Qúdaydyng qúdireti sheksiz...
Bala kýnimde auylda kóp jyl әkim bolghan Aqberdi Isaev degen rulas atamyz, tipti bizdin oblystyn atynan deputatta bolghan bedeldi kisi ómir sýrdi. 1996 jyly zeynetkerlikke shyqqan Aqberdi ata eki ay boyy tósek tartyp auyryp qalghan son, menin әkem inisi retinde kónilin súraugha barypty. Ýiinde tughan-tuystar men aghayyndary ortasynda tósekte jatyr eken.
Ákem amandasyp bolghan son, «densaulyghynyz jaqsy ma, agha?» dep súraghanda, «e, nesin aitasyn, Kenes Qúdaydyn ózinin maghan kýshi jetpey jatyr», - dep kýledi. Qasyndaghylar da jaghympazdanyp tarqyldap kýlgen eken, sonda әkem «Aqa, olay demeniz, әli Alla jazsa jazylyp ketesiz?», - dep jarty saghattay әngimelesip otyryp, ýiinen shyghyp ketken. Sodan Aqberdi atamyz sol týni tangha deyin jetpey, búl dýniyemen qoshtasypty.
1912 jyly әlemge әigili óz zamannyn alyp kemesi «Titanikti» jasaghan «Harlend end Vulf» kompaniyasynyng injeneri men sol kemening kapitany Edvard Smitten tilshiler súrapty. «Myna kemeniz qanshalyqty qauipsiz?», - degen súraghyna, «Adamzattyng tarihynda múnday keme búryn-sondy bolmaghan, sondyqtan búl kemeni batyrugha, tipti qúdaydyn da kýshi jetpeydi», - degen eken. Sol «Titaniktin» ne bolghanynan býkil әlem habardar.
2008 jyly Almatyda Kenes Odaghynyn eki dýrkin batyry Talghat Biygeldinovten súhbat alghanymda ol kisi maghan «Men coghysta nemisterdin úshaqtarymen qabattasyp 305 ret úshaqpen kókke kóterildim, әrbir kóterilgenimde әkemnin maghan ýiretken qúran sýrelerin dauystap aitatynmyn». Bir mezet «Qúdaydy esten shygharghan emespin, Lya Illahu Illallah Muhammadu Rasul Allah» dep jýremin ishimnen» degen edi jaryqtyq.
1985 jyly Braziliyadaghy Preziydent saylauynda 75 jastaghy ýmitker Tankredu dy Almeyda Nevis «Eger men óz partiyamnyng atynan 500 myn qol jinasam, Preziydent boluyma qúdaydyn ózi kedergi keltire almaydy», - depti, әriyne 500 myn qol jinaghan, biraq Preziydent boluyna biraq kýn qalghanda, auyryp qaytys bolghan.
1962 jyly 3 tamyz әlemge tanymal aktrisa, әnshi 36 jasqa kelgen Merilin Monro «Menin tanimaldyghym sonshalyqty, tipti Issus Hristos týgil, qúdaydyn ózi maghan kerek emes», - depti. Eki kýnnen keyin qonaq ýidin birinen Merilinnin mәiiti tabylghan.
Tórtkýl dýniye tanityn boks koroly Mohammed Ali shyn aty —Kassius Marsellus Kley 1964 jyly óz atyn ózgertip, músylman dinin qabyldaghannan bastap, 61 ret sharshy alangha shyqqan, sonyng 56-syn jengen 37 ret úryp qúratqan, 5 ret teng týsken. Sol jenisterdin bәrinde namaz ýstinde qarsylasyn jenuin bir Alladan jalbarynyp súraghanyn qaytys bolar aldynda 2016 jyly moyyndaghan.
2009 jyly Bishkekte jazdyn shuaqty kýnderdin birinde ýsh jigit ýsh qyz bir kólikpen qalanyn syrtyna dem alugha shyghady. Sonda bir qyzdyn anasy «Qyzym, qúday dep jolda abaylap jýrinder», - dep eskertedi. Álgi qyzy «Anashym, bizdin kólikte qúdaygha oryn joq, qúday artqy bagajda otyrsyn», - dep kýlip ketedi. Aradan eki saghat ótker ótpes MAY qyzmetkerleri әlgi qyzdyn anasyna habarlasyp bylay «Sizdin qyzynyz otyrghan kólik jol apatyna úshyrady, ýsh jigit ýsh qyz til tartpay ketti, bagajdaghy otyz júmyrtqa jarylmapty da», - degende ne isterin bilmey siresip qapty.
Osynday mysaldar myndap sanalady. Sondyqtan músylman qauymy ýshin, әsirese qazaq halqy ýshin kiyeli de qasiyetti bolyp sanalatyn Islam dinindegi Sharighatqa bas iyip ata-babalarymyz ústanghan jolymen jýrsek, esh qatelespeymiz. Arzymaghan ataq pen baylyqqa nemese lauazym men mansapqa bola, qúdireti kýshti Allany esten shygharyp qoyyp jatqan jayymyz bar.
Juyrda Semeylik aqyn Tynyshtyqbek Ábdikәkimúlynyn «Besinshi mausym júpary» atty kitaby jaryq kórdi. Sol kitap turaly Maraltay Rayymbekúly Ybyraev «Aspannan besinshi kitap týsti» dep aidy aspannan bir-aq shygharypty. Úyat emes pe? Osylay pikir aitugha bola ma eken.
Qazaqta «Auyrmaghan adamnyn Qúdaymen isi joq» nemese «Qúdaydan qoryqpaghannan qoryq» degen ósiyet qalghan. Jýreginde imany joq pende, kez kelgen jerde bilgenin isteytinin Qúdaydyn qútty kýni telearnadan nemese әleumettik jelilerden kórip jәne estip jatyrmyz. Óitkeni, Qúdaydan qoryqpaghan adam san-aluan týrli jauyzdyqqa baratynyn babalar bilgen. Sondyqtan onday adamnan saq bolugha shaqyrghan.
Allanyn syiy dep bilem, sózdin qúdiret jýiesi,
On segiz myn ghalamnyn bir Alla bolar iyesi.
Tәuekelge bel busan, Allanyn bolar kiyesi,
Keudemizdegi janymyz Jaratqangha tiyesi, - dep Balqy Bazar aitqanynan sabaq almaymyz. Aqpa jyrau Serәli Eruәliúly bolsa:
Dýnie súlu qyzday búrandadyn,
Qua almay qyzyqqan song túra almadym.
Basyndy qansha jerge soqsan-daghy,
Degeni bolady eken bir Allanyn, - deydi.
Búqar jyrau bolsa: «Birinshi tilek tileniz, bir Allagha jazbasqa» dese, Hakim Abay: «Allanyn sózi de ras, ózi de ras, ras sóz eshqashan jalghan bolmas» degen.
Ybyray Altynsariyn: «Bir Allagha syiynyp
Kel balalar oqylyq,
Oqyghandy kónilge
Yqylaspen toqylyq» dep jazylghan týpnúsqada. KSRO uaqytynda búrmalanyp bastapqy jol alynyp tastalghan. Biz oqyghanda birden «Kel balalar oqylyq» dep bastalyp ketetin. Keremet shayyr Ábubәkir Kerderi Shoqanúly bolsa, «Bismillasyz bastalghan istin aqyry qayyr bolmaydy» degen. Kez kelgen ata-babamyzdyn sóz tirkesterin oqyp otyrsan, Allagha bas iyip, orazasyn ústaghan, bes mezgil namazyn tastamaghanyna kóz jetkizemiz. Al biz bolsaq, jahandanu deymiz nemese zaman deymiz, әiteuir bir syltau tauyp qashqalaqtaymyz.
Júmamúrat Shәmshi, tariyh ghylymdarynyn kandidaty
Abai.kz