«Bir kýn ótse jylaydy búrynghylar...». «Ay janasynyn» kezekti shaghyn materialyn әzirlep otyryp, osy sózding astaryna eriksiz ýniledi ekensin.  Kýn emes, aidyng zyrlap ótip jatqanynyna onsha ish jimaytyn ómirdi «biz sýrip jatqanymyzdy» eske salatyn ana bir sózdi ainalyp ótking keledi. Nege jylaydy eken? Búl endi basqa әngime. Biz jeltoqsanda tuylyp, «múnar bolghan kýndi ashqan» últymyzdyng úl-qyzdary turaly aitsaq...

Terezeden búldyrap kóringen jeltoqsannyng shalqaq tughan qiyaq aiy oiymyzdy ongha bóldi. Jeltoqsan. Yzgharly jeltoqsan! Ýrey biylegen alanda qazaqtyng búghalyq týsken ruhynyng bostandyghy, mәngilik azattyghy ýshin qyrshyn ghúmyryn tәrk etken úl-qyzymyzgha tәu-tәu! Jana jylgha ay búryn arpalysyp, senderding qan men jastaryng jughan alanda «shyrayly shyrshagha» mastana qaraytyn әumesirligimizdi keshirinder! Aqyn Núrlan Mәukennin: «Qayran ata-babam-ay, at jalynda ketken armany, ot-jalynda ketken ormany...» deytin ólenindegi óksik pen ókinishke toly baba armany oryndalghan kýnning mereyli sәti jeltoqsannyng peshenisine jazylmap pa edi?! Nege biz tәuelsizdikke degen asa qúrmetti auysar jyldyng tasasynda qaldyrdyq?!

«Bir kýn ótse jylaydy búrynghylar...». «Ay janasynyn» kezekti shaghyn materialyn әzirlep otyryp, osy sózding astaryna eriksiz ýniledi ekensin.  Kýn emes, aidyng zyrlap ótip jatqanynyna onsha ish jimaytyn ómirdi «biz sýrip jatqanymyzdy» eske salatyn ana bir sózdi ainalyp ótking keledi. Nege jylaydy eken? Búl endi basqa әngime. Biz jeltoqsanda tuylyp, «múnar bolghan kýndi ashqan» últymyzdyng úl-qyzdary turaly aitsaq...

Terezeden búldyrap kóringen jeltoqsannyng shalqaq tughan qiyaq aiy oiymyzdy ongha bóldi. Jeltoqsan. Yzgharly jeltoqsan! Ýrey biylegen alanda qazaqtyng búghalyq týsken ruhynyng bostandyghy, mәngilik azattyghy ýshin qyrshyn ghúmyryn tәrk etken úl-qyzymyzgha tәu-tәu! Jana jylgha ay búryn arpalysyp, senderding qan men jastaryng jughan alanda «shyrayly shyrshagha» mastana qaraytyn әumesirligimizdi keshirinder! Aqyn Núrlan Mәukennin: «Qayran ata-babam-ay, at jalynda ketken armany, ot-jalynda ketken ormany...» deytin ólenindegi óksik pen ókinishke toly baba armany oryndalghan kýnning mereyli sәti jeltoqsannyng peshenisine jazylmap pa edi?! Nege biz tәuelsizdikke degen asa qúrmetti auysar jyldyng tasasynda qaldyrdyq?!

«Altaydy ómirimde bir kóre alsam, dәrigha-ay, bolmas edi eshbir arman...». Keshegi Gimalay asqan qazaqtyn, otany otqa oranghan qazaqtyng zary edi búl. IYesiz qalghan qaymana júrttyng qanyna qúdaydyng qúzghyny toyghan sonau jyldardy eske alyp, Halifa Altaydyng әn sózine zer salar bolsaq, bәlkim sanamyzdyng sanylauy ashylar. Otan, tәuelsizdik degen qasterli úghymnyng qadirine boylarmyz. «Ótirikting balyn jalap ómir sýrgenshe, shyndyqtyng uyn iship ól!» degen batyr Baukenning - Bauyrjan Momyshúlynyng adamzattyq qaghidaty aldynda talayymyzdyng shybyn janymyz shyrqyrar. Biz ómirding arzan qyzyghyn basty maqsat-múrat tútqan úrpaqpyz. Qúlqynnyng aldynda biraz dýniyelerimizdi qúrbangha shalghanymyz da sondyqtan shyghar. Ábish Kekilbaevtyng «Qús qanatyndaghy» keyuananyn:  «...Tek asu-asu belderge tartynbay tartyp ta kete almay, keyindegi úly qosyn ýlken dýrmekke qaytyp qosyla da almay úzyn dәme, qysqa qol eki ortada shóre-shóre bop qalmasandar boldy ghoy»,-  deytini biz jasaghan biraz qatelikting aldynda kózjasyn búrshaqtay tókken tariyh-ananyng zarly dauysy sekildi. Ýzilip jetken sol ýnge úiqymyz shayday ashyp, kórer tandy kózben atyrugha dәtimiz jetti me? Áriyne, joq! Tas býrkenip úiyqtap qaldyq. Etegi jasqa tolghan ananyng zaryn estimeytin qúlaq, sezinbeytin jýrek búl. «Basqanyng balasyn bauyrgha basqan» «Úly dostyqa» arqau bolghan arqa-jarqa halyq búl! Adam sezimderi men senimderining zerthanasy tәrizdi «ýlken ýide» otyryp Fariza Ongharsynova ólenining astarly tústaryna ýnilesin:

Búl jerde әste jat qalghyp,

Sen bolsang - túrsyng qan oinap.

Qazaqtyghyndy maqtan ghyp,

Kýrsinding jәne abaylap...

Osyndayda súlu sózding sýleyi, akademiyk-jazushy Zeynolla Qabdolovtyng eshkimge jaltaqtamay, últyn úlyq tútqan asqaq ýni janyndy jarylqaydy-au: «Býgingi Qazaqstan beynesine eshbir shet memleket, eshbir últ mәdeniyeti ólshem bola almaydy». Búnyng bәri de Asqar Sýleymenovshe aitqanda: «Orys basqarghan, orys bastaghan qúrylymnyng keshesi de, keleri de jalghyz okulyarmen qaralady: orystyng sanasy, orystyng tarihy, orystyng taghdyry, orystyng iydeyasy. Orystyng ýghymynda basqa halyqtarda júrttarda, últtarda taghdyr-tariyh, iydeya-sana, bolashaq-keleshek joq. Bolmaydy. Bola qalghan kýnde jetim qúlynnyng mandayyna ne jazyldy - sonday porsiya ghana bólinedi. Shaypau bie bolyp ýrpisine jiberer de ózi, kenkeles aighyr bop qaynaytyn da ózi», - degennen tughan últtyq namystyng burqanysy. Kemerine kelgen ashu-yzanyng jay tastar shaghyrmaq búlty edi ghoy. Sony nege esten shygharyp aldyq? Nýkesh Bәdighúldyn:

Áy, jas úlan, bir sәt qúlaq týr maghan,

Qor bolmaydy ini aghany tyndaghan.

Saghan aitar uayym bar, mazalap,

Kókiregimdi kók shengeldey tyrnaghan,-

deytini teginnen tegin emes. Aghany ini tyndamaytyn, inige izet joghalghan qogham azbay qaytsyn?! Qazaqy bolmys, ghasyrlar boyy qalyptasqan últqa, úlysqa tәn zandylyq «shúnaq biyding túsynda» «qúr qyzady delebe» bolghanyn qalay jasyrayyq? Búra tartar bóten kýshting jangha salghan jarasyn aitshy! Sanaly ghúmyryn sarp etip, osy halyqtyng jyqpyl-jyqpylyn tereng zerdelep, tenizden marjan sýzgendey asylyn aldyna salyp bergen qayran, Aqseleu! «Saryarqaday» әn qayda? «Boztorghayy qonyraulatqan, boz jusany omyrau qaqqan...» jetetin jerine jetkizdin-au sabazym! «Jylqynyng tostaqtay kózinde ghana túnghyiyq sher bolyp qalghan» boz әuenning boldyrghan haline ne deysin? «Ottay janyp, shoqtay qaryp» adasqan әuenderding arasynda kónili tasyghan «jaydarmandardyn» saygýlik janaryna qatqan úly sazdy «týbi bir seziner» degenge bar bolsanyz siz de, jer basyp jýrgen biz de esh ilanbas edik...

Ótken ghasyrdyng mandayymyzgha jazghan baqyty - qazaqta ne bar, sony Kýlteginning kók mәrmәr tasqa qashaghan jyrynday bizge amanattaghan marqasqa úldardan kende bolmappyz. Býgingi salghyrt úrpaqtyng asqaq ruh aldyndaghy boryshy jeterlik. Jeltoqsan aiynda dýniyege kelgen túlghalarymyzdyng ataly sózin, keudesin kergen kýrsinisterin «bir nasihat aitayyn-ghyp» tizsek, tym úzaqqa keter. Búl aida tughan qazaq qalamgerlerining saydyng tasynday iriktelgen marqasqalar ekeni tómendegi esimderden de bayqalar. Gh.Ahmetov Q.Júmaliyev, M.Qarataev, Á.Shәripov, Q.Múhamedjanov, Z.Shashkiyn, Á.Núrshayyqov, H.Esenjanov, R.Berdibaev, N.Ghabdulliyn, A.Seysenbek, E.Áukebay, Q.Dәribaev, D.Isabekov, M.Dýisenov, O.Egeubay, K.Shildebaeva, R.Qunaqova, T.Ahmetjan, Á.Bópejanova, N.Jýnisbay, S.Ospan, taghysyn taghylar. Qalijan Bekhojinnyng sózimen aitqanda «... Tumysy jaryq júldyzym, túlghasy alyp shyn-qúzym!» degennen basqa esh teneu tilge oralmas.

«Qazaq әdebiyeti» gazeti