(توسىن وي)

اڭگىمە وقىپ وتىرمىن. «قازاق ادەبيەتىنە» شىعىپتى! كادىمگى كوركەم اڭگىمە! اتى – «كورشى». باستالۋى ءبىرسارىندى، قاراپايىم عانا بايان. الىپ-جۇلىپ بارا جاتقان اسقاقتاۋ دا، ەرسىلى-قارسىلى ەسىپ كەتۋ دە، ءتىل بەزەپ تەكەتىرەسكە ءتۇسۋ دە، ءتىپتى تولقىندانىپ-تۋلاپ جاتۋ دا بايقالمايدى. جايباراقات، اسىپ-تاسپاي، وزىمەن-ءوزى ارنا سالىپ اققان موماقان وزەن سۋى سياقتى. اپىرماي، ءبىز عوي، ءبىر اڭگىمە باستاساق، سالعاننان مىنەزىمىزدى كورسەتىپ، ءتىلىن ءتورت قۇبىلتىپ، سوزدەرىن سازدى اۋەنگە بولەپ اۋرەگە ءتۇسىپ كەتەتىن ەدىك قوي. مىنا كىسى... قالاي جازادى؟

كەنەت... ەسىمە تالانتتى اڭگىمەشى، الەمدى مويىنداتقان قالامگەر سومەرسەت موەمنىڭ ءبىر جازباسى تۇسە قالعانى. ول جازباۋشى ما ەدى: «...ستيلگە ەرەكشە ءمان بەرەسىڭ، ءسوز ساپتاۋىڭدى سۇرگىلەيسىڭ...دىبىستالۋىن تەكسەرۋ ءۇشىن سويلەمدەردى داۋىستاپ وقيسىڭ، يت سىلىكپەڭ شىعىپ، شارشايسىڭ. الايدا، ادامزات تاريحىنىڭ ۇلى رومانيستەرى – بالزاك، ديككەنس، تولستوي مەن دوستوەۆسكي قانداي ستيلمەن جازىپ جاتقاندارى تۋرالى ەش ۋاقىتتا دا ويلانعان ەمەس...». مىنا مەنىڭ جازۋشى اعام دا سولاي بولعانى ما؟ اۋەلدە «وسىنداي اڭگىمەنى مەن دە ءاپ-ساتتە جازىپ تاستاي الام عوي» دەپ پەندەلىككە سالىناسىڭ. ءتىپتى... اسقاقتاڭقىراپ، بۇدان دا اسىرىپ جىبەرەم دەپ ىشتەي كۇپىنەسىڭ.

سول ساتتە تاعى دا ەسىڭە عاجاپ قالامگەر ا. كاميۋ ايتقان ءبىر ءسوز ورالا بەرەدى: «...كۇردەلى جازاتىنداردىڭ تۇسىندىرۋشىلەرى بولادى، قاراپايىم جازاتىنداردىڭ وقىرمانى بولادى...». بۇل كىسىنى ءسۇيىپ وقيتىندار، وعان ءوزىمىز كۋا، راسىمەن دە وتە كوپ. وي سان-ساققا باستاپ، قياعا جەتەلەپ كەتە بەرگەن سوڭ، اڭگىمەگە قايتالاپ باس قوياسىڭ. و-و، بۇنى ءجاي وقىماۋ كەرەك، جۇرەككە سالىپ الديلەپ الىپ شىعۋ كەرەك مۇنداي تۋىندىنى! پوەزدا كەزدەيسوق كەزدەسكەن كارى كىسى مەن ورتا جاستاعى وسى وقيعانى بايانداۋشى اراسىنداعى ءبىر كەشتىك اڭگىمە عانا! اتاقتى كۇيشى ابىكەن حاسەنوۆپەن ءبىراز جىل قابىرعالاس كورشى تۇرىپ، ونىڭ اتاقتى كۇيى – «قوڭىردىڭ» قالاي ومىرگە كەلىپ، قالاي اياقتالعانىن قابىرعا ارقىلى ەستي وتىرىپ، ىنتىعا ۇيرەنىپ العان، بىراق كۇيشىنى ءومىرى كورىپ-ارالاسپاعان، تەك 1958 جىلى قايتىس بولىپ، الماتىداعى وپەرا تەاترىنان شىعارىلعالى جاتقاندا كەزدەيسوق ۇستىنەن ءتۇسىپ، سوندا عانا اتىن بىلگەن ساتتە، بۇكىل عۇمىرىن وكىنىشپەن كوز الدىنان وتكەرگەن كارى ادامنىڭ ىشكى كۇيزەلىسى...ول دا ابىكەندى ءومىر بويى بىلمەي كەلگەن، ەڭ قىزىعى وسى اڭگىمەنى بايانداپ وتىرعان ادام دا ءبىر ءتۇن سويلەسكەن كىسىسىنىڭ اتى-ءجونىن سۇراماعان.

ءجا، بۇل دا قاراپايىم وقيعا دەلىك. ال، ەڭ سۇمدىعى... ءوزى ورىسقولدىلاۋ ءارى باسقا سالانىڭ مامانى ەكەنىنە قاراماستان، قازاقتىڭ كۇيىن جان-تانىمەن ءتۇسىنىپ، اسىرەسە «قوڭىرعا» سونشاما عاشىق پەيىلمەن، ءاردايىم وڭاشادا بەرىلە دومبىرا شەرتكەن كەيىپكەر كىم بولۋى مۇمكىن؟ كۇيگە ولەردەي عاشىق ادامنىڭ ادامزاتتى سۇيمەۋى مۇمكىن بە؟ ونداي جاراتىلىستان قانداي دا ءبىر ارامدىقتى، تاسباۋىرلىقتى، قانىپەزەرلىكتى... كۇتۋگە بولا ما؟

دەمەك، ول بۇگىنگى استاڭ-كەستەن، ابىر-سابىر قوعامداعى وتە سيرەك، ءوزىمىز اڭساپ-ىزدەپ وتىراتىن، بىزگە اسا قىمبات تا كەرەك جان. سونداي دارا وبراز. سونداي كەسەك بەينەنى ەزبەلەپ ءتۇسىندىرىپ، قايتا-قايتا سۋرەتتەپ جاتپاي-اق، ادەمى دەتالمەن استارلاپ الدىمىزعا سىي ەتىپ تارتىپ وتىر. ال، ونى كىم جازىپتى؟ البەتتە، جازۋى بولەك، توگىلىسى تىڭ، شابىسى وزگە، ايتارى استارلى قازاق قالامگەرى تولەن ابدىك قانا جاساي الىپتى! كوپ سوزا بەرەر تۇك تە جوق! تولەن-سۋرەتكەردى وقيىق، دوستار!

جولتاي جۇمات-ءالماشۇلىنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىنان

Abai.kz