Redaksiyadan: Oqyrman, aldymen tómendegi: «Sheteldik azamatqa kýieuge shyghatyn qazaq qyzdarynyng qatary kóbeydi» degen suretke nazar audarynyzshy. Elimizdegi eng yqpaldy degen aqparat qúraldarynyng biri dәl osylay dep dýiim dýniyeden «sýiinshi» súraghan eken. Maqalanyng týpnúsqadaghy taqyryby: «Qazaq qyzy jәne qara nәsildi kýieu»

Shynymen solay ma ózi? Mysaly, siz búghan senesiz be? Búghan qatysty qolgha ústap kórsetetin qanday derek bar? Jyl basynan beri qansha qazaqtyng qyzy qansha sheteldikting qolynan ústapty? Álde ainaldyrghan bir-eki mysaldyng ózi «qazaqtyng qyzdary jappay sheteldikterge shyghyp jatyr» deuge jetkilikti me?

Búl jaghyna әlgi aqparat qúraly toqtalmaydy. Biraq, elding nazaryn audarugha múnyng ózi jetkilikti. Aqparattyng maqsatynyng ózi osynda edi.

Bile bilsek, búl da әdis. Dәl osy tәsildi elimizdegi qúrylys naryghyn biylep-tóstep otyrghan alpauyttar paydalanady eken. Aytalyq, túrghyn ýy baghasy arzanday bastasa, múnyng aldyn-alu ýshin әlgi alpauyttar elimizdegi eng oqylymdy degen aqparat qúraldarynda «Qazaqstandaghy túrghyn ýy naryghynda bәlenshe payyzdyq ósim bayqaluda» degen janalyqty jariyalaytyngha úqsaydy. Áriyne, tegin emes. Aqysy tólenedi. Oghan belgili bir saraptamalyq agenttikting ótirik-shyny belgisiz, jýrgizgen zertteui nemese saualnamasyn qosyp qoyady. Demek, alushylardyn, satushylardyn, qyl ayaghy alypsatarlardyng oi-qúlqyn osyghan negizdeydi. Aqparattyq tolqynnyng «yghyna jyghylghan» bagha qaytadan óse bastaydy…

Búl arada da osy saryndy angharatyn siyaqtymyz. Joq, ras. Áytpese sheteldik azamatqa kýieuge shyqqan qazaq qyzdarynyng qataryn kóbeytip kórsetu kimge kerek boldy? Atalghan aqparatty qazaq qyzdaryna qarata aitudyng ózi kóp nәrseni anghartpay ma? Anghartady, әriyne.

«Adasqandar»

Anyghy, múnday aqparattyng ózi –adastyru. Bizdi, sizdi, jalpy júrtty. Joq, ras. Qytaygha, týrikke, bolmasa basqa bir últqa aldy-artyna qaramay tiyip kete beretindey qazaq qyzdary aqymaq emes shyghar. Alayda arasynda bar…

Biz olardy «adasqandar» dep atayyq.

Áytpese, aidaladaghy Afrikadan kelgen qara nәsildige kózsiz ghashyq bolatynday ne kórindi? Jaraydy, qaltaly aghylshyngha, bolmasa taghy sol siyaqty aqshaly elderden kelgen azamattardy únatyp jatsa, «ee…týsinikti» der edik. Biraq, qara nәsildige…

Sosyn songhy uaqytta osy qara nәsildi sýiiktisin qoltyqtap týsken suretter әleumettik jelide әjeptәuir kóbeyip ketti. Jappay jaulap jatqan joq, ilgeridegi «sheteldikterge shyghyp jatqan qazaq qyzdarynyng qataryn kóbeytip» tastaghan aqparat qúralynyng stiyline salmayyq.

Atyn da, jalpy kim ekenin de bilmeymiz, bir qaryndasymyz sonday suretimen bólisipti (surette).

Kemsitkenimiz emes, surettegi sýiiktisining jyltyraghan shekesi men aqsighan tisi jәne kók jeydesin ghana ajyrata aldyq. Esesine, qoltyghyndaghy qaryndasymyz erekshe baqytty. Suretting astyndaghy ashy pikirlerdi de elemepti. Aytuynsha, afrikalyq ekeni manyzdy emes, «zato mahabbatqa adal». Solay. Ony týsinuge tyrysqandar  qazaq jigitterinen kónili qaldy dep topshylauy mýmkin. Joq. Anyghynda, «adasqandyqtyn» bir belgisi osy.

Dәl qazir búl qaryndastyng betin beri búru – auyr. Últ, til, qazaq, bolashaq jәne sodan tuyndaytyn patriotizm, morali men parasattylyq normalary turaly aitqan aqyl-kenesimiz dalagha ketui mýmkin.

«Bәrimiz adam emespiz pe? Últqa, nәsilge bólinuding qajeti qansha osy? Sosyn mende ne sharuanyz bar. Aulaq jýriniz!» dese ne deysiz?

Bәrinen búryn әke-sheshesine obal. Qazaqta kórshi-qolangha kýlki bolghan jaman ghoy…

«Qyz – jat júrttyq» degende, osy uaqytqa deyin asyrap-baqqan balasy qara nәsildining qoynynda jatady dep qay ata-anada oilady dersiz.

Bizdinshe, «adasqandardyn» aldymen «sory qaynauy» kerek. Sonda ghana aqyly kiredi…
Duman BYQAY

Derekkózi: dalanews.kz

Abai.kz