Senbi, 23 Qarasha 2024
Jalqy súraq 10442 0 pikir 9 Nauryz, 2017 saghat 15:15

SAGhADIYEVTING "SAUAT AShUY" SAUATSYZDARDYNG ÁLIPPESI ME?

BjGhM úsynghan "Sauat ashu" pәni tóniregindegi әngime әli tolastamay túr. Ahmet Baytúrsynúly jazyp, qúrastyrghan "Álippenin" ornyna engizgen "Sauat ashu" deytin oqulyqtyng sauatsyzdyghyn basqa-basqa, deputattardyng ózi aityp jatyr.

Osy rette biz jaqynda ghana qolymyzgha týsken derekterdi salystyrmaly týrde nazarlarynyzgha úsynghandy jón kórdik.

1935 jyly  "Qazaqstan baspasynan" ("Qazaqistan baspasi") jaryq kórgen "Sauattandyru" (sauatsyzdar әlippesi) deytin kitap tabyldy. Dәlirek aitsaq, Beyimbet Mayliyn, Ghabit Mýsirepov jәne Ámirhan Sydyqov birigip shygharghan búl oqulyq 3 bólimnen 85 betten túrady. I-bólim "Álippe bólimi",  II-bólim "oqu materialdary" jәne  III-bólim "arifmetika". 

Dәl osynday ekinshi oqulyq - "Sauat ashu metodikasy" dep atalady. Almaty 1940 jyl. Avtory - Álisher Sәduaqasov.

Búl oqulyqtardy Qazaq SSR Oqu aghartu halyq komissariatynyng ghylymy zertteu instituty shygharghan.

Demek, BjGhM ministri Erlan Saghadiyevting "Sauat ashu" dep aidar taghyp, mektepterge engizip otyrghan pәni ay daladan, albaty alynbaghan kórinedi. Búl ministrdi ya bolmasa oqulyq avtorlaryn aqtau emes. Jogharyda atalghan oqulyqtar men Saghadiyevting "Sauat ashuyndaghy"  ayyrmashylyqtar jer men kóktey ekeni taghy ras. Múndaghy aitpaghymyz, Biaghang men Ghabanning jәne  Álekenderding "Sauat ashuynyn" múqabasynda "Sauatsyzdar әlippesi" degen anyqtauysh  taygha tanba basqanday kórsetilgen. 

Osydan kelip halqynyng deni qara tanyghan qazirgi Qazaqstandaghy  ministr Saghadiyevting "Sauat ashuy" sauatsyzdardyng әlippesi me? degen zandy súraq tuady.

Sonymen, Beyimbet Mayliyn, Ghabit Mýsirepov jәne Ámirhan Sydyqov birigip jazghan oqulyqtar turaly ghalymdar ne aitady eken dep, professor Aygýl Ismaqovagha habarlastyq.

"1935-1940 jyldary shyqqan oqulyqtar bar. Onyng ghylymy anyqtamalary da bar, - dedi Abai.kz aqparattyq portalynyng tilshisine professor Aygýl Ismaqova, - búl jerde mynaghan nazar audarghan jón. B.Maylinnin, Gh.Mýsirepovtin, Á.Sydyqovtyng shygharghan oqulyghy Stalindik jýie Alash arystaryn qudalaudy bastaghan tústa jaryq kórgen. Ahannyng - Ahmet Baytúrsynúlynyng әlippesine qater tóngen tústa Maylinder, Mýsirepovter osynday oqulyq shygharyp, Bolishevikter biyligindegi "sauatsyzdardyng sauatyn ashu" maqsatynda jazghan bolatyn. Sondyqtan da, oqulyq múqabasynda Leninning portreti beynelengen. "Sauattandyru" degenning tómengi jaghynda - "sauatsyzdar әlippesi" dep kórsetilgen. Al, býgingi "Sauat ashu" degenge kelsek, maghan kýn sayyn mektep múghalimderi men ata-analar habarlasyp, oqulyqtardyng kýrdeliligin aitady. Qazir mine, ýshinshi toqsan. Oqushylar bolsa, әli kýnge "Sh" әripimen tanysyp jatyr eken. Ýy júmysy retinde mәtin taldau (mazmúnyn aitu) degen tapsyrmalar beriledi eken. Eger 1-synyptyng oqushysy "Sh" әripine endi kelse, ol qalay mәtindi talap ony oqiy alady? Búghan qosa basqa da olqylyqtar jetip-artylady. Búl balanyng miynan mipalau jasaudyng joly ghoy...".

(Sauattandyru. Sauatsyzdar әlippesining betinen)

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1465
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3238
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5377