Q.Toqaev qarjy, bank salasyn syngha aldy
Senat Tóraghasy elimizdegi bank menedjmenti kýrdeli ózgeristerding qysymyna tótep bere almaghanyn, jana qarjylyq dәuirding talaptaryna say dengeyin kórsete almaghanyn ashyq aitty.
... Júrttyng kónili alandauly. Óitkeni, qarjy salasynyng túraqtylyghy meleketting ekonomikalyq túraqtylyghyna tikeley әseri bar. Al ol óz kezeginde әr adamnyng әleumettik jaghdayyna, túrmys tirshiligine әser etedi. Qay kezde de jauapty qúzyrly organdardan halyqty alandatatyn mәselelerge oray ne istelip jatqanyn talap etip otyratyn Senat «Qazaqstan ekonomikasyn damytudaghy bank sektorynyng róli» taqyrybynda parlamenttik tyndau ótkizip, sharuasy shatqayaqtap ketken jauapty sheneunikterding birazyn súraqtyng astyna alyp, qara terge týsirdi.
Elbasy 18 sәuirde Últtyq bank qyzmetin qorytyndylaghan jiynda "Qazir "Eksimbank", "Astana banki" jәne Qazaq Bank bankteri aksionerleri nashar basqaryp, salymshylaryna jauap bere almay, qaryz bolyp qalghandyqtan kórsetkishteri nasharlap ketti» ,- dey kelip,- "...júmysyn sәtsiz jýrgizip, odan ary memleketten qoldau kórgen bankterding eshqanday nәtiyje kórsetpegenin" ashyq aitqan bolatyn.
Parlament Senatynyng Tóraghasy Qasym-Jomart Toqaev «Býgingi kýnning ózinde bank menedjmenti kýrdeli ózgeristerding qysymyna tótep bere almay, jana qarjylyq dәuirding talaptaryna say dengeyin kórsete almaghanyn ókinishpen moyyndauymyz kerek»,- dep halyqtyng qarjy instituttaryna degen senimin әlsirete týsken býgingi osy jýiede qalyptasqan ahualdy syngha aldy.
Memleket basshysy qantar aiyndaghy Joldauynda qarjy sektoryna serpilis qajet ekenin atap kórsetkenin eske salghan Jogharghy Palata tóraghasy, elimizding qarjy jýiesin retteytin negizgi qúrylym – Últtyq bankting aldyna ekinshi dengeydegi bank jýiesining júmysyn qadaghalaumen qatar, bank portfelining jaghdayyn sauyqtyru men berilgen ipotekalyq qaryzdar mәselesin sheshu mindeti jýktelgenin, sonymen qatar, Preziydent bankterding portfeliderin «nashar» nesiyelerden tazartyp, bankterden qarajatty shygharudy toqtatu jóninde talap qoyghanyn atap ótti.
Elbasy qoyghan talaptar boyynsha ne isteldi? Qanday sharalar qolgha alyndy? Búl salany sauyqtyru ýshin qanday júmystar atqarylugha tiyis?
Osy túrghydan kelgen Senat Tóraghasy әueli memleket tarapynan búl salagha qanshalyqty kónil bólinip kelgenin, alayda osy mýmkindikti olardyng timdi paydalana almay otyrghanyn basa aitty.
«Elimizde Bank sektorynyng qarjylyq túraqtylyghyn arttyru baghdarlamasy әzirlenip, jýzege asyryldy. Osy baghdarlama shenberinde jýieli júmys jýrgizip kele jatqan bankterge memleket tarapynan qomaqty qarjylyq qoldau kórsetildi.
Uaqtyly qabyldanghan sharalar nәtiyjesinde bank salasyndaghy jaghday birshama túraqtalyp, zandy jәne jeke túlghalar salymdarynyng saqtaluyn qamtamasyz etuge mýmkindik jasaldy.
Búl rette, memlekettik qarjy resurstarynyng esebinen mýmkindigi tómen bankterge qoldau kórsetu jónindegi mәjbýrli sharalardyng sony osy bolar dep ýmittenemiz. Múnday sayasat keybir bankterding memleketting qoldauyna iyek artyp, qarjy salasyndaghy әdiletti bәsekelestikting búrmalanuyna jol berumen qatar, bank sektory júmysynyng túraqtylyghy men bedeline teris әser etedi»,-dedi Q. Toqaev.
Últtyq Bank qyzmeti negizinen qarjy jýiesindegi tәuekelder men osy saladaghy payda boluy mýmkin qúrylymdyq týitkilderge aldyn ala bagha bere otyryp, qordalanghan mәselelerdi retteytin tiyimdi tetikterdi keshiktirmey iske qosugha baghyttaluy kerektigin aitqan Senat Tóraghasy Parlamenttik tyndauda qarjy salasyn sauyqtyrugha qatysty 10 mәselege erekshe toqtaldy. Olar:
Birinshi, bank sektory júmysynyng sapasyna qatysty syn-pikirlerdi baghamdap, oghan sebep bolghan naqty jaghdaylardy anyqtau;
Ekinshi, bank jýiesi biznesti úzaq merzimge, tiyimdi mólsherde nesiyelendiru arqyly el ekonomikasynyng ósimin yntalandyru;
Ýshinshi, bank salasynda yqtimal qauip-qaterlerdi basqarudyng útymdy modelin qalyptastyru;
Tórtinshi, bank jýiesining qarjylyq túraqtylyghyna kedergi keltiretin әlsiz tústardy aldyn ala anyqtaugha basymdyq beru;
Besinshi, qarjy salasyn retteu men qadaghalau jýiesin zannamalyq túrghydan odan әri jetildire týsu;
Altynshy, qajettiligine qaray tiyisti zandargha týzetuler engizu arqyly Últtyq bankting qúqyghyn kýsheytip, ekinshi dengeydegi bankterding iyeleri men aksionerlerining jauapkershiligin arttyru;
Jetinshi, bank aktivterin shygharyp әketuge tosqauyl qoi ýshin bank aksionerlerine jәne olarmen baylanysy bar túlghalargha nesie beruge zanmen shekteu qon;
Segizinshi, birqatar bankterding ainalymyn «nashar» nesiyelerden tazartu júmystaryn ayaqtau;
Toghyzynshy, azamattyng basyndaghy jalghyz baspanasyn saqtap qalugha mýmkindik berip otyrghan ipotekalyq qaryzdardy qayta qarjylandyru baghdarlamasyn jalghastyru;
Onynshy, halyqtyng qarjylyq sauattylyghyn arttyru júmysyn jetildiru.
Elbasy qoyghan mindetterden tuyndaytyn on talapty algha tarta otyryp, Q.Toqaev Parlament óz kezeginde Últtyq bankting qarjy salasyn retteu men qadaghalaudy odan әri jetildiru jónindegi bastamalaryn qoldaugha dayyn ekendigin atap ótti.
Búdan bólek Senat Tóraghasy qarjy jýiesine degen halyqtyng senimin tómendetip otyrghan: qarjy salasyndaghy qarapayym tildegi aqparattyng jetispeushiligi; qarjylyq qyzmetter týrining kóbengi, olardyng kýn sanap kýrdelenui; alayaqtyq tәsilderdin, qarjy piramidalarynyng óris aluyna da toqtalyp, Últtyq Bank osy jәne jogharyda atalghan barlyq salalargha keninen kónil bólip, qordalanghan mәselelerding ontayly sheshimin tabu ýshin ekinshi dengeydegi banktermen keshendi júmystar jýrgizuin talap etti. Búl talapty «Býgingi bank jýiesi el ekonomikasyn odan әri janghyrtudaghy jana mindetterdi oryndaugha jәne azamattardyng zaman talabyna say súranystaryna әzir boluy tiyis» ,- dep shegendey týsken Qasym-Jomart Toqaev óz sózin «Bank qyzmetining túraqty damuy tútastay alghanda memleketting túraqtylyghyn qamtamasyz etedi» dep ayaqtady.
Últtyq bankining tóraghasy Daniyar Aqyshev senatorlar aldynda bayandama jasap, bank sektorynyng qyzmetin jetildiru maqsatynda qarjy retteushisi jýzege asyrghan sharalar turaly jan-jaqty habardar etti.
Sharagha qatysushylar aldynda últtyq ekonomika ministri Timur Sýleymenov, «Atameken» últtyq kәsipkerler palatasy basqarma tóraghasynyng orynbasary, Qazaqstan qarjygerler assosiasiyasyny kenesi tóraghasynyng mindetin atqarushy Yuliya Yakupbaeva, Europa Qayta qúru jәne Damu Bankining Qazaqstandaghy kensesining Agris Preymaniys, Strategiyalyq bastamalar ortalyghynyng agha әriptesi Oljas Qúdaybergenov sóz sóiledi.
Senattyng Qarjy jәne budjet komiyteti úiymdastyrghan parlamenttik tyndaudaghy pikirsayysqa Senat deputattary Birghanym Áytimova qaryz beretin onlayn kompaniyalardy tekseru turaly, Múhtar Júmaghaziyev bankterding óz qyzmeti turaly shynayy aqparattyng jetimsizdigi turaly, Serik Jaqsybekov jinaq salymdary turaly, Dәuren Ádilbekov problemalyq nesiyelerdi qaytaru turaly, Baqtybay Shelpekov Islam bankilerimen júmys isteuding bolashaghy turaly, Nariman Tóreghaliyev qolma-qol aqshasyz esep aiyrysudyng qymbattyghy turaly, Ghúmar Dýisembaev problemalyq aktivter turaly, Mәjilis deputaty Omarhan Óksikbaev auditorlyq tekseruler nәtiyjesining jariyalylyghy turaly ashyq pikirlerin ortagha salyp, mәseleni jan-jaqty talqylaugha atsalysty.
Ádilbek Qaba
Abai.kz