Manghystau oblysyn agrarlyq ónirge jatqyzu mýmkindigi shekteuli deytinder bar. Deytúrghanmen, agrarlyq sektordy oblys ekonomikasynyng damuynyng drayverine ainaldyru maqsatynda ata kәsip - mal sharuashylyghyn qarqyndy damytumen qatar, egin sharuashylyghyn damytu iske asyrylyp keledi. Búl turaly Manghystau oblysy auyl sharuashylyghy basqarmasynyng basshysy Serik Berishbaev mәlimdedi.

Ayta ketu kerek, birinshi jarty jyldyqta 2658,5 tonna et, 3000 tonna sýt, 808,6 myng dana júmyrtqa, 4708,6 tonna ún, onyng ishinde 4513,3 tonna birinshi súrypty ún óndirilgen. Jalpy mal sharuashylyghy salasynda ilgerileu joq emes. Aroónerkәsiptik keshendi damytudyng 2017-2021 jyldargha arnalghan baghdarlamasyn iske asyru jónindegi is-sharalar josparynda, mal sharuashylyghynda tauarlardyn, júmystardyng jәne kórsetiletin qyzmetterding ekonomikalyq qoljetimdiligin arttyru negizgi eki baghyt boyynsha aiqyndalghan.

2017 jylgha asyl túqymdy mal sharuashylyghyn damytugha, mal sharuashylyghynyng ónimining ónimdiligi men sapasyn arttyrugha jergilikti budjetten 80 300,0 myng tenge qarajat bólinipti. Asyl túqymdy mal sharuashylyghy - sapaly da mol ónim óndiru kózi, maldyng ómirshendigi men ónimdiligin, ónim sapasyn arttyrudyng negizgi joly. Qazirgi tanda Manghystau oblysy boyynsha 36 asyl túqymdy mal sharuashylyghy subektisi tirkelgen.

2017 jyldyng 1 shildesine deyingi statistikagha kóz jýgirtsek, mal sanynyng kórsetkishi mynaday: iri qara mal - 19656 bas, ótken jyldyng osy kezenimen salystyrghanda - 16101 bas, yaghny kórsetkish 22,1% artyp otyr. Al qoy bolsa - 398279 basqa jetken, 2016 jyldyng osy kezennmen salystyratyn bolsaq 3,4% artqan. Eshki - 114747 bas, ótken jyly 106154 bas bolatyn, artu kólemi 8,1% qúrady. Jylqy basy bolsa 10,4% artqan, yaghny 83348, ótken jyly 75518 bolatyn. Týie - 62597 bas, al ótken jyldyng osy kezenimen salystyratyn bolsaq 8,0% artqandyghy bayqalady, yaghny 2016 jyly - týie sany 57987 bas bolatyn. Qús bolsa - 28949 bas, ótken jylmen salystyrghan 2,1% artyp otyr.

Taghy bir ózekti mәsele egin sharuashylyghy. Ayta ketu kerek, oblysta egin alqaby 2017 jyly 1100 ga boldy, al ótken 2016 jyly 941 ga bolatyn. Ónirde 2014-2015 jyldary 15 jylyjay kesheni bolsa, 2016 jyldan beri 27 jylyjay kesheni júmys jasauda. Onyng ishinde ónerkәsiptik jylyjay-5, fermerlik jylyjay-2, jylyjay keshenderindegi egis alqaby 20,0 ga.

Egin sharuashylyghy salasynda úsaq sharuashylyqtardan bólek «KaspiyAgroKompani» JShS iri jylyjay kesheni júmys jasap keledi. «Creen house» E.C.O.» AQ-nyng kólemi 3 ga jylyjay kesheni iske qosyldy, osy jyly kókónister, qúlpynay otyrghyzyldy. 2017 jylgha egin sharuashylyghyn damytugha 181800,0 myng tenge bólindi, qazirgi tanda qarjyny iygeru maqstanda qyzmetter jýrgizilude.

Investisiyalyq salymdar kezinde agroónerkәsiptik keshen subektisi shekken shyghystardyng bir bóligin óteu boyynsha subsidiyalau: 2017 jylgha investisiyalyq salymdar kezinde agroónerkәsiptik keshen subektisi shekken shyghystardyng bir bóligin óteu boyynsha subsidiyalau ýshin 260,240 myng tenge bólingen.

"2017 jylgha 30 qúdyq qazylady dep josparlanghan. Osyghan baylanysty, 6 investordan (sharua qojalyqtar) ótinim kelip týsti. 6 investordyng qújattary qaralyp, kóz jetkizu aktisi jasaqtalyp, operatorlyq qorytyndy dayyndaldy. Qazirgi tanda, atalghan 6 investordyng qazylghan qúdyghyna ketken shyghyndy óteu negizinde subsidiyalaugha tiyisti nemese tiyisti emestigin anyqtau maqsatynda komissiyagha sheshim qabyldau maqsatynda úsynyldy", - deydi Serik Berishbaev.

Ótken jyly 5 auylsharuashylyghy kooperativteri qúrylghan bolatyn. Olar «Bolashaq», «Nesibe-Jan», «Atameken-Manghystau», «Botakóz újymy», «Beyneu». Biyl qúrylghan kooperativ sany - 6. Atap aitqanda «Olja», «Bergen Bek», «Bas Ýstirt», «Asar», «Eltay» jәne «Kyzylozen». Búlardyng barlyghy auyl sharuashylyghy ónimderin óndiru, jinau jәne ótkizumen ainalysady.

Úsaq sharuashylyqtardy biriktire otyryp, iri auyl sharuashylyghy kooperativterin qúru arqyly, óndiristi irilendiru baghytynda mal sharuashylyghy damyghan Beyneu jәne Manghystau audandarynda jýieli júmystar jýrgizilude. Mәselen, tek Beyneu audanynyng ózinde 2017-2020 jyldary kelesi 6 kooperativter ashu josparlanuda: Beyneu selosynda «Musira», Boranqúl auylynda «Qaraqúm», Eset auylynda «Eset», Sam auylynda «Sam qúmy», Sargha auylynda «Sargha» jәne Tólep auylynda «Tólep» kooperativteri.

Jastardyng kәsip ashugha degen yntasy joghary ekendigi de quantady. Ónirimizde ótken jyly «Atameken» kәsipkerler palatasynyng bastamasymen «Bastau Biznes» jobasy jýzege asyryla bastady. Bir quantarlyghy, kәsipke iykemdi jastar qatary artqan. Miәselen, Janaózen qalasynda – 240 jas oqytylyp, 45 mln. tenge qarajatty qúraytyn 12 biznes joba maqúldanghan. Sonymen qosa ýstimizdegi jyldyng 2 toqsanynda 75 adamgha arnalghan júmys ornyn ashylghan. Múnayly audanynda – 48 jas oqytylyp, 30 mln. tenge qarajatty qúraytyn 12 biznes jobasy maqúldanyp, qosymsha 15 júmys orny ashyldy.

Serik Berishbaev óz sózinde qayta óndeu salasy boyynsha da júmystar qolgha alynghanyn aitady. QR auyl sharuashylyghy ministrligimen sýt, et, teri, jýn, mayly daqyldar, astyq, jemis-kókónis, qant qyzylshasy jәne kartop óndeuding 9 baghyty boyynsha qayta óndeu kәsiporyndarynyng kartasy  jasalghan. Oghan ónirdegi kelesi qayta óndeushi kәsiporyndar endi otyr, yaghny «Aqtau sýt», «Aq-nek», «Beyneu sýt zauyty», «Janaózen sýt zauyty», «Millina food production company ltd» jauapkershiligi shekteuli seriktestikter. Búl kәsiporyndar negizinen Resey jәne Belarusi elderinen tasymaldanatyn qúrghaq sýt negizinde júmys jasaydy.

Et baghyty boyynsha da atalmysh kartagha kirgen kәsiporyndar bar. Olar «Qaraghantýbek» jәne «Senek» jauapkershiligi shekteuli seriktestikter. Ónirdegi birden bir ún tartu kәsiporny «Beyneu astyq terminaly» júmys jasaytyny belgili. Terminal 2015 jyly - 30462 tonna, 2016 jyly 28185,7 tonna, 2017 jyldyng 1 jarty jyldyghynda 5500 tonna ún óndirdi.

Jyl sonyna deyin iske asyrylatyn jobalar kóp. Olardyng qatarynda bekire túqymdy balyq ósiru kesheni, qús fabrikasy, qútygha qúiylatyn qymyz óndirisi, tәuiligine 8000 litr týie sýtin qútygha qúi zauyty, tәuiligine 4000 litr týie sýtin óndiretin seh, jylyjaylar, syiymdylyghy 15000 tonnalyq týiirshikti jem óndiretin zauyt pen  syiymdylyghy 1321, 5000 jәne 8500 tonna kókónis saqtau qoymalar qúrylysy ayaqtalysymen, industriyalyq jәne agrarlyq salalar damy týspek.

Jogharyda aitylghan jana biznes jobalar negizinen Aqtau qalasy jәne Qaraqiya, Týpqaraghan, Múnayly audandarynda jýzege asyrylmaq. Nәtiyjesinde, barlyghy 300-den astam adam jana júmys oryndarymen qamtylady dep kýtilude. Yaghni, mal sharuashylyghyn damytu jónindegi  is-shara josparyn jýzege asyru Manghystau oblysynyng әleumettik-ekonomikalyq jaghdayyn jaqsartugha, sonday-aq ónirde sharua qojalyqtaryn damytugha manyzdy serpin bermek.

 Dayyndaghan Núrbol Oquov, QR Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Manghystau oblysy, Aqtau qalasy

Abai.kz