Júma, 20 Qyrkýiek 2024
Biylik 30485 0 pikir 17 Mausym, 2016 saghat 14:07

SAUALNAMA: JASTARDYNG DINGE DEGEN KÓZQARASY QANDAY?

Aqtóbede oryn alghan tragediyalyq oqigha elimizding  últtyq qauipsizdigine jauapty organdardyng olqylyghyn ortagha shyghardy, әlsizdigin kórsetti. Qaruly «banditter» din atyn jamylyp, terakti jasady. Jazyqsyz adamdar japa shekti.  Dese de, әziz dinning búnday bassyz qadamdardy qúptamaytyn ras. Tipti, Qazaqstannyng músylmandar diny basqarmasy da arnayy mәlimdeme jasap, Aqtóbedegi oqighany haq islamgha telu teris ekendigin aitty. Al qúzyrly organdar Aqtóbedegi teraktini – «memleketti basyp alu» әreketi dep baghalady.

Jә, fakti – fakti kýiinde qalady. Al ekstrimister bolsa, - búl qadamdy óz dinderining tarapynan sanksiyalanghan dep úqqangha úqsaydy. Ókinishtisi sol – arnayy operasiyalar kezinde atylghan jәne ústalghan lankesterding deni jastar. Mektep jasyndaghy balalar men studentter. Demek, taghy bir ainymas fakti - olar bizding aramyzda, sizding balanyz oqityn mektepterde, uniyversiytetterde t.b. jýr. Tipti, qazirding ózinde sizding balanyzdyng tap qasynda boluy bmýmkin.  

Osyghan baylanysty mynaday súraq tuady: elimizdegi jastardyng dinge degen kózqarasy qanday? Qazaqstannyng qoghamdyq atmosferasyndaghy әleumettik jәne iydeologiyalyq týsinik qanday? Ókinishke oray elimizdegi psevdodiny toptar jәne jastardyng ómir sýru iydeologiyasyn anyqtaytyn saualanamalar az jýrgizilipti. Sony eskerip  «Abai.kz» portaly әleumettik jeli arqyly saualnama jýrgizgen bolatyn.

Saualnama tómendegidey nәtiyjelerdi kórsetti.

Bizding saualnamamyzgha elimizding barlyq aimaghynan úzyn-sany 700 adam qatysty. Respondentterding 69 payyzy 18-25 jas aralyghyndaghy jastar bolsa, taghy 19 payyzy 25 pen 35 jas aralyghyndaghy azamattar bolghan. Qalghan 12 payyz dauys berushiler 35-45 jәne odan joghary jastaghy azamattar eken.

                                                           

Sonday-aq, dauys berushilerding 83 payyzy Islam dinining ókili bolsa, 10 payyz respondent – Hristian dinin ústanushylar, taghy 7 payyzy – ózge din ókilderi ekendikterin kórsetken.

«Sizding dinge degen kózqarasynyz qanday» degen saualnamanyng ýshinshi súraghyna kelgende respondentterding 71 payyzdan astamy «Dindi berik ústanamyn, (meshit, shirkeu nemese ghibadathanalargha) jii baryp túramyn» dep jauap bergen. Búl óz kezeginde elimizdegi jastardyng dinge degen kózqarasyn anyq anghartady. Yaghni, dauys berushilerding basym bóligi Islam dinining ókili jәne olardyng 18 ben 25 jas aralyghyndaghy azamattar men azamatshalar ekenin jogharyda atap óttik. Demek, elimizdegi jastardyng deni diny oryndargha jii baryp túrady.  Al taghy 21 payyz dauys berushiler «dindi ústanamyn, biraq diny oryndargha barmaymyn» dep jauap bergen. Qalghan 8 payyz dauys berushiler  dinge senbeytindikterin nemese diny toptardan aulaq jýruge tyrysatynyn aitqan.

Ras, jastardyng kózqarasynda  dinning býgingi qoghamdaghy róli qanday boluy kerek degen zandy súraq bar. Bizding saualnamamyzgha qatysqan 700 respondentting 56 payyzy «Dinning qoghamdaghy róli ýlken. Sebebi ol qoghamdaghy tetikti retteushi funksiya atqarady» dep jauap bergen.  30 payyz  saualnama dauys berushileri kerisinshe, dinning (diny toptardyn) elimizding sayasy jәne qoghamdyq ómirinen alshaq boluy kerektigin aitypty. Dәl osy súraqqa kelgende 14 payyz respondent «jauap bere almaymyn» degen. Demek, elimizdegi dәstýrli jәne dәstýrli emes dindi ústanushylardyng sәl basym dauysy dindi memleketting iydeologiyalyq retteushi qúrylymy dep tanyp, ony qoghamdyq ortadan bólip qaraugha bolmaytyndyghyn aitsa, songhy oqighalardyng negizinde dinge degen kózqarastary ekige jarylghan.

Bizding saualnamanyng besinshi súraghy: Sizding diny aghymdargha degen kózqarasynyz qanday? Anonoimdi týrde jýrgizilgen bizding saualnamagha qatysushy 700 respondentting 75 payyzy elimizde diny aghymdardyng  (radikaldyq, aghartushylyq, ekstrimistik, mәdeny t.b.) júmys jasauyna týbegeyli qarsy ekendikterin bildirgen. Al dauys berushilerding 6 payyzy kerisinshe, diny aghymdardyng nasihattyq júmysyn qoldaydy eken. Al 19 payyz dauys berushiler «jauap bere almaymyn» depti.

Áleumettik saualnama qorytyndysy boyynsha, elimizdegi jastar arasynda diny aghymgha emes, «dinge» degen qyzyghushylyq basym ekenin angharugha bolady. Tipti saualnamagha qatysushylardyng deni 18 ben 25 jas aralyghyndaghy jastar bolghan. Múnyng syrtynda etnikalyq jәne diny ústanym arasyndaghy baylanystyng bar ekenin eskeretin bolsaq, Qazaqstandaghy týrli etnikalyq toptar arasyndagha diny fanatizmning bar ekenin biz teristey almaymyz. Desek te, biz emes, Qazaqstannyng resmy organdary jýrgizgen saraptamagha sýiensek, jastar arasyndaghy dinge degen qyzyghushylyq 100 payyz Haq Qúdaygha senimnen emes, dindi ústanyp, saqal qoy, arabtyq kiyim ýlgilerin kiyinu sekildi sәndik qyzyghushylyqtan tuyndaytynyn angharugha әbden bolady. Sonymen qatar, elimizdegi diny merekelerding ishinde Batys mәdeniyetinen sinisip ketken «Valentin kýni» sekildi jastar arasynda súranysqa ie merekeler de aitarlyqtay yqpal etetini ras.   Dәstýrli dinge qayshy aghymdardy qoghamda destruktivti nemese teris pighyldy diny aghymdar dep ataydy. Keshegi Aqtóbedegi lankestik oqighany jasaushylar da dәl osy toptyng ókilderi ekenin jogharyda aittyq. Destruktivti degenning ózi latyn tilinen audarghanda «qúlatu», «qalyptasqan jýieni búzu» degen maghynany bildiredi. Qazaqstannyng qúzyrly organdary atap kórsetkendey olar memlekettik biylik jýiesin búzyp jibermek bolghan-mys. Olardyng basym kópshiligi jastar ekeni taghy ras.

Desek te, biz jýrgizgen saualnama nәtiyjesi kórsetkendey, býgingi tanda qazaqstandyq jastar arasynda dinge degen pozitivti kózqaras qalyptasqan. Onyng dәleli jogharydaghy dauys berushilerding dindi qoghamnyng ainymas bólshegi dep tanityndyghy bolsa kerek. Biraq taghy bir fakti – jastardyng deni diny aghymdardan aulaq bolugha tyrysady jәne olardyng júmysyna degen kózqarasy teris. Ókinishke oray, biz qansha aitqanymyzben, diny toptar nasihatyna toqtau salynbay túrghany shyndyq. Ásirese, sanasy tolyq qalyptaspaghan jasóspirimderge jasalatyn astyrtyn shabuyldar әli jalghasyp keledi. Aqtóbe elimizdegi diny ekstrimister nasihat jýrgizip jýrgen jalghyz qala emes. Sondyqtan,  qúzyrly biylik naqty sharalardy qolgha aluy kerek. Áytpese Aqtóbe oqighasy elimizding ózge qalalarynda qaytalanbasyna kim kepil?

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

 

 

 

 

 

 

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2393