Bloomberg telearnasyna bergen súhbatynda Preziydent Núrsúltan Nazarbaev janadan AQSh Preziydenti bolyp saylanghan «Donalid Tramp aitqan úsynystardyng ishinde maghan únaytyny – onyng әlem ekonomikasyn bólshekteuge qarsylyghy» dedi.

Osydan birneshe kýn búryn Donalid Tramp «Preziydenttik qyzmetke kirisken kýni AQSh-ty Trans-Tynyq múhity әriptestiginen shygharudy bastaymyn» degen bolatyn. Núrsúltan Nazarbaevtyng Trampty qoldau sebebi onyng osy mәlimdemesimen tikeley baylanysty.

Trans-Tynyq múhity әriptestigi nemese basqasha aitqanda Tynyq múhity elderi әriptestigi – AQSh preziydenti Barak Obama iske asyrugha jaqyndaghan iri joba. Oghan Aziya-Tynyq múhity aimaghyndaghy 12 el: Avstraliya, AQSh, Bruney, Vietnam, Jana Zelandiya, Japoniya, Kanada, Malayziya, Meksika, Peru, Singapur jәne Chily kiredi. Maqsaty – osy elder arasynda keden salyghyn alyp tastap erkin sauda aimaghyn qúru. Yaghni, ol Europalyq odaqqa úqsas birlestik. Tek odan әldeqayda iri. Tynyq múhity әriptestigine kiretin elderge әlemdik jalpy ónimning 40%-y, әlemdik sauda ainalymynyng tórtten bir bóligi tiyesili. 12 elde 800 mln adam túrady. Búl Euroodaqtan eki ese, al Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtan 4,5 esege juyq kóp.

Alayda, Tynyq múhity birlestigine osy aimaqta túrghan Qytay kirmeydi. «AQSh ony Qytaydyng ósuin tejeu maqsatynda qúryp jatyr» degen joramal bar. Sinihua agenttigi atalghan kelisim turaly «Obama әkimshiligi geosayasy strategiyasynyng ekonomikalyq bóligi, Vashingtondy aimaqtaghy absolutti ýstemdikke jetkizudi kózdeydi» dep jazdy.

AQSh-tyng ózinde búl kelisimdi synaushylar kóp. Onyng arqasynda korporasiyalar memlekettermen sottasugha mýmkindik aluy yqtimal degen pikir aitylady. Taghy bir qauip, Tynyq múhity әriptestigi oghan qatysatyn elder arasynda júmys oryndary ýshin bәsekelestikti kýsheytedi. Donalid Tramp bolsa, kәsiporyndar men júmys oryndaryn AQSh-qa qaytarudy maqsat etip otyr. Tynyq múhity әriptestigin ol Qúrama Shtattardyng ekonomikasy ýshin óte ziyandy sanaydy. Odan shyghu kerektigin Tramp kópten beri aityp keledi. Búl onyng preziydenttik saylau aldyndaghy basty uәdelerding biri boldy. Tramp aimaqtyq sauda odaqtary emes, ekijaqty sauda kelisimderi tiyimdi dep esepteydi.

Donalid Tramp saylau nauqany barysynda NATO, Tynyq múhity әriptestigi siyaqty birlestikterding AQSh-qa ziyanyn aitumen boldy

Endi Preziydent Nazarbaevtyng Bloomberg agenttigine bergen súhbatta aitqan sózine nazar audarayyq. «Ne bolyp jatyr, qaranyz. Taza sayasy túrghyda alayyq, – dedi Qazaqstan basshysy. – Trans-Tynyq múhity әriptestigi deydi, onda – AQSh. Trans-Atlantika deydi, onda – Amerika men Europa. Al biz qaydamyz? Kartagha qarayyqshy. Ortada biz, Resey, Qytay, Ýndistan, Pәkistan qaldyq. Onda bizge de biriguge tura keledi. Shanhay úiymy ayasynda nemese әldebir Euraziyalyq ýlken birlestikke. Sonda Dýniyejýzilik sauda úiymy qayda qaldy? Árkim ózine tartady. Erkin sauda-sattyq bolmaydy. Paternalizm bolady (ýlkenderding kishilerge degenin jasatugha mýmkindik beretin qarym-qatynas). Álemdik sauda búzylady. Kedergiler tuady. Búl býkil dýniyejýzi ekonomikasyna qauipti. Taghy da daghdarys bolady. Tramp myrza mine osyghan qarsy. Men osy ýshin qatty qoldaymyn» dedi Memleket basshysy.

Birneshe memleketting aimaqtyq iri sauda odaghy ózgelerdi úqsas birlestikter qúrugha iytermeleydi. Múnday әriptestik birinshiden, onyng óz ishinde mýddeler qayshylyghyn tughyzuy mýmkin. Ekinshiden, ol әlemdik ekonomikanyng ózara bәsekeles birneshe aimaqtargha bólinuine aparyp soghady. Preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng әlem ekonomikasynyng fragmenttelui erkin saudagha ziyan keltiredi dep otyrghan sebebi osy.

Erjan Ábdiraman

derekkózi - egemen.kz

Abai.kz