghan Aqylbaydyng balasy Israil bolghan. Abay úrpaqtarynyng óneri, iygi isteri turaly әngime bólek bir taqyrypqa jýk bolarlyq.

Túraghúl әnshi, sheber muzykanttyghymen qosa, sazgerlik ónerge de qúlash sermegen synayly. Túraghúldy kózimen kórgen N.Aldajarovtyng esteligine toqtalayyq: «Túrash agha aqyn, әri kompozitor bolghan. «Áyel syny» degen óleni bar, әnin de ózi shygharghan:

Dәl qargha bet qyzyly tamghan qanday,

Aq tanlaq ainalasy atqan tanday.

Kirsiz tis, jaynaghan kóz, qyrly múryn

Ájimsiz appaq tegis tip-tik manday,-

degen. Túrash aghanyng osy óleni men әni úmyt bolmasyn dep magnitofongha jazdym» [12, 95-b.] ,- dep bizge belgili «Hat» óleninen ýzindi keltiredi. Turaghúl әnshilik, sazgerlik jolgha týspegenimen, búl ónerden de qara jayau emestigi bayqalady.

Abaydyng әn mektebining iri ókili - Maybasardyng Múhamedjany. Sol uaqytta әnshilik pen sal-serilik qatar jýrgenin eskersek, Múhamedjan jasynda qasyna top jiyp, saldyq qúryp, el aralap, әn salady. Qasynda Qúdayberdining balasy Ámir bar. Ámir Qúdayberdining Botantay degen ekinshi әielinen tughan da, bala kótermegen Tólebiyke bәibishe Ámirdi bala qyp alghan. Ánshi, seriligine qosa Qúnanbayday alyptyng erke de, tentek nemeresi Ámir Abay ortasyna jarq etip kelip, lap etip sóngen erekshe jan bolghan. Múhamedjan men Ámirding saldyghy sol ónirde erekshe bolyp, tipti shekten shyghugha ainalghan son, Qúnanbay, Abay bolyp tiym salghan da. Búl oqighany M.Áuezov «Abay jolynda» boyauyn qalyndatyp, Qúnanbaydyng qatygezdigin kórsete týsu ýshin kórkemdik qiyalgha iyip suretteytini bar. Seriligi asqan asau Ámirdi Qúnanbay qylqyndyryp, teris bata bergende, Abay arashagha týsedi. Al, ómir shyndyghy sәl basqashalau bolghan. Óz auylynyng qyzyna ghashyq bolyp, yryqqa kónbey bara jatqan Ámir men Múhamedjandy arbagha tanyp qoyghany ras. Biraq nemeresin qylqyndyryp, eshqanday teris bata bermegen. Tanylyp jatyp namazyn búzyp, әn aitqan ekeuine daua joq ekenin bilip, bosattyryp jibergen eken [qaranyz: 13, B. 129-130]. «Múhamedjannyng ýlgi-ónege alghan, әnshilik tәrbie kórgen adamy osy Ámir sal bolsa, әnderining denin Abaygha eliktep shygharyp otyrghan. Abay dәstýri, Abaydyng әnshilik saryny Múhamedjan әnderinde aiqyn sezilip otyrady» [14, 175-b.] ,- deydi J.Kәrmenov. Ámir jastayynan qaytys bolghan son, Múhamedjan jetimsirep, sal-serilik jýrisine tiym salghan Qúnanbay, Abaylargha ókpelep, (key derekterde basqa aghayyndarymen syiyspay B.E) qaynyna Qyzylmola jaqqa kóship ketken.

Jau boldy Abay agham jasymyzdan,

Ketpedi kýnde qiqu basymyzdan.

Qorqytyp әbden jenip alghannan son

Kórshining bәrin qudy qasymyzdan.

Súrasang arghy atamdy Yrghyzbay-dy,

Shyndasa jatqa olja bolghyzbaydy.

Eline Qyzylmola kettim shyghyp

Qudalap aghayynym túrghyzbaydy.

Kók ýiirim aidyn shalqar kól emes pe?

Yrghyzbay qayda jýrse bel emes pe?

Eline Qyzylmola kettim shyghyp

Kónilimdi kótergim jón emes pe?-

Osy ólendi estip Abay kisi jiberip Múhamedjandy kóshirip alghyzghan» [12, B. 92-93] ,- delinedi bir estelikte. Osydan bylay qaray Múhamedjan Abay shәkirtterining tobyna qosylyp, Abaydyng dәstýrindegi әnderding nasihatshysyna ainalady. Abaydyng kelini Kәmәliyanyng aituynsha: «Ákem әnderin halyqqa taratqan әnshining biri - Múhamedjan» [15, 200-b.]. Abaydyng «Tatiyanasyn» alghash oryndap, býkil ónersýier qauymdy eleng etkizgen osy Múhamedjan bolsa, qúdiretti әnshiligimen qosa aqyndyghy da bolghan Múhamedjannyng bizge jetken osynday birer auyz óleninen basqasy kezinde úmyt bolghangha úqsaydy.

Paydalanghan әdebiyetter:

1 Áuezov M. Abay joly. 1-kitap. - Almaty: Jazushy, 1990. - 606 b.

2 Ysqaqov Á. Abaydyng ómir joly // Jýregimning týbine tereng boyla. -Almaty: Jazushy, 1995. - 296 b.

3 Múhamedhanúly Q. Abaydyng aqyn shәkirtteri. 3-kitap. - Almaty: Dәuir, 1995, - 320 b.

4 Áuezov M. Abay joly. 2-kitap. - Almaty: Jazushy, 1990. - 624 b.

5 Álmaghambet úly Shәbdenning әngimesi // Abay. - 1994. - № 11. - B. 78-80.

6 Ybyrayúly M. Abay әnshisi Álmaghambet // Abay. - 1993. - №5. - B. 54-59.

7 Múhamedhanúly Q. Abaydyng aqyn shәkirtteri. 1-kitap. - Almaty: Dәuir, 1993, - 224 b.

8 Kәrmenov J. Aqylbaydyng әni: Povesti jәne әngimeler. - Almaty: Jalyn, 1980. - 152 b.

9 Kereybaev Q. Qazynaly Qalba. - Almaty: 2003. - 464 b.

10 Isabaev B. Úlylar mekeni. - Novosibirsk, 2001. - 623 b.

11 Álimqúlov T. Júmbaq jan. - Almaty: Jazushy, 1993. - 223 b.

12 Aldajarov N. Abay turaly әngimeler // Júldyz. - 1992. - №1. - B.80-103.

13 Júrtbay T. Qúnanbay. - Almaty: Alash, 2004. - 400 b.

14 Án turaly әngime (Súhbat) // Júldyz. - 1989. - № 6. - B. 174-179.

15 Abaydyng kelini, Áubәkirding әieli Kamaliyanyng este qalghandary // Jýregimning týbine tereng boyla. - Almaty: Jazushy, 1995. - 296 b.

Bauyrjan Erdembekov, Filologiya ghylymdarynyng doktory

AQIQAT JURNALY