Dombyrany 29 jasymda bir-aq ústadym

- Shorabek agha, sizdi alghash aitys arqyly tanyghan edik. Biraq keyingi uaqytta aitystan mýlde kórmeytin boldyq. Múnyng sebebi nede?

Dombyrany 29 jasymda bir-aq ústadym

- Shorabek agha, sizdi alghash aitys arqyly tanyghan edik. Biraq keyingi uaqytta aitystan mýlde kórmeytin boldyq. Múnyng sebebi nede?

- Men túrmaq, aitystyng ózi kórinbey ketip, ekrangha jaqynda ghana oralghan joq pa? Al «aytysty tastap ketkensiz be?» dep súrasan, «joq, aitys meni tastap ketti» dep jauap berer edim. Óitkeni, birinshiden, sonymyzdan ergen sayypqyrandar býginde әbden jetildi, damydy, al olarmen aitysu ýshin temirdey jýike kerek. Ekinshiden, qazir «saqalyng bar-au, jasyng ýlken-au, aitystyng ardageri edin-au» dep, syilaytyn jas joq, tike betten alyp, tóske shabady. Jas-kәrimizge qaramay jarysyp aitysa-tartysa bersek, ony kórip otyrghan jas úrpaq ne ýlgi alady? Ýshinshiden, ózim de búrynghy biyigime shygha almay qaldym. Kezinde aitystyng júldyzy bop jarqyraghanym ras, qazir ol dengeyde emespin, әuenim de halyqty búrynghyday tartpaydy. Sosyn, amal joq, aitystan shetteuge tura keldi. Taghy bir jaghday - kýnkóris mәselesi. Aytysqa kýn-týni dayyndalasyn, barar jol-púlyndy ózing kóteresin. Bas jýlde alghan aqyn «temir túlpar» minedi, basqa jýldegerler syilyqtaryn alady, al qalghany bos qaytady. Aytys sa­yyn jýlde ala beru qiyn, al otbasyndy qalay asyraysyn? Qyzmet istegende de bir jaghynnan aitys qinap túrady. Júmysqa kirip alyp, sosyn «aytysqa baratyn edim, dayyndalatyn edim» dep súranyp túrsan, kim jaqtyrady? Sonday-sonday sebepter aitystyng meni tastap ketuine alyp keldi.

- Qazir qaydasyz? Ne istep jýrsiz?

- «Asyl arna» telearnasynda qyzmet atqaramyn. Jurnalisterding baghdarlamalaryn efirge shyghar aldynda songhy tekseruden ótkizemin. Ishindegi sayasi, diny qatelikterdi, últtyq qadir-qasiyetimizge núqsan keltiretin nәrselerdi jibermeuge tyrysamyn. Key jaghdayda, aqyn bolghan son, baghdarlamanyng kórkemdik jaghyna da aralasyp ketemin. Qyzmetim «jauapty shygharushy redaktor» dep atalady.

- Jurnalymyzgha ómirbayandyq súhbatynyz shyqpaghan eken, ol olqylyqtyng da ornyn toltyra ketelik. Qay topyraqtyng tumasysyz?

- Jambyl oblysy, Talas audany, Oiyq eldi mekenining Amangeldi bólimshesinde dýniyege kelgenmin. Ol auyl turaly júrt «Amangeldining shóbine deyin sóileydi» deydi. Rasynda da, auyldastarym shetinen sheshen, dilmar keletin. Sol alaqanday auyldan on ýsh Enbek eri, jiyrma shaqty aqyn shyghypty. Solardyng biri Rafaeli Niyazbekov - mening nemere agham.

- Bireuding jaqsy qasiyetin kórsek, «tegine tartqan eken» deytin qazaqpyz ghoy. Arghy atalarynyzda aqyndar bolghan ba?

- Jetinshi atam Tolybay auyl arasyndaghy dau-damaygha tórelik aitatyn bi, sheshen kisi eken. Aydar atamnyng óleng shygharatyn qasiyeti bolghan. Ákem Bәtey de az-kem óleng qúrap otyratyn. Sonyng esime týsken bireuin aityp bereyin. Auyldaghy avtolavkada satushy bop isteytin Tóskebay jezdemizding baghany sәl qosyp satatynyn bilgen әkem bir kýni oghan:

Tóskebay, aqyly kem, jas balasyn,

Tabysqa kýndelikti mastanasyn.

Kýnige әrkimderden bes tiyn jep,

Barghanda aqyretke masqarasyn.

Qaryndas sizding ýide jibek bauly,

Er jigit kýn kóredi deni sauly.

Músylman aqyretti oilau kerek,

Aqyret - músylmannyng ýlken auyly,
- dep hat jazyp jiberipti. Hatty alghan jezdem: «Múny Bәteyding jazuy mýmkin emes, әieli jazyp bergen ghoy», - deytin kórinedi. Anam Ayymtory - qojanyng qyzy, әkemizge qaraghanda eti tiri, pysyqtau kisi edi.

Biz es bilgeli әkemizding kózi kórmeytin. Birde qolynda kitaby bar bir kisi ýige kelip, «mynau qyzyq aitys eken, oqyp jatyrmyn» depti. Onysy - Birjan sal men Saranyng aitysy eken. Sosyn «Bәtey, osy sening kózing týk kórmey me?» depti әngime arasynda. Sonda әkem «Nege kórmeydi? Qane, kitabyndy bershi» dep súrap alypty da, sudyratyp «oqi» jónelipti. Yaghni, Birjan-Sara aitysyn basynan ayaghyna deyin jatqa aityp shyqqan ghoy! Ana kisi an-tang bolypty... Naghashylarymnyng arasynda da jazba aqyndar bolghan, biraq kózi ashyq, kókiregi oyau sol azamattar sonau jyldary repressiyagha úshyrap ketken.

- Aytys sahnasyndaghy ómiriniz qalay bastaldy?

- 1980 jyldary QazMU-ding jurnalistika fakulitetinde syrttay oqydym. Menimen aqyn Esenqúl Jaqypbekov te birge týsken-di. Ekeumiz tez til tabysyp kettik, ýnemi birge jýrdik. Onyng aitysqa qatysatynyn biletinmin. Esenqúl aitystarynan ýzindi aityp berip, keyde suyryp salyp ta otyratyn. Bir kýni ol suyryp salyp ólendetse, men de suyryp salyp ja­uap berippin. Ol «Shorabek, saghan aitysqa qatysu kerek qoy!» dep maqtap, arqamnan qaghyp qoydy. Sol maqtaugha aldanyp qalsam kerek, oblysyma barghan son, úiymdastyrylyp jatqan aitysqa qatysyp, ýshinshi oryn aldym.

- Aytysyp jatqan kezinizde týrinizdi kórmey-aq, maqamynyzdy estip, siz ekeninizdi tany qoyshy edik. Búl maqamdy qalay tapqan ediniz?

- Bala kýnimizde kórshimizding on eki somdyq dombyrasy bar edi. Ol kezde on eki som - ýlken aqsha, al dombyra auylda - óte siyrek búiym. Sol dombyrany inim jastardyng keshine súrap alyp ketip, syndyryp qoyypty. Amal joq, qúnyn tóledik, al synyq dombyra ózimizde qaldy. Ony jóndep alyp, inim dombyra tartudy ýirenip ketti. Al men kórshi auyldaghy internatta jatyp oqyghandyqtan, ýirene almay qaldym. Sodan keyin qolyma dombyrany 29 jasymda, yaghni, alghash aitysqa qatysarda ghana ústadym. Mýlde tarta almaytynmyn, Esenqúl birdi-ekili qaghysty kórsetip, sonyng az-maz ýiretuimen sahnagha shygha saldym. Keyin ózimshe ýirenbek bolyp, kýndiz-týni dombyrany sabalap otyratyndy shyghardym. Sonymen, kýnderding kýninde aitysqa jaraytynday birdeneler shygha bastady. Endi onymen shektelmey, ózime әuen shygharyp alghym keldi. Esenqúldyn, Áselhannyng әuenderine qyzyqqanymmen, ózimning jeke maqamym bolghanyn qaladym. Dombyrany ýzdiksiz tynqyldatudyng arqasynda, «A-a-au, aghayyn!» dep bas­talatyn, ózderinizge jaqsy tanys sol maqam payda boldy. Onyng qaydan kelip, qalay qalyptasqanyn ózim de týsinbey qaldym. Key jerleri Ayaz Betbaevtyng maqamyna, key tústary Nartaydyng әuenine keletin siyaqty. Sozatyn, ekpin týsirip aitatyn, adamnyng kónil-kýiine qaray qúbylyp túratyn jerleri bar.

- Sizding aitysynyzdy tamashalaghan kórermen «Shorabek termin sózderdi sheber qoldanatyn, әzilge ústa edi» desedi...

- Qazir keybir halyqaralyq terminderdi qazaqshagha audaryp, әure bop jýrmiz ghoy. Al men solardy sol qalpynda paydalanugha qúmar edim. Aytysta ghana emes, kýndelikti ómirde de. Birde delegasiya qúramymen alys oblystaghy toygha bara jatqanbyz. Orys shopyrymyz kýnkildep, «demalu kerek edi» dep, bizge renjip kele jatqan. Sonda men:

«Ey, Anatoliy!

Jariyala demalysqa moratoriy.

Qazaqtyng toyyna aman jetsen,

Vot, saghan bolady sanatoriy!» - dep edim, manayymdaghylar ghana emes, orys shopyr da kýlip jiberdi. Termin sózderdi qoldanuymnyng taghy bir syry - qarsylasymnan sóz shygharu bolatyn. Qarsylasym «Nege taza qazaqsha sóilemeysin?» degeninde, ary qaray qazaq tilining mәselesin aityp ketetinmin.

Kókiregim kirden arylghanday kýy keshtim

- Agha, haq aqiqat Islamda deydi ghoy. Sol aqiqatty siz qalay taptynyz?

- Aqyn bolghannan keyin, jalpy aqyl iyesi - adam bolghannan keyin ómirding mәni turaly jii oilanushy edim. Ony ataqtan, danqtan, baylyqtan da izdep kórdim. Tappadym. Sol sheshimin tappaghan súraqtarymnyng bәrine Islam jauap berdi. Men úzaq izdegen aqiqat - Allanyng qasynan kelgen ilim eken. Alla tarapynan bizge Qúran týsirildi, Payghambarymyz Múhammed (s.gh.s) jiberildi. Men kóp izdegen ómirding mәni - Allagha qúlshylyq etu eken. Osyny týsindim. Áriyne, dinge bet búruyma sebep bolghan adamdar da, oqighalar da bar.

- Alghash mandayynyz sәjdege tiyip, namaz oqyghan kýniniz esinizde me?

- «Namazgha jyghylamyz» dep meshitke alghash bas­tap barghan - aqyn Múhamedjan Tazabekov bauyrym. Ol kezde meshitting bas imamynyng da esimi Múhamedjan edi. Sol kisige baryp, namaz oqugha kelgenimizdi aittyq. Ol kisi: «Senderding namazgha kelgendering óte dúrys. Óitkeni, qarapayym adam namazgha ózi keledi de qoyady. Al sender kelsender, arttarynnan qanshama adam keledi», - dedi. Meshitke qorqaqtap kirgenim esimde. Keyin sýreler men dúghalardy jattap, bes uaqyt namazgha ýlken dayyndyqpen keldim. Óz betimshe oqyghan alghashqy namazda janarymda «Men de namazgha jyghyldym-au» degen quanyshtyng jasy bar edi...

- Namaz oqugha niyeti bar talay adam «araq pen temekiden bas tarta almay qalamyz ba?» dep qorqady. Sizde sonday jaghday boldy ma?

- Araq ta ishtik, temeki de shektik qoy. Aldymen araqty qoydym. Sol kezdegi sezim bir bólek boldy. Kókiregimdegi kirding bәrinen arylghanday kýy keshtim. Temekini keyinirek tastadym. Janym da, tәnim de tazalyqtan ghana túrghanday ózimdi pәk sezindim. Al namaz bastaghanda túla boyym núrgha túnyp, jan-dýniyem jaqsylyqqa tolyp ketkendey boldy.

- Islam dini ómirinizge qanday ózgeris әkeldi?

- Qarap túrsam, qanshama aitysqa qatystym, bireuinen jýldesiz qaytqan kezim joq. Qazaqstanda aitysqa tigilgen birinshi mashinany da men útyp alghanmyn. Azdap asabalyghym da bar-tyn. Toygha shyghyp, aqsha tabatynmyn. Áytse de, býiirim bir tompaymay-aq qoydy. Dýnie tabamyn, ýige әkelemin, biraq qútaymaydy. Sóitsem, mende bereke joq, tapqanymdy berekeli qylatyn namazym joq eken ghoy. Qúdanyng qúdireti, qalay Islamgha keldim, solay eshkimge baryp alaqan jaymay-aq, maghan jany ashityn adam da, kómektesetin adam da ózinen-ózi kóbeydi. Qazir maghan sol qiyn-qystau kezende qol úshyn bergen Saghymbek Aqshalov, Amantay Birtanov, Baltabay Bekejanov, Battal Janabaev, Abdolla Baqbergenov, Amankeldi Jylymbetov, Abay Sýiinbaev sekildi atymtay jomarttardy dúghamnan tastamaymyn.

Eger dinge senbesen, senimen shaytan ainalysady

- Adam sәtsizdikke úshyrap, qiynshylyqqa tap bolsa, jәrdem tilep balgerlerdi jaghalaydy ghoy. Sonday jaghday sizding basynyzdan ótpedi me?

- Diny sauatymyz joq kezde sharighatqa qayshy talay is jasappyz ghoy. Birde bazardyng aldynan ótip bara jatsam, qúmalaghyn jayyp tastaghan balger әiel: «Ey, beri kelshi! Sen qatty qinalyp jýr ekensing ghoy», - dep shaqyrdy. Men onsha seninkiremey, «al aitaryndy ait!» dep janyna bardym. Álgi әiel qúmalaqty shashyp jiberdi de, «Saghan 71 týsip túr. Búl - әruaqqa týsetin nәrse. Áruaqty yrza qylu kerek. 71 tenge beresin» dedi. «Áruaq» degesin-aq aptyghymyz basylyp, juasyp qalamyz ghoy. Aqshany berip, ary qaray ne aitar eken dep túrmyn. Balgerim: «Sen dýniyeni kóp tabady ekensin. Biraq seni kóre almaytyn bireu dualaghan eken. Kórshing bolu kerek», - dedi. Bir jengemiz bar edi, pendelik qoy, sol eske týspey me? «Meni qúrtqan sol eken-au» dep qoyamyn ishimnen. Sóitip, qalay sene bastaghanymdy bilmey qaldym. «Endi ne isteuim kerek?» dep súradym. «Boyyndaghy duany alu kerek. Ol ýshin myna bazardan iyne alyp kel» dedi. Bazargha baryp, iynening bir qorabyn 20 tengege satyp alyp, týgel balgerge berdim. Ol bir iyneni alyp, «men qazir múny oqimyn» dep, ony kitap arasyna saldy da, bәrimiz biletin Yqylas sýresin oqydy. Sosyn iyneni mening alaqanyma qoyyp, qatty júmghyzdy. «Endi alaqanynda túrghan kezde oqimyn. Boyyndaghy duany ala alsam, janaghy iyne qyp-qyzyl shoqtay bolyp alaulaydy. Eger duany ala almasam, iyne aq kýiinde túra beredi» dedi de, kýbirlep birdemeler oqyp, sosyn «ash!» dedi. Ashyp jibersem, janaghy iyne shynymen alaulap túr, qyp-qyzyl! Birer sekundtan keyin totyghyp, qaraya bastady. Zәrem qalmady. Balger: «Ayttym ghoy, әne! Shyghar anau qaltandaghyny!» - dep shapalaqpen tartyp jiberdi. Aqshamnyng bәri qaydaghy bir balgerge búiyrdy. Sosyn ol «Búl jaghdaydy bir aigha deyin eshkimge aitpa, әitpese, sal bolyp qalasyn» dedi. Men bir ay emes, bir jyl eshkimge aitpay jýrdim.

Keyin dinge kelip, bәrin týsindik qoy. Bir jiynda osy әngimeni aityp, «IYne shynymen-aq qyp-qyzyl bolyp alaulap túrdy, neden ekenin týsinbedim» desem, bir jigit «IYneni margansovkagha salyp alyp, qysyp ústasanyz, qolynyzdyng jyluymen birazdan keyin qyp-qyzyl bolady, artynsha totyghyp qarayyp ketedi» dedi. Álgi balgersymaq sóitip adamdardy aldap jýr eken. Qazir de basyna qiyndyq týsken ba­uyrlarymyz balger-tәuipti jaghalaydy. Erikkennen emes, janyna shipa izdep barady. Al onda saghan jany ashymaytyn, kerisinshe, baryndy soryp aludy әdetke ainaldyrghan adam otyrady. Bir ókinishtisi, júrt tәuipterdi, baqsy-balgerlerdi dinde jýrgen adamdar dep oilaydy. Adamdardyng músylmannan jamandyq kýtpeytinin biletin olar dindar bolyp kóringisi keledi. Basyna sәlde orap, oramal tartyp, Allasyn aityp qoyady. Qarapayym júrt solay aldanyp qalady. Sondyqtan, bauyrlarymyzdy balger-tәuipterge barmaugha ýgitteuimiz kerek.

- Kópshilik ishinde imandy degen key adamdar halyqtyng qalyptasqan salt-sanasyna qarsy shyghyp, el narazylyghyn tudyryp jýr ghoy?

- Dinimiz dәstýrdi qoldaydy, biraq ol sharighatqa qayshy kelmeui kerek. Sondyqtan, din men dәstýrdi bir-birine qarsy qoymaghan jón. Key jastar qazirgi qalyptasyp qalghan jaghdaylar men salt-dәstýrlerdi elemey, dindi qatang ústanyp alady da, «Múny isteseng de isteysin, istemeseng de isteysin. Áytpese músylman emessin!» degen jaghdaygha deyin barady. Sodan da kóp adam dinnen jerinip, balalaryn meshitke jibergisi kelmey jýr. Islam qúndylyqtaryn halyqqa dúrys týsindirmegendikten el ishinde týrli oqighalar oryn alyp otyr. Qazir mektep jasyndaghy balalardyng ózin-ózi óltirui kóbeyip ketti. Olar onday jaghdaygha nege barady? Basyna qiyndyq týskennen keyin odan qashyp qútyludyng joly retinde suisidti tandaydy. «Óle salam da qútylam» dep oilaydy. Joq, ol qútylmaydy! Ana dýniyedegi ómirdi qayda qoyamyz?

- Biraq dindi ústanyp, namaz oqyp jýrip te ózin-ózi jaryp, Aqtaudaghy oqighadaghyday «shahiyd» bolyp ómirden ótip jatqandar da bar ghoy. Tek bizding elde emes, әlemde de. Olar dindi tanydy, bildi, biraq ómirining sonyn ózin-ózi óltiruge әkelip tiredi. Osynyng syry nede?

- Búl da - dindi dúrys ústanbaghannan tuatyn nәrse. Álemdegi kóptegen din dúshpandary Islamdy qaralap kórsetu ýshin músylmandardyng atynan sonday әreketter úiymdastyrady. Sony boldyrmau ýshin biz úrpaghymyzdy diny sa­uatty etip tәrbiyeleuimiz kerek. Tura joldy ózimiz kórsetuge tiyispiz. Sonda jastar adaspaydy. Radikaldy baghyttaghylar da, ózin-óltirip jatqan balalar da - shekten shyghyp ketkender. Al Allanyn, Payghambarymyzdyng (s.gh.s) joly - orta jol. Dúrys iman keltirgen adam ózine de, otbasyna da, kórshisine de, últyna da, tipti esigining aldyndaghy jan-januargha da ziyan keltirmeytin, tek payda әkeletin jan bolady. Al eger adam dinge kelmese, onymen shaytan ainalysady. Ol kóringenning pikirine qúldyq úrady, qoldan jasap alghan «qúdayyna» tabynyp ketedi. Dindi dúrys tanymay, ony úshqarylyqpen ústanghan adam da jaqsylyqqa jetpeydi, dinge sóz keltiredi.

Áruaqty úmytpauymyz, Allany úlyqtauymyz kerek

- Qazaq ishinde Beket ata, Yassaui, Arystan bab siyaqty babalarymyzdyng әruaghyna syiynyp, solardan medet súrau, tilek tileu keng etek jayghan. Dindarlar men qarapayym halyq arasynda da osyghan baylanysty dau tuyndap otyr. Búghan ne aitasyz?

- Ahmet Yassauy - ýlken ghúlama adam bolghan. Beket atany da halyqqa yqpaly jýrgen, júrtqa dindi ýiretken adam retinde bilemiz. Olar әulie de boluy mýmkin, talaspaymyn. Biraq súraytyn nәrsemizdi tek Alladan ghana súrauymyz kerek. Alla taghala «Men senderge kýretamyrlarynnan da jaqynmyn» deydi. «Meshitke bar, eki rәkat namaz oqy, sosyn shyn jýreginmen súra, tilegenindi beremin» deydi. Áytpese, «tang namazy kirmesten búryn jyly tóseginnen túryp, namaz oqysan, tilegindi berem» dep túr. Allanyng ózi beremin dep túrghanda, biz nege әruaqtan súraymyz? Qabirge biz eki-aq maqsatpen baruymyz kerek. Birinshiden, sol jerde jatqan, búl ómirden ótken adamnyng kýnәsining keshiriluin tilep dúgha jasau ýshin. Ekinshiden, «myna kisiler keshe bizding ortamyzda jýr edi, býgin joq, biz de bir kýn solardyng artynan baramyz ghoy» dep, erteng ózimizding de óletinimizdi eske týsiru ýshin. Al ol adamnyng әruaghynan birdene súrau - sharighatqa qayshy nәrse. Búl - әruaqty joqqa shygharu emes. Áruaqty syilauymyz, úmytpauymyz kerek, biraq Allany úlyqtauymyz kerek. Kerisinshe, qabirge ziyarat etuge kóbirek kónil bólgen jón. Sebebi, qazirgi adamdardyng dýnie iygilikterine, materialdyq qúndylyqtargha basy ainalyp qalghan. Jiyirek ziratqa baryp, ziyarat etip, dúgha jasap, ózining de óletinin oilap, jer basyp jýrgen jay ghana pende ekenin týsingeni jón. Biraq tilegin bizding dúghamyzgha múqtaj bolyp jatqan әruaqtan emes, býkil dýniyening qúdireti qolynda túrghan Qúdaydan súrasyn. Allagha qúlshylyq qylghan adam mindetti týrde әruaqqa da payda әkeledi.

- Sizderdi «uahhabist» dep aiyptaushylar kóp...

- Osy kýnge deyin Qazaqstanda «hizbutpyn», «tablihpin», «qúranitpin» deytinderdi kezdestirdim, biraq «men uahhabispin» degen adamdy estigen emespin. Biz alghashqylardyng biri bolyp «әruaqqa tabynugha bolmaydy» dedik. Sóitip, halyqty Allagha serik qosudan tyiyp, keshirilmes kýnәning aldyn alugha tyrystyq. Sol kezde júrt týsinbey, bizge sonday at taghuy mýmkin. Biraq qazir kez kelgen diny bilimi bar adam әruaqqa tabynbau kerektigin aitady.

- Saqal qoi da uahhabisterding bir sipaty kórinedi. Sizding de úzyn saqalynyz bar...

- Osydan biraz jyl búryn Múhamedjan (Tazabekov) ekeuimiz «Jas Alash» gazetine «Uahhabist emes, saqalistpiz» degen taqyrypta súhbat bergenbiz. Saqal - bizding últqa jat nәrse emes. Qazaqta «Kóseni ýige kirgizbe, dýmin jerge tiygizbe», «Sózding kórki - maqal,  jýzding kórki - saqal» degen sózder bar. Men avtobusqa minsem, bar-joghy 55-te ekenime qaramastan jastar túryp oryn beredi. Al 70-tegi shaldargha eshkim oryn bermeydi. Nege? Óitkeni, jas­tar olardan ýlkendik sipat kórip túrghan joq. Qazir qariya kóp, aqsaqal joq. Meni jastar «mynau uahhabist eken ghoy» dep emes, aqsaqaldyq belgim bolghany ýshin syilaydy. «Jastar ýlkenderdi syilamaydy, búzylyp bara jatyr» dep baybalam salatynymyz bar. Men, kerisinshe, qazirgi jas­tar «Ýlkender búzylyp bara jatyr» dep aita ma dep qorqamyn. Óitkeni, jas­tar meshitke baryp, dinge bet búryp jatyr. Al ýlkenderimiz әli tәube etuge asyghar emes. Qazaqtyng tarihynda birde-bir saqalsyz úly túlgha joq. Ras, Shoqan bar, biraq ol nebәri 30 jasynda qaytys boldy. Sosyn Aldar kósede saqal bolmaghan, onyng ózi saqal shyqpay, dymy qúryghan. Saqaly shyqpay qalghan qazaq óte qatty qorlanatyn bolghan. Onday adamdy «kempirbet» dep keleke etken. Diny jyrdyng dýldýli Shәkәrimning suretin kóriniz de, mening suretimdi kóriniz. Ekeuimizding saqalymyz da birdey. Jyr alyby - Jambyldyng saqalyn qaranyz. Sol úlylarymyzdan ýlgi alyp, solardyng istegenin istesem, bir ýlken qyzmetker maghan «uahhabissin» deydi. Sebebin súrasam, «Men uahhabister úzyn saqal qoyady» dep estigem» deydi. Tórinde iluli túrghan Kenen atanyng suretin kórsetip: «Sen onda nege uahhabisting suretin ilip qoyghansyn?» - dedim. Shoshyna artyna qarap, «ol kezde uahhabizm bolghan joq qoy» deydi. «Men solargha qarap saqal qoydym, mende de uahhabizm joq» dedim. Ál-Uahab - Allanyng bir aty. Bәrin berushi Allanyng atyn jaman maghynada qoldanyp jýrgenimiz ókinishti.

- Payghambarlar men sahabalar ómirinen ghibrat bolarlyq oqigha aityp berinizshi...

- Payghambarymyzdan (s.gh.s) keyingi dinimizde basshylyqqa alatyn eki adam bolsa, olar - Ábu Bәkir Syddyq (r.a) pen Omar ibn Hattab (r.a). Ol ekeuining әr amaly - túnyp túrghan ýlgi-ónege. Omar (r.a) bir kýni Ábu Bәkirding (r.a) kýndelikti bir jaqqa baryp jýrgenin bayqaydy. Artynan andyp baryp, bir ýige kirip jýrgenin kóredi. Ábu Bәkir ketken song әlgi ýige kirse, soqyr kempir jatyr eken. Hal-jaghdayyn súraghan Omargha (r.a) kempir: «Bir músylman kelip kirimdi juady, tósegimdi tazalaydy, tamaghymdy istep berip ketedi», - deydi. Ony estigen Omar (r.a) eriksiz tanghalypty. Ol Ábu Bәkirding (r.a) haliyf, yaghni, patsha bolyp túrghan kezi eken...

Súhbattasqan Marfugha ShAPIYaN

«Júldyzdar otbasy» jurnaly, №3, 2011