Aqtóbede oryn alghan terrorlyq akt kezinde sodyrlardyng qolynan qaza bolghan azamattarymyzdyng otbasyna qayghyra kónil aitamyz. Mәsele óte kýrdeli. Diny ahual asqynyp túr.  

Sәlәfizmdi tek aghartushylyq jolmen joi mýmkin emes. Men búl oiymdy talay ret BAQ betterinde de, elimizdegi osy saladaghy jauapty mekeme basshylaryna da ashyq aitqan bolatynmyn. Eger tek aghartushylyq jolmen joi mýmkin bolghanda nebir aty әigili ghúlamalargha toly Mysyrda sәlәfizm degen mýldem bolmas edi.

Sasyq su aghyp túrghan krannyng auzyn jappastan, tek ainalasyna tolyp, tasyghan sudy ghana sýrtip alumen mәsele sheshiledi me? Áriyne joq! Endeshe, býgin bizding jasap jýrgen tirlik osyghan úqsaydy. Ghalamtor betteri sәlәfizm men ekstermizm ýgitine tolyp túr. Elektrondy әdebiyetteri, audio, viydeo uaghyzdary órip jýr. Tipti sәlәfizmdi nasihattaytyn "kz" domenimen tirkelgen sayttar әli kýnge deyin kedergisiz júmys istep túr.

Ghalamtor baqylauda ekeni sózsiz. Áleumettik jelidegi pikir iyelerin anyqtau tehnologiya damyghan myna zamanda qiyn emes. Olay bolsa, sәlәfizmdi, radikalizmdi, ekstremizdi taratyp otyrghandardy nege anyqtap, qúryqtamaydy? Nelikten olargha kóldeneng tosqauyl qoyylmaydy? Nelikten olargha qarjylay demeu berip otyrghan kәsipkerler jónge keltirilmeydi? Mәsele týsinikti! Óitkeni sәlәfizm bizding elde zanmen tyiym salynbaghan aghym. Tipti, bizde sәlәfizmdi "qalypty", "radikaldy" sәlәfizm dep ekige bólip qarastyryp otyr. Qalyptylarymen radikalyn jónge keltiremiz dep, "qalyptylaryna" erkindik berildi. Nәtiyjesinde "qalyptylarynyn" sany kýnnen kýnge artyp otyr. Jalpy sәlәfizmdi búlay ekige bólu qate. "Qalypty" degen sóz "búlardan esh qauip-qater joq" degenge sayady. Al barlyq sәlәfiylik aghymdarynyng qay-qaysynyng bolmasyn sheyhtary, negizgi diny kózqarastary, oqityn әdebiyetteri birdey. Barlyghy Shәkәrimindi shatasty, Abayyndy adasty deydi. Mәulitindi biydghat, dombyrandy haram, Nauryzyndy shirk deydi. Tarihyna týkiredi, әdet-ghúrypyna pysqarmaydy. Al osynday ústanymdaghy sәlәfizm qalay ghana "qalypty" sanalyp, elimizde tayrandap jýr? Býgingi radikaldary keshe qalyptylardyng sabynda bolghanyn úmytpauymyz kerek. Radikaldaryn uaghyz arqyly "qalyptylardyn" qataryna ótkizemiz deydi "qalypty" sәlәfizmdi aqtap alatyn bazbireuler. Radikaldyng "qalyptygha" ainalu mýmkinshiligi bar bolsa, "qalyptynyn" da radikalgha ainaluy da sonday yqtimal. Búlardyng negizgi kózqarastarynda anau aitarlyqtay aiyrmashylyqtyng joqtyghyn jogharyda aittyq. Ayyrmashylyq tek sәlәfizm iydeologiyasyn jaidaghy tәsilderinde ghana. Bireui "revolusiya" dese, ekinshisi "evolusiya" deydi. Qaysysy qauipti? Qaysysy nәtiyjeli?! Juas qasqyr bolmaydy!

Býginde jauapty mekemeler joghary jaqqa jyl sayyn pәlenshe jýz adam sәlәfizmnen bas tartty dep jalghan esep berude. Búl tiyisti oryndardy "aghartushylyq arqyly sәlәfizmdi tolyqtay joygha bolady" degen qate tújyrymgha iytermeleytin әreket. "Mening basshylyq kezimde tynysh bolsyn, erteng ne bolsa, o bolsyn" degen ózimshil kózboyaushylyqtyng kórinisi.

Jalpy sәlәfizmmen kýres eki baghytta qatar  jýrgizilui tiyis. Birinshisi zanmen tyiym salu. Onyng tetikteri bar. Tek bas qatyru kerek. Ekinshisi aghartushylyq. Qazir búl baghytta jaqsy júmystar jasalyp jatyr. Biraq jetkiliksiz. Óitkeni jospar joq. Qarjy tapshy. Sondyqtan eng әueli qarjy kózi qarastyrylyp, sosyn ghylymy ortalyq, arnayy istitut qúrylyp, sol jerge sheteldik jәne jergilikti bilikti mamandardy shoghyrlandyru lәzim. Sәlәfizm men tәkfirizm iydeologisyna, olardyng barlyq uәjderine qarsy jalpylama emes, ghylymy túrghyda, josparly týrde, jeke-jeke dәiekti jauap beru kerek. Kitap, broshura, viydeo, audio materialdar dayyndaluy tiyis. Tipti memleket tarapynan arnayy kórkem filimder týsirilui tiyis. Elimizdegi medrese, uniyversiytet shәkirtterine arnayy baghdarlama týzilui tiyis. Taghysyn taghy...

Tәjikstan, Ózbekstan sekildi biz de týbinde zangha jýginemiz. Tek ol kezde kesh bolyp jýrmese...

Qayrat Joldybayúly

Islam.kz