(tosyn oi)

Ángime oqyp otyrmyn. «Qazaq әdebiyetine» shyghypty! Kәdimgi kórkem әngime! Aty – «Kórshi». Bastaluy birsaryndy, qarapayym ghana bayan. Alyp-júlyp bara jatqan asqaqtau da, ersili-qarsyly esip ketu de, til bezep teketireske týsu de, tipti tolqyndanyp-tulap jatu da bayqalmaydy. Jaybaraqat, asyp-taspay, ózimen-ózi arna salyp aqqan momaqan ózen suy siyaqty. Apyrmay, biz ghoy, bir әngime bastasaq, salghannan minezimizdi kórsetip, tilin tórt qúbyltyp, sózderin sazdy әuenge bólep әurege týsip ketetin edik qoy. Myna kisi... qalay jazady?

Kenet... esime talantty әngimeshi, әlemdi moyyndatqan qalamger Somerset Moemning bir jazbasy týse qalghany. Ol jazbaushy ma edi: «...Stilge erekshe mәn beresin, sóz saptauyndy sýrgileysin...Dybystaluyn tekseru ýshin sóilemderdi dauystap oqisyn, it silikpeng shyghyp, sharshaysyn. Alayda, adamzat tarihynyng úly romanisteri – Balizak, Dikkens, Tolstoy men Dostoevskiy qanday stilmen jazyp jatqandary turaly esh uaqytta da oilanghan emes...». Myna mening jazushy agham da solay bolghany ma? Áuelde «osynday әngimeni men de әp-sәtte jazyp tastay alam ghoy» dep pendelikke salynasyn. Tipti... asqaqtanqyrap, búdan da asyryp jiberem dep ishtey kýpinesin.

Sol sәtte taghy da esine ghajap qalamger A. Kamu aitqan bir sóz orala beredi: «...Kýrdeli jazatyndardyng týsindirushileri bolady, qarapayym jazatyndardyng oqyrmany bolady...». Búl kisini sýiip oqityndar, oghan ózimiz kuә, rasymen de óte kóp. Oy san-saqqa bastap, qiyagha jetelep kete bergen son, әngimege qaytalap bas qoyasyn. O-o, búny jәy oqymau kerek, jýrekke salyp әldiylep alyp shyghu kerek múnday tuyndyny! Poezda kezdeysoq kezdesken kәri kisi men orta jastaghy osy oqighany bayandaushy arasyndaghy bir keshtik әngime ghana! Ataqty kýishi Ábiken Hasenovpen biraz jyl qabyrghalas kórshi túryp, onyng ataqty kýii – «Qonyrdyn» qalay ómirge kelip, qalay ayaqtalghanyn qabyrgha arqyly esty otyryp, yntygha ýirenip alghan, biraq kýishini ómiri kórip-aralaspaghan, tek 1958 jyly qaytys bolyp, Almatydaghy Opera teatrynan shygharylghaly jatqanda kezdeysoq ýstinen týsip, sonda ghana atyn bilgen sәtte, býkil ghúmyryn ókinishpen kóz aldynan ótkergen kәri adamnyng ishki kýizelisi...Ol da Ábikendi ómir boyy bilmey kelgen, eng qyzyghy osy әngimeni bayandap otyrghan adam da bir týn sóilesken kisisining aty-jónin súramaghan.

Jә, búl da qarapayym oqigha delik. Al, eng súmdyghy... ózi orysqoldylau әri basqa salanyng mamany ekenine qaramastan, qazaqtyng kýiin jan-tәnimen týsinip, әsirese «Qonyrgha» sonshama ghashyq peyilmen, әrdayym onashada berile dombyra shertken keyipker kim boluy mýmkin? Kýige ólerdey ghashyq adamnyng adamzatty sýimeui mýmkin be? Onday jaratylystan qanday da bir aramdyqty, tasbauyrlyqty, qanypezerlikti... kýtuge bola ma?

Demek, ol býgingi astan-kesten, abyr-sabyr qoghamdaghy óte siyrek, ózimiz ansap-izdep otyratyn, bizge asa qymbat ta kerek jan. Sonday dara obraz. Sonday kesek beyneni ezbelep týsindirip, qayta-qayta surettep jatpay-aq, әdemi detalmen astarlap aldymyzgha syy etip tartyp otyr. Al, ony kim jazypty? Álbette, jazuy bólek, tógilisi tyn, shabysy ózge, aitary astarly qazaq qalamgeri Tólen Ábdik qana jasay alypty! Kóp soza berer týk te joq! Tólen-suretkerdi oqiyq, dostar!

Joltay Júmat-Álmashúlynyng Facebook-tegi paraqshasynan

Abai.kz