Almatyda Alash arystarynyng atymen atalatyn sayabaq pen «Aqyndar alleyasyn» ashu iydeyasy armangha ainalghaly qashan?! Osy úsynynystardy qayta-qayta aitudan jalyqpaytyn qazaq basylymdary men ziyaly qauymnan jogharydaghylar әbden mezi bolghan shyghar?...

Almatyda Alash arystarynyng atymen atalatyn sayabaq pen «Aqyndar alleyasyn» ashu iydeyasy armangha ainalghaly qashan?! Osy úsynynystardy qayta-qayta aitudan jalyqpaytyn qazaq basylymdary men ziyaly qauymnan jogharydaghylar әbden mezi bolghan shyghar?...

Nege ekeni belgisiz, әiteuir qazaqqa qatysty dýniyelerge qoldau kórsetuge kelgende kezkelgen resmy mekeme syrghaqtap ketetini nesi?  Esesine ózgening jyltetpesin onan sayyn jarqyratyp ala ketetin ózeuregish qasiyetimiz basym. Búl joly da ýirenshikti әdet boyynsha solay istedik. Tarihiy-ruhany qúndylyqtarymyz ben últ túlghalaryn layyqty dәrejede úlyqtay almay jýrgenimizde ótken aptanyng senbi kýni Almatydaghy Jarokov pen Ótepov kóshelerining qiylysynda ornalasqan «Ontýstik» sayabaghynda әigili britandyq «Bitlz» tobynyng negizin qalaushy, әlemdik rok-júldyz Djon Lennon atyndaghy alleyanyng ashyluy bolyp, ol jerge alghashqy kóshetter egildi. Búl jobanyng jýzege asuyna «Tabighat» ekoodaghy negizgi úiytqy bolyp, Almaty qalasynyng әkimdigining qoldau kórsetip otyr. Elimizdegi bas tabighat janashyry Mels Eleusizov atalghan alleyany әigili britandyq top jetekshisinin  70 jyldyghyna arnap ashyp otyrghandaryn aitady. Shara barysynda «Tabighat» ekoodaghynyng belsendileri men qala túrghyndary 30 sharyn shetenining kóshetin otyrghyzdy. Búl, әriyne qúptarlyq is. Jalpy, bizding «Bitlzgha» bet búruymyz bir búl emes. Osydan ýsh jyl búryn, dәlirek aitsaq 2007 jyldyng 15 mamyr kýni Almaty tórindegi Kóktóbede aty anyzgha ainalghan «Beatles» tobynyng Djon Lennon, Pol Makkartni, Djordj Harrison jәne Ringo Starr syndy tórt birdey mýshesine eskertkish ortatylghan bolatyn. Al, biylghy jyldyng 30-tamyzynda, tabighattyqtar Almatynyng «Astana» alanynda Djonn Lennonnyng qúrmetine arnayy festivali ótkizgen bolatyn. Mels Eleusizov alleyany ashu sol sharanyng jalghasy ekendigin atap ótti.

Bizding biluimizshe  osy bastamany jan-tәnimen jýzege asyryp jýrgen «Tabighat» ekoodaghynyng jetekshisi, belgili qogham qayratkeri Mels myrza «Bitlz» tobynyng ónerine tabynushylarynyng biri. Biz de muzyka әleminde qaytalanbas qoltanbasyn qaldyryp, qúbylys bolyp kelgen әigili toptyng talantyna shәk keltirmeymiz. Alayda qazaq qoghamynyng Kóktebedegi «Bitlz» eskertkishining ashyluyna qarsylyq bildirgeni kýni keshe ghana edi.  Biraq búdan týk shyqpady. Ulap-shulap baryp, artynan tyndyq. Búl joly da sol ssenariy qaytalanyp otyr. Djondy dәripteytin alleyanyng ashylghanyn  jarty әlemge jar salyp, syrttan úpay jinaugha kiriskendeymiz. Mine, dәl osy tústa jahandanghan әlem qúrsauynda ómir sýrip jatqan qazaq basqany qoya túryp aldymen óz ruhany qúndylyqtaryn әspetteuge kýsh salugha tiyis edi. Ras, biz dәriptep otyrghan muzykant Djon Lennon adamzatqa ortaq túlgha. Onyng shygharmashylyq enbegi men talantty túlghasyn qalay әigilese de jarasady. Biraq, mәsele basqada. Al, biz býkil Úlybritaniya elin almay-aq qoyayyq, sol «Bitlz» shyqqan Liyverpuli qalasynda ózimizding bir últtyq túlghamyzgha sayabaq túrmaq bir eskertkish ashyp bere alamyz ba? Nege biz eng aldymen ózimizding týp tamyrymyzdan ónip, óz topyraghymyzdan shyqqan túlghalarymyzdyng esimin osylay dәriptey almaymyz. Jә, Mels myrza «Bitlzdyn» «fanaty» shyghar, biraq búl jaghday oghan ózining sýiikti rok-tobynyng әnshisine alleya ashugha kәdimgidey týrtki bolghan siyaqty. Osy túrghydan alyp qarasaq, erteng belgili bir partiyanyng nemese qoghamdyq úiymnyng jetekshilerining biri marqúm Maykl Djeksonnnyng «әrughyn yrza etkisi» kelip, Almatynyng ortasynan eskertkish asham dese oghan da tosqauyl bolatynday jәne eshkim bolmaytyn siyaqty. Tayauda ghana Shymkent shaharynda «Shәmshi sayabaghy» ashyldy. Búl shyn mәninde Alty Alash bolyp qoldaghan iydeya boldy. Alayda, búl isti jýzege asyru ýshin Shәmshi shygharmalaryna degen fanatizm emes, últtyq qúndylyqqa degen qúshtarlyq pen, shynayy patriotizm týrtki boldy. Demek, әr últ ózining qúndylyqtaryn saqtap, baryn kórsetu arqyly ghana ózgelerdi moyyndata alady.

Gazetimizdin  ótken sandarynyng birinde belgili alashtanushy ghalym Marat Ábdeshev «Astana men Almatyda Alash arystarynyng alleyasyn ashatyn uaqyt әldeqashan jetken. Bir sәt kóz aldynyzgha elestetip kórinizshi: Ahmet Baytúrsynov, Maghjan Júmabaev, Eldes Omarov, Rayymjan Mәrsekov, Halel Dosmúhamedov, Múhamedjan Tynyshbaev, Mústafa Shoqay syndy arystay bekzattarymyzdyng eskertkishteri boy týzegen sayabaqty aralap jýru qanday baqyt bolar edi?! Ókinishke oray, arhivten tabylghan arystar qaytadan arhivterde qalyp barady. Búl mәselelege kelgende aq jaghaly qazaqtardyn  әli ýnsiz otyr. Mysaly, Almatynyng qaq ortasynda Kenes batyrlarynyng alleyasy bar emes pe? Jaraydy, búghan da tarih dep qarayyq. Alayda qazaq ýshin eng aldymen óz tarihy, ózining últtyq batyrlary men elining janashyr túlghalary artyq bolu kerek emes pe?! Ózining týp-tamyrynan nәr alyp ósken qazaq balasynyng boyyna osylaysha qanshama ruhany dәn eger edik?!» - degen oiyn qynjyla otyryp aitqan edi. Múny da estir qúlaq bolsa iygi...

Alash arystaryna alleya ashyp, olardyng eskertkishterin jasap, sol sayabaqta demalyp otyratyn kýn qashan tuar eken?...

• Derek
• Ekaterinburg qalasynda ótken jyly «Bitlz» tobyna eskerkish ashyldy.

Al, Angliyadaghy Liyverpuli qalasynyng әuejayy,

Kubadaghy ýlken sayabaq,

Praga qalasyndaghy  bederlengen qabyrgha,

Reseyding Livov qalasyndaghy bir kóshe,

Mogiylev-Podolisk qalasyndaghy sayabaqqa kireberistegi eskertkish,

Novosibirsk sirki ghimaratynyng janyndaghybederlengen qabyrgha, Djon Lennonnyng qúrmetine ashylghan.

• Al, japondar bolsa jaqynda ghana Lennon atyndaghy múrajaydy jauyp tastady. Osydan biraz jyl búryn reseyding Chelyabinsk qalasynyng әkimshiligi Djon Lennongha kóshe beru jónindegi úsynysty keri qaytardy.

• Qaperge

Alty qúrlyqqa aty mәlim rok-muzykant, kompozitor, aqyn, әigili «Bitlz» tobynyng negizin qalaushy Djon Uynston Lennon (1940-1980) - Úlybritaniyanyng Liyverpuli qalasynda tughan.

Almatydaghy Djon Lennon alleyasynyng úzyndyghy shamamen - 70, eni - 50 metr bolady. IYdeya avtorlarynyng aituynsha búl jerde jaqyn bolashaqta otyrghyzylatyn jasyl-jelekting sany men týrin kóbeytip, әigili muzykantqa jeke eskerkish ashyp, «Bitlz» ónerine tabynushylargha arnalghan klub salu oida bar eken.

• Ýsh saual

Mels Eleusizov, «Tabighat» ekoodaghynyng tóraghasy:

- Siz bastaghan «Tabighat» ekoodaghy jaqynda ghana Almatyda Djon Lennon sayabaghynyng ashyluyn ótkizipti. Oghan ne sebep boldy?

- Búl alleyasynyng ashyluy eshkimge ziyan keltirmeydi.  Biz búl bastamany ataqty muzykanttyng 70 jyldyghyna oray qolgha aldyq. Ol jerge biraz aghash otyrghyzdyq. Búghan kim qarsylyq kórsetip otyr? Djon Lennon ol dýniyejýzining adamy, enbegi de barshylyq.

- Osynday alleyalar men sayabaqty ózimizding últtyq ruhaniyatqa enbegi singen túlghalargha nege ashpasqa? Mysaly  Almatyda «Alash arystarynyng alleyasyn» ashugha qalay qaraysyz?

-Men búl úsynysty qoldaymyn, biraq Almatyda artyq jer de joq qoy...

-Sonda Almatydan Djongha tabylghan jer Alash arystaryna tabylmay ma?

- Óz túlghalarymyzdyng esimimen atalatyn sayabaqtar ashylatyn bolsa, bizding odaq kógaldandyryp, aghash otyrghyzugha dayyn. Múnyng esh qiyndyghy joq. Tiyisti jerlerden naqty úsynys berilse biz tartynyp qalmaspyz.

"Alash ainasy" gazeti