Biz 1991 jyly qazaq tilin memlekettik til, orys tilin resmy til mәrtebesimen belgilegen Zang qabyldaghan bolatynbyz. Búl sheshim, mening oiymsha óte oryndy boldy jәne aldaghy uaqyttardaghy zannyng qoldanys ayasyn taryltpauymyz qajet. Alayda qazaq tili jana mәrtebege iyelenip, ózining memlekettik tilge layyq qyzmetterin tolyq oryndauy ýshin, ony damyta týsuimiz dúrys.

Memlekettik til mәrtebesindegi qazaq tili, onyng qalyptasuy men túraqty damuy bizding memlekettik әri sayasy egemendigimizding enseli nyshany bolyp tabylady.

Óitkeni tap osy tildik tәuelsizdik, bizding elimizding azattyqqa degen úmtylysynyng irgetasyn qúraydy.

Qara sózding atasy Abaydan bastap, qazaq әdebiyetining negizin qalaushylar – Múhtar Áuezov, Sәbit Múqanov, Iliyas Esenberlin  jәne t.b. deyingi alyp túlghalardyng tilderi de, qazirgi bizding memlekettik tәuelsiz elimizding shúrayly qazaq tili bolghan. Zamanauy qazaq әdebiyetshileri men ghalymdary baghaly ghylymy jәne әdeby shygharmalardy jaryqqa tudyryp, qazaq tili ózining layyqty orynyn iyelenip, zamanauy әlemdegi qazaq últynyng minsiz til qúraly bolyp tanyldy.  

Halqymyzdyng ejelgi tarihynyng ainasy retindegi últtyq ruhany múramyz bolghan – Qazaq tili, bizding memlekettigimizding jәne saltymyzdyn, dәstýrimizdin, últtyq ghúryptarymyzdyng shymyldyghyn ashatyn da, shanyraghyn tireytin de negizgi qúral boldy.

Babalarymyzdyng tilge degen maqtanyshy olardyng óte joghary sezimderin tulatyp, barlyq uaqyttarda da onyng qasterli úghym ekenin kórsetip berdi.

Búl mәndegi memlekettik tilimiz, kýdiksiz, ejelgi qazaq halqynyng telegey teniz tarihynyng túmary bolyp tabylady.

Barlyq halyqtar men әlem elderining tili ghasyrlar boyy úrpaqtar jalghastyghymen birge kýrdeli de qiyn kezenderden ótken ruhany múra bolyp esepteledi. 

Maqtanyshymyzgha oray, bizding de últymyz óz babalarynan qalghan ózge de qúndylyqtarmen birge sabylyp jetken baghasyz múrany saqtay aldy jәne ony búl kýnge deyin jetkizdi.

Býginde qazaq tili memlekettik til retinde  sayasat, ghylym, mәdeniyet, zannamalar, diplomatiyalyq qarym-qatynastar, sauda jәne basqa da baylanys qúraldarynyng tildik mәrtebesine iye.

Eng manyzdysy, bizding elimizdegi memlekettik til, býginde Qazaqstannyng barlyq túrghyndarynyng birligi men úiytqysynyng simvolyna ainaldy.

Tilding damuy men evolusiyasy memleket pen últtyng prosesstik kórsetkishi bolyp tabylady.

Búl mazmúndaghy elimizding tәuelsizdigi kezenderinde, memlekettik tilding qoldanysy shenberinde, onyng memleketti basqaru isterinde de, sayasi, әleumettik-ekonomikalyq jәne mәdeny sahnalardaghy qyzmettik ayasy keny týsti. 

Tәuelsizdik kezenindegi qolayly mýmkindikterdi tudyrghan qogham ómirining barlyq aspektilerinde memlekettik tildi qoldanu shenberin keneytu ýshin, barshamyzdan ómirding barlyq salalaryndaghy memlekettik tilding qalyptasu salasyn keneytu, onyng sózdik qoryn jýieli týrde bayytu, sonday-aq memlekettik tilding tazalyghy men úqsastyghyn saqtau әri qorghau talap etiledi.  

Búl iste eleuli kózge týsetinder qataryna últtyq tilimizding shýbәsiz ainasy esepteletin BAQ, olardyng tilge degen qamqorlyqtary boluy oryndy.

Búl prosessterde biz jahandanu kezeninde ómir sýrip jatqanymyzdy esten shygharmauymyz qajet, óitkeni jahandanu prosessi últtar men halyqtardyng ruhany múralaryna ýlken qauip tudyrady.  

Túrghyndardyng eng bir dara qorghanys joly memlekettik qasiyetterding negizin qorghaugha barynsha úmtylu, al memlekettik til últtyq qasiyetterding basty tiregi.

Til әrbir últtyng túrmysyn anyqtaytyn manyzdy element bolyp tabylady.

Sondyqtan memlekettik til retindegi últtyq tilding qoldanysyna, damuy men sharyqtauyna úmtylys pen memleketting barlyq úiymdary men mekemelerindegi onyng normalarynyng saqtaluy, óte zandy jәne manyzdy sharua bolyp tabylady.

 Til últ kesenesin qalaudyng alghashqy "kirpishi"-desek artyq emes. Últtyq tili qúryghan eldin, erte me, kesh pe últtyq oi-sanasy qúryp, izinshe ózi joyylaryna tarih kuә.

Sondyqtan memlekettik tilding qorghanysy, qúrmeti jәne syiy әrbir adamnyng paryzy bolyp tabylady. Tól mәdeniyeti men tilin qúrmetteytin әrbir sanaly әri últjandy adamnyng úly paryzy, búl baghasyz múranyng tazalyghyn saqtau jәne shúrayly da sheshen tildi keleshek úrpaqqa tabystau bolyp esepteledi.

Qazaqstan halyqtarynyng tilder Kýnimen barsha otandastardy jәne bir mәrte qúttyqtaymyn, biz memlekettik til - órkeniyetti qazaq últynyng bay  tarihy men mәdeniyetining manyzdy qúraly ekenin esten shygharmauymyz qajet, әrbir shanyraqqa baqyt pen tynyshtyqty, qymbatty elimizge - ýzdiksiz progressti, al tәuelsiz memleketimizding tiline - mәngilik ómirdi tileymin.

Qymbatty otandastar, Qazaqstan tilderi Kýni qútty bolsyn!

***

Barshanyzdy Qazaqstan Tәuelsizdigining 25-jyldyghymen qúttyqtaymyn!

Biz búl aituly kýndi shiyrek ghasyr búryn referendum bulletenderi týrinde kórgen bolatynbyz, jәne әrbirimizding búl tandaudy jasaghanymyz újymdyq jadymyzda saqtauly. Biz óz tandauymyzdy Alash babamyzdyng dәuirinde-aq, sadaq pen jebening zamanynda jasap qoyghanbyz. Býginde, 21-shi ghasyrda qaru týri ózgergenimen, óz erkindigin qorghau qasiyeti ózgergen joq.

Áriyne, minsiz әlemdegi qúqyq - quatty kýshti tudyruy kerek. Býginde zaman minsiz әlemnen әldeqayda alysta. Quatty kýshterding qúqyqty janshyp jatqan jaylary tolastar emes. Al bizde óz qúqyqtarymyz ben bostandyqtarymyzdyng qorghanysyna layyqty әskerimiz bar, óz kýshimiz bar. Azattyq pen erkindik tek syrtqy qauipterding qorghanysyna múqtaj emes.

Bizding azamattarymyz da erkin ómir sýruleri kerek, óitkeni erkin adam men azat qogham sózsiz óte tiyimdi qyzmet etedi. Biz erkin adam men azat qoghamdy qorghaytyn eldi qúrudy jalghastyra bergenimiz jón. Tәueldi adamnyng qolynan bәri kelgenimen, ol baqytty qúra almaydy.

Ótken 25 jyl ishinde biz óz baqytymyzdy, beybit әri shygharmashylyq әleuetimizdi qúryp kelemiz. Progressimizding qúpiya formulasy qarapayym - ol enbek, enbek jәne enbek. Biz óz jetistikterimizdi óz enbegimizben eselep, óz kýshterimizben qorghauymyz shart. Qazaqstan shekarasynyng әr qarysyn qorghaytyn batyr úldarymyz ben qyzdarymyz aman bolsyn, olar bizding erkin ómirimizding basty kepili!

Qazaqstan Respublikasynyng әrbir azamaty - sharuasy men qúrylysshysy, dәrigeri men múghalimi, shahtyory men kәsipkeri, memlekettik qyzmetkeri men mәdeniyet qayratkeri jasasyn! Qazaqstan túrghyndarynyng jana qúndylyqtaryn qúrushylargha sheksiz qúrmet bolsyn!
Qazaqstan-diasporasynyng birligi jasasyn: biz, biz oilaghannan da úly isterdi jasay alamyz!

Jylulyqtyn, baqyttyn, bilimge degen qúshtarlyqtyn, batyrlardyng qaynar búlaghy - qaymaghy búzylmaghan dәstýrli qazaqy otbasy jasasyn!

Qúrmetti otandastar!

Biz, memleketting irgetasy quatty ekonomika ekenin biluimiz qajet, quatty ekonomika barda, tәuelsizdikting irgesi de berik bolady. El ekonomikasynyng kórsetkishin eseleu ýshin, eng aldymen sapaly da sandyq rette ekonomikanyng ósimin qamtamasyz etuimiz kerek. Ekonomikanyng sapaly ósimi, jogharytehnologiyaly ekonomika, al sandyq ósim otandyq tauarlarymyzdy eseleu qajet degendi bildiredi. Ekonomika ósimin qamtamasyz etu ýshin biz, eng aldymen, proteksionistik sayasatty jýrgizip, ónimdik emissiyany jasap, kәsipkerler ýshin salyqtyq salmaqty jenildetip, ónim damuyna elding qarjylyq resurstaryn útqyrlauymyz kerek. Biz el ekonomikasynyng industrialanuyn qoldap, innovasiyalardy endiruimiz qajet. Densaulyq saqtau, mәdeniyet, bilim jәne ghylym salalaryn belsendi damytuymyz, agroónerkәsiptik keshenderdi janartuymyz óte oryndy, sebebi búl salalarsyz kemel bolashaqty elestetu mýmkin emes.  

Qazaqstandyqtardy, elimizden tys aimaqtardaghy aghayyndardy Qazaqstan halqynyng memlekettigining shiyrekghasyrlyq mereytoyymen, taghy da qúttyqtaymyn! Qazaqstan Respublikasy jasasyn!

Rýstem Dosymkulov

Abai.kz