Býginde ózin "sәlәfiymin" dep jýrgen aghymdaghylar «sәlәf» sózining týpki maghynasyn týsine bermeydi jәne olardyng negizgi kózqarastaryn tómendegidey ýshke bólip kórsetuge bolady:

1. Olardyng oiynsha: barlyq әlem tek músylmandargha qarsy júmys jasap otyr jәne әlem músylmandardyng búl ómirdegi dәrejesin tómen dep qarastyrady. Álemdegi kózge kórine bermeytin kýshter býtkil músylmandargha qarsy arnayy kelisim shart qúrghan jәne olardyng negizgi maqsaty barlyq mýmkindikterdi músylmandargha qarsy júmyldyrylu bolyp tabylady.

2. Osyghan baylanysty músylmandar birigip múnday dúshpandargha qarsy túruy kerek. Sonymen qatar qazirgi músylman әleminde bolyp jatqan kelensizdikterdi úiymdastyrghany ýshin olardan kek aluy qajet. Olargha qarsy túru eki jolmen jýzege asady. Birinshisi, kәpirlerdi óltiru. Múndaghy kәpirler degenimiz -sәlәfiylermen sanaspaghan barlyq adamzat. Ekinshisi, dinnen bas tartqandardy óltiru. Dinnen bas tartqandar degen meyli ol músylman bolsyn Allah Taghalanyng sharighatymen jýrmegender, Qúranmen ýkim shygharmaghandar.

3. Býginde sәlәfiyler ýshin basty júmys – iydeologiyalyq júmys. Búl degenimiz -sәlәfizmdi jaqtaushylar arnayy bir úiym nemese basqarma qúryp júmys jasamaydy degen sóz. Olar ózderining iydeologiyasyn jipke tizgen qúmalaqtay birizdi etip, halyqtyng arasynda túraqty uaghyzdaumen ainalysady. Sәlәfizmdi jaqtaushylaradyng osynday ýsh satyly júmysynyng nәtiyjesi jýzege asu ýshin birshama uaqyt talap etiledi. Sonyng saldarynan uaqyt ótumen birge halyqtyng arasynda bólinushilik payda bolady da, sәlәfizm iydeologiyasy tez tarap, býginde Islam әleminde bolyp jatqanday qantógisterge alyp keledi. Ókinishke oray múnday iydeologiyanyng jeteginde jýrgender onyng parqyna bara bermeydi jәne onyng arghy jaghynda din emes, sayasat jatqanyn kóbisi angharmaydy.

Qazirgi tanda sәlәfizm (uahabiya) iydeologiyasy – aqiqattyng betin jabushy bolyp qalyptasyp ýlgerdi, sonday-aq, músylmandardyng órkendeuine, diny túrghyda ilgeri damuyna jәne de Islam әleminin, sonyng ishinde Mysyr elining әlemdik arenada barlyq jaghynan qalys qaluyna sebep tudyryp, keri tartyp jatyr. Eng soraqysy - atalmysh iydeologiya ekstremister ýshin tura aqiqatqa barar jol bolyp qalyptasqan. Múnday kózqarastaghy adamdar kez-kelgen elding tynyshtyghyn búzugha, adamy qúndylyqtardyng joyyluyna "at salysuda". Al belgisiz qiyaly armandarmen ómir sýretin,  ózgening qalauymen jýretin qogham óz ishinen dertti bolyp ósedi. Demek, múnday adamdar ózinen basqa ainalasyndaghy adamdargha ziyanyn tiygizedi jәne elding bolashaghyna balta shabady degen sóz. Sonymen qatar sәlәfizm iydeologiyasynyng negizgi ústanymy: ol ótken mәseleni býgingi zamanauy mәselelermen baylanystyru.  Búl degenimiz - ótken zamanghy qoghamnyng әdep-ghúrpyn, kiyim ýlgisin, salt-dәstýrin, iship jeu men jatyp túru jәne t.b. halyqtyng ústanymy sekildi әreketterding bәrin býgingi әrekettermen baylanystyru degen sóz.

Osynday әreketterdi salystyrumen ainalysatyn kez-kelgen sәlәfizm jaqtaushylary qoghamda kóptegen kelispeushilikter men qysymdargha tap bolady. Olardyng kózqarastary qorshaghan ortamen sәikes bola bermeydi jәne qogham pikirimen sanaspaydy. Sondyqtan múnday adamdar ózderin qoghamnyng tútastay dúshpany sanap, onday qoghamnan arylu ýshin ózin-ózi óltiruge beyim bolady nemese sol qoghamdy retteu ýshin óz kózqarasyna sәikes barlyq jaghdaydy jasaydy. Osylaysha olar sany kóp bolmasa da qoghamnyng ghasyrlar búryn qalyptasqan sanasyn ózgertuge tyrysady jәne Islam dini de az músylmandardan taraghan degen ústanymdardy algha tartyp ózderin júbatumen ainalysady. Sәlәfizm iydeologiyasynyng negizgi ereksheligi – diny ústanym mәselesinde qatty bolu. Sebebi, múnday adamdar ózi ónip ósken qoghamda qatelikter kóp dep sanaydy jәne ol ýshin ózderin tazartugha beyimdeydi. Al, búl ýshin eng bastysy ol qoghamnan oqshaulanu bolyp tabylady. Oqshaulanghan adam ózining baghytyn anyqtau barysynda kóptegen jeke izdenisterge týsedi.  Alayda, ol ózining kózqarasyn quattau ýshin oghan sәikes bolghan bir tәlimger saylaydy.

Osynday jaghdaygha týsken kez-kelgen adam aqyldyng emes, belgisiz bir tәlimgerding jeteginde keteri sózsiz. Nәtiyjesine ol óz tәlimgerinen ózgeni tyndamaydy jәne eshbir ghalymdy moyyndamaydy. Onyng sózinen, nasihatynan bas tartady. Sóitip, sәlәfizm iydeologiyasyn qúptaytyn qoghamnan oqshaulanghan bir top músylmandar birigip júmys jasay bastaydy. Múnday toptaghy músylmandar ózderining ústanymdaryn ózgeden dúrys kórip, boylarynda tәkәpparlyq, mensinbeushilik minezder qalyptasady. Din mәselesinde olarmen tartysqa týsken kez-kelgen adamnyng kózqarasy olar ýshin jat әri eshkimdi qabyldamaytynday dәrejege jetedi. Sonday-aq, osynday toptaghy adamdardyng әreketteri tómendegidey ózgeriske týsedi:

Olar qoghamda bolyp jatqan kez-kelgen jaghdaylardy dinmen baylanystyryp, olar ýshin barlyghy bidaghat (dinge engizilgen janalyq) bolyp shyghady; Olar qashan da aqiqattan góri ózderining kózqarastaryn joghary qoyady; Olar músylmandardyng ómirin taryltady da «haram» mәselelerding auqymyn keneytedi; Olar basqa diny ghúlamalardy moyyndamaydy jәne ózderining týsinik shenberlerinde ghana diny mәselelerdi talqylaydy; Olar eng alghashqy sәlәfizm iydeologiyasyn nasihattaghan tәlimgerlerge elikteydi jәne solardyng aituy boyynsha jýredi; Olarmen sanaspaghandargha qarsy jәne olargha qarsy tez ýkim shygharady.

Býgin barsha músylmandargha múnday iydeologiyamen kýresuge uaqyt tudy. Ol ýshin san ghasyrlar boyy diny seniminde janylmay «Ahly sýnnә ual jama» jolynda sonday-aq, úly mәzhabttardyng salghan izgi baghytyn qoldap kelgen ústanymyna qaytuymyz kerek. Osynday ómirding mәnin kirgizetin qúndylyqtardy joqqa shygharatyn sәlәfizm sekildi qogham dertine júmyla qarsy túruymyz kerek. Allanyng qalauymen sәlәfizmge qarsy sizderge týsindirmek bolghan mәsele osy edi. Alla Taghala bәrin kórip, jaqsy bilushi!

Sheyh Aly Juma, Mysyrdyng eks-mýftiyi

Redaksiyadan: Mysyr elining búrynghy mýftiyining sәlәfizmning erekshe belgileri turaly maqalasy redaksiyamyzgha QMDB tarapynan úsynylghanyn eskertemiz. 

Abai.kz