(Abdel Rahman Islamnyng qaza tapqandaghy ghalamtordaghy songhy suretining biri)

«ZONA.kz» sayty 2014 jyly siriyalyq әskeriylerding arnayy operasiyasy barysynda, «Horasan» sodyrlarynyng basshysy bolghan, búrynghy qazaqstandyq – Abdel Rahman Islamnyng óltirilgendigi turaly aqparatty habarlady. Ol óz ainalasyndaghylargha әigili «Abu Hurayra ali-Kazahstani» esimimen tanymal bolghan. Tek onyng ózi ghana emes, qol astyndaghy baghynyshty bolghan adamdardyng da soghys kezinde qaza tapqandyghy jayly aqparattar BAQ-ta jariyalandy. Atap aitsaq, onyng jaqtastarynyng biri sheshen últynan Abu Maslamnyng da qaza bolghandyghy habarlanghan edi.

Horasandaghy soghys turaly batys jәne arab t.b. basylymdary jariyalady. Latakiyanyng soltýstik provinsiyasyndaghy «Ayn ali-Bayda» degen jerdegi arnayy operasiya kezinde, betine oq tiyip qaza tapqan eken. Bar-joghy 19 jasynda mert bolypty. Alayda, ol terroristik toptyng arasynda kózge týsip, Horasandaghy sodyrlardyng basshysy bolyp taghayyndalghan. Biz, Abdel Rahmanmen ghalamtor arqyly hat jazysqan azamatshany taptyq. Olar QR bolghan kezderi jәne ekstremistik toptyng qataryna ótkeninde ghalamtor arqyly hat almasypty. Ol kisi Almaty qalasyndaghy, Kaspiy uniyversiytetining A... esimdi 3 kursta oqityn studenti. Bizge ekeuining arasyndaghy әngimelerin jariyalap, óz súhbatyn beruge kelisimin berdi.

– Horasandaghy sodyrlardyng basshysy, ekstremistik úiymgha kimderding yqpalymen qosyldy?..

– Biz ekeumiz tanysqan kezde, ol maghan bir adamnyng beyne ýndeulerin kóretinin jazghan. Maghanda kór dep aitatyn. Men, biraq oghan nazarymdy audarghan joqpyn. Sol boyy ol beyne rolikterge mәn bermedim. Teledidardan onyng suretin kórip, qaytys bolghandyghyn estigende tang qaldym. Sodan keyin ghalamtordan ol turaly izdesem, Siriyadaghy dostarynyng oghan kónil aityp jatqandyghyn kórgenmin. Qazir siz ótingen song sol jazbalardy izdep qarasam, onyng bәri óshirilgen siyaqty. Onyng dostary «jaqsy adam boldy» degen jyly sózderin jazghan. Onyng tyndaghan beyne rolikteri qazaq tilinde soghysqa shaqyratyn. Men keyinirek ol tyndap jýrgen adamnyng atyn, yutub portalynan izdep kórdim. Betterine qara bet perdeni kiygen qazaq tilinde taza sóilemese de, qazaq tilinde sondaghy soghystargha shaqyryp jatyr. Búl adamnyng atyn qarastyryp kórsem, tauyp aluymyz әbden mýmkin!? Men, búl kezde kishkentaymyn. Eshqanday aram oiym bolmady. Ne aityp jatyr dep, tipti mýldem oilamappyn? Ony jaqsy esime týsire almay túrmyn. Biz, agent jelisi arqyly sóileskenbiz! Ol sodan keyin Siriyagha ketip qaldy. Basynda aty Rahman dep túrghan bolatyn, sol jaqqa ketken song «Abu Hurayra ali-Kazahstani» degen esimine ózgertip aldy. Ekeumiz sóilesken kezderi Siriya turaly eshtene aitpady. Ol biraz uaqyttyng ishinde mýldem habarsyz ketti. 2014 jyly qal jaghdayymdy súrap, bir ret Siriyada jýrgeninde jazdy-au deymin?!.

Biz súhbat berushimen birlese otyryp, atalghan beyne roliktegi soghysqa shaqyrushyny izdep taptyq. Ghalamtor jelileri men VKontakte jelisinde ol beyne roliktegi aqparattar saqtalghan eken. Ondaghy bir top qaru asynghan jastar, bet perdeni kiygen adam sóz sóileydi jәne ózderining isterin dúrys dep sanaydy. Tayau shyghystaghy elderde bolyp jatqan soghystargha shaqyryp, ózderine kómektesudi ótinip, olargha qosylugha shaqyrady. Beyne ýndeudegi Abu Muad ali-Muhadjir (Abu Mu'adh al-Muhajir) qazaq tilinde óz ýndeuin aityp, qazaqstandyq músylmandardyng bәrin tayau shyghys elderindegi soghystargha shaqyruda. Beyne ýndeudegi sodyrlardyng shynayy aty-jóni belgisiz. Jýzderin qara bet perdemen jauyp alghan son, olardyng týrin anyqtap kóru bizge mýmkin bolmady.

(Atalghan beyne ýndeudegi ghalamtordaghy nasihattaushylardyn  jasalynghan skrinshot)

Osy siyaqty ýndeulerge bizding jastarymyz erip, ózge eldegi soghystargha aralasyp jatyr. Olardyng kóbisi qazirgi kezde osynday ólilerding qatarynda. Tipti qay memlekette nemese qay terroristik toptyng qatarynda soghysyp jýrgenderin naqty bilmeymiz. Sondyqtan da ghalamtor jelilerindegi teris diny nasihattardan saqtanghanymyz jón.

Biz kelesi keyipkerimizding súhbatyn da osy taqyrypqa arnasaq. Ondaghy sodyrlardyng kýndelikti ómirin sipattap jazugha tyryspaqshymyz. Sebebi, bizding taghy bir ózge 1995 jylghy Janaózen qalasyndaghy keyipkerimiz de, osylay ghalamtor arqyly úzaq uaqyt hat almasyp, qarym-qatynasyn jasaghan eken. Abdel Rahmannyng ekstremistik jәne lankestik toptaghy, eng alghashqy jyldary birge bolghan óte jaqyn dosymen sóilesken. Bizding endigi Sh... esimdi keyipkerimiz tek qana Rahmannyng dosymen emes, olardyng әielderimen de sóilesipti. Búl súhbatymyzda, ondaghy sodyrlardyng ómirining shynayy bet beynesi ashylyp qana qoymay, әiel adamdardyng da tartqan auyr azabtary men qiynshylyqtary jazylady.

Terrordyng júbayy nelikten ókinedi?

• Sәlemetsiz be, Sh... hanym! Sizder qalay tanystynyzdar, qay jyldary? Ózi qay jaqtan edi?
• Sh. –Sәlemetsiz! Negizi ózining shynayy aty-jónin naqty bilmeymin. Áyteuir, ghalamtor jelilerinde neshe týrli attary boldy. Áleumettik jelide әrtýrli attarmen tirkelgen. Ortalyq jaqtan boluy kerek. Moy mir men Agent jelileri arqyly tanysqanbyz. 2012 jyldary boluy kerek...
• Ne jayly sóilestinizder? Onyng terrorlyq úiymgha ketkendigin qalay bildiniz? 
• Sh. -Diny mәseleler turaly sóilestik. Shetelge barghysy keletindigin jazdy. Maghan bir suretin jiberip edi. Kompiuterding aldynda qúlaqqappen otqan bir sureti boldy. Ol jaqqa qay kezde, qashan ketkendigin bilmeymin. Maghan «Usud Aliharb» degen әleumettik jelidegi tirkelushi aitqan. Yutub portalyn qarap otyrghan kezimde, nauryz aiynyng ayaghynda boluy kerek. Sol kezde sonyng sureti shyghyp túrdy bir beyne rolikten (Abdel Rahmannyn). Sony qaradym. Onyng ólgeni turaly beynesin týsirip shygharypty. Úyaly telefon arqyly VKontakte jelisin ashqanmyn osy kezderi. Mening dostyghyma kóbinese diny adamdar jinala bastady. «Usud» degen bir jigit boldy. Últy ózbek eken. Ol maghan sms jazdy. Janaghy beyneni jeke paraqshama saldym. Sodan keyin ol maghan «Abu Hurayrany tanisyz ba?» dedi.
• Qay tilde hat almastynyzdar?
• Sh. -Orys tilinde sóilestik. Men, siz ony tanisyz ba dedim. Ol maghan men onyng qasynda boldym deydi. Sodan keyin ol qayda jerlengendigin biletindigin aitty. Osynday kýni, osynday jerde qaza tapty dep.
• Naqty qay kýni ekendigin bilesiz be?
• Sh. -17 nauryz boluy kerek. Sol beyne roliktede jazylyp túrghan. Osy kýndi aitty. Siriyanyng Aleppo qalasynda, birdene degen shayqasta qaza tapty dedi. Keyinirek Usud Aliharbtyng әleumettik jelidegi qysqasha mәlemetterinde ýilengendigi turaly aqparaty túr eken.  Bir qyzdyng aty jazylyp túrghan. Búl keyin basqa qyzdyng atyna auysyp ketti. Búl qyzdardyng jeke paraqshalary da әrtýrli. Auystyrghan kelinshegimen sóilesip jýrdim. Kelinshegi de aityp jýrdi. Abu Hurayrany kórdim dep. Kelinshegi osynda (terrorlyq úiymgha) 2014 jyly qys mezgilinde keldim deydi.
• Osy sizben hat almasqan qyz qay jaqtan eken?
• Sh. -Qyz daghystandyqta, Usud Reseyding ózbegi boluy kerek. «Abusamina», «Usud», «Abduroshiyd» degen әleumettik jelidegi paraqshalary boldy. Áleumettik jelide janalyqtardy tabu ýshin, aldyna arnayy belgi qoyyp izdegende osynyng barsha paraqshalary da, jazbalary da shyghady. Búl әli kýnge deyin tiri bolyp shyqty. Men, Usudqa jazghan bolatynmyn. Hurayranyng ziratyna alyp barasyz ba, eger sizderding qastarynyzgha barsam dep?.. Ol alyp baratyndyghyn aitty. Usud maghan Hurayra bizge shynayy aty-jónin aitpady deydi. Tek «Abu Hurayra» dep tanydyq degen bolatyn. Onymen jaqsy aralasyp ketkendigin jazdy. Ony saghynyp jýrmin dep edi. Men barghan kezde, olda janadan kelipti degen. Ekeumiz birge dayyndalyp, kóp uaqyt birge boldyq deydi. Sóitip, dos bolyp ketkendigin jazdy. Qazirgi kezde Usud sarapshy. Búl ekeui alghash barghanda, búlargha әskery dayyndyqty basqa adamdar ýiretken. Qazir Usud janadan kelgenderge ýiretushilerding biri eken. Basqa da ózining Siriyagha qalay barghandyghyn jazdy. Joldaghy qiyndyqtaryn aityp...
• Terrorlyq úiymgha qalay barghandyghyn aityp beresiz be? Esinizge týsirip!
• Sh. -Reseyden jolgha shyqqan. Resey arqyly Týrkiya memleketine barypty. Týrkiyadan әri qaray avtobus jýripti. Odan keyin qayyq arqyly bir ózenderden óttik deydi. Sol joldarda adamdardy tekseredi eken ghoy. Siriyagha ketip bara jatyr ma, joq pa dep. Sodan aman-esen óttik dedi. Eng alghash barghanda, eshkim bir-birin tanymady ghoy?! Er adamdardy jeke, әiel adamdardy basqa oryngha jiberipti. Osylaysha bardym degen. Negizi ózi «DAIYSh» úiymyna bara jatqan. Biraq, ol «Djebhat әn-Núsra» tobyna qosylypty. Eki úiymdy salystyrghandyghyn aitty. Úiymdaghy adamdardyng qarym-qatynastary turaly. Odan keyin uaghyzdardy tyndaghandyghyn jazdy. «Sayfullah Shishanidy» jәne t.b. Kóp nәrseni ýirenipti. Sóitip, «DAIYSh» úiymyna ketpey qalghan. Negizi ary qaray «DAIYSh»-qa ketip qalatyn jol bolypty.
• Naqty qay qalada nemese qay jerde bolghandyghyn bilemisiz?
• Sh. -Bilmedim. Siriyanyng bir jeri boluy qajet. Áyteuir, Týrkiyagha shekaralas. Negizi ózi Reseyde shashtarazda júmys istepti. Osylay qarajat jinaghandyghyn jazdy. Reseyde әieli jәne bala-shaghasy bolghan. Biraq, otbasy artynan barmaghan. Ózi eki jaqtada ýilengen eken. Men, sóilesken «Muslima» degen qyz altynshy әieli. Usud ózining Reseydegi balasynyng suretin әleumettik jelige salghan bolatyn. Býgin bes jasqa toldy dep. Balasy ózinen aumaydy.
• Usudtyng jasy qanshada? Sonda Usudtyng qansha әieli bolghan?
• Sh. -1992 jyly dýniyege kelgen. Siriyada beseu, Reseyde bireui bolghan shyghar, bәlkim?! Maghan әieli Muslima ayaghy auyr ekendigin jazdy. Áleumettik jelimen sóileskende, kóptegen qúpiyalaryn jazushy edi. Jýzim jegim keledi deydi. Ony kýieuning alyp bermegendigin jazdy. Biraq, Usudqa aitpauymdy ótingen bolatyn. Bir rette auyryp jatqandyghyn jazdy. Sol kezde de joldasy kómekke barmapty. Maghan bir sestra kómektesti dep jazady. Ayaghynyng auyrlyghyna eki ay bolypty.
• Áyelderinen tek «Muslima» esimdisimen ghana baylanystynyz ba?
• Sh. -IYә! Osy «Muslima Abdullaeva» dep tirkelgen. Onyng qiyndyqtaryna, sening qasynda bolsam kómekteser edim dep jazdym. Ol sening bolmaghanyn jaqsy dep jauap qaytardy. Anasy men әkesining tastap ketkendigin aityp, ózi ókinemin dedi. Men, onymen «Aysha ...» degen paraqshamen sóilestim. Keyin búl paraqsham ayaq astynan búghattaldy. Bir rette ulanyp qalghandyghyn jazghan edi. Men, odan qanday tamaq jegendigin súradym. Sonda ol qyzanaq pen qiyardy jegendigin jazdy. Osydan qatty auyryp jatyrmyn degen. Qyzuynyng týspey jatqanyn aitty. Men, joldasymdy shaqyrsam da kelmeydi deydi. (Usudty) Kýieuim basqa ýige týneydi dedi. Qasyndaghy bir sestra kómektesti degen.
• Sizge osylaysha ózining syrymen bólisip, kýieui ekeuining arasyndaghy mәselelerdi jazushy ma edi?
• Sh. -IYә! Jeke paraqshasynda kileng jylap túrghan jazbalardy, suretterdi jariyalaydy. Múndy jazbalary kóp. Men aralaryn jaqsy bolmay jýrme dep súradym. Sonda taghyda ol ýilenip alghan siyaqty deydi. Óitkeni, onyng dostyghynda «Amina» degen qyz payda boldy degen.
• Sonda onyng dostyghynda tek әiel adamdar ghana bolghan ba?
• Sh. -Tek qana әiel adamdar boldy. Biraq, mening de dostyghymda boldy sol jigit. Muslima osylay syrlaryn aitty. Jylap túrghan smaylikterdi jiberushi edi. Maghan kelmeuim kerektigimdi jazdy. Anasy men әkesining tastap ketkeni ýshin ókinemin deydi. Eger, meni otbasym qabyldasa qaytyp barar edim degen. Keyin Muslimada VKontakte әleumettik jelisine kirmey ketti. Men, oilap edim bosanatyn uaqytysy kelgen shyghar dep. Biraq, ol kóp uaqyt kirmey ketti. Keyin «Amina» degen tirkelushining jeke paraqshasyna kirip qaradym. Búl Usudtyng paraqshasynan siltemeler jasap jýr eken. «Moy muj!», «Moy hrabryi!» degen sózderdi jazyp. Muslima maghan osy Aminagha kýieuining ýilenip aldy degen. Men, ol Siriyada ma dep súraghanda, joq degen bolatyn. Olar Skype jelisi arqyly ýilene beredi eken.
• Sonda ghalamtor arqyly Aminamen nekelesken be?
• Sh. –IYә! Ghalamtor jelilerimen tanysyp, únatsa ýilene beredi. Keyin bir-birin shaqyrady eken. Aminanyng jeke paraqshasyna kirsem, Reseyden dep túr. Men búrynda Siriyadan kelgenderding súhbatyn berse, olardy satyp alghan deushi edim. Negizi ol jaqta jýrgender, kýshti qylyp aqparattardy taratady. Ózderining arnayy janalyqtar habarlaytyn jýieleri bar.
• Súhbattasqanynyzgha raqmet!

Bizding Sh... esimdi keyipkerimiz, búrynghy kezderi terrorlyq úiymgha attanbaqshy bolghan jandardyng biri. Ózining túrghylyqty meken-jayyndaghy tiyisti mamandar men qyzmetkerlerding arqasynda, búrynghy oiynan qazirgi kezde qaytqan. Sondyqtan da oqyrman qauymgha, osy bir ómirindegi qúpiyany ashugha bekindi. Terrorlyq úiymdaghy әiel adamdardyng shynayy ómirin, osylaysha ondaghy jandarmen ghalamtor arqyly tikeley sóilesip bilgen. 

  Biz Usudtyng «Abusamina Musliym» degen, VKontakte әleumettik jelisindegi jeke paraqshasyn taptyq. Búl paraqshany tabugha, Sh... esimdi keyipkerimiz kómektesti. Ekeui baylanysqan kezderi, Usud ózin ghalamtor jelilerinen qalay izdep tabu kerektigin jazypty. VKontakte jelisi arqyly Usudtyng osy jeke paraqshasymen hat almasyp kórdik. Birinshi kezekte, onyng terrorlyq jәne lankestik úiymda ekendigin súraghanymyzda, ol sonda ekendigin rastady. Jәne Sh... esimdi keyipkerimizding bizge bergen súhbatyn rastau ýshin, odan Abdel Rahman Islamdy tanityndyghyn súradyq. Sonda ol ózining óte jaqyn dos bolghandyghyn jazdy. Jәne ol turaly aituyn ótinip edik. Biraq, ol uaqytym tyghyz deydi. Uaqyty bolghanda aitugha kelisimin bergen bolatyn. Alayda, «Abusamina Musliym» paraqshasy VKontakte әleumettik jelisinde búghattalynyp tastalyndy. Bir angharghan túsymyz, keyipkerimiz súhbatta aitqanday Usudtyng «Abusamina Musliym» degen paraqshasynyng jazbalary, әskery dayyndyqtargha beyne rolikter arqyly ýiretip jýr eken. Qarudy qalay ata bilu, paydalanu jәne t.b.

Qadirәli SARYPBEK

Abai.kz