Qazirgi tanda Qazaqstan әlemdik qauymdastyqta óz ornyn tapqan, damyghan ekonomikasymen, jýieli әri túraqty ishki jәne syrtqy sayasatymen erekshelenetin, tiregi myqty memleket retinde qalyptasty. Qazaqstannyn BÚÚ Qauipsizdik Kenesining túraqty emes mýsheligine saylanuy, onyng әlemdik dengeyde moyyndaluy, Memleket basshysy N.Nazarbaevtyng túlgha retinde joghary baghalanuy jәne onyng shet eldermen kóp qyrly qarym-qatynastarynsyz mýmkin bolmas edi. Elbasynyng «Úly dalanyng jeti qyry» baghdarlamalyq maqalasynyng týp maqsaty - «Mәngilik El» últtyq iydeya ekenin tarihy qúndylyqtar arqyly ashyp kórsetu bolyp tabylady.

Elbasy qazaq halqynyng salt-dәstýrin jәne Qazaqstan halqynyng ruhany qúndylyqtaryn negizge ala otyryp, qoghamdyq sanany zaman talabyna say janghyrtu, sonyng negizinde qoghamdy damytu býgingi memleket aldynda túrghan auqymdy mindetterdi anyqtaydy. Memleket basshysynyng Qazaqstan halqyna, elding damu bolashaghyna arnalghan baghdarlamalyq maqalasy mazmúny jaghynan teren, búghan deyin el damuynyng baghytyn mejelegen «Qazaqstan-2050» strategiyasy men «Mәngilik El» jalpyúlttyq iydeyasyna sýienedi jәne ol jahandanu zamanynda halyqtyng birligin, elding tútastyghyn saqtap, nyghaytyp otyratyn últymyzdyng tól múralaryn dәripteuge negizdeledi.

Ótken tarihty zerttemey, jarqyn bolashaqty boljau mýmkin emes. Osyghan oray, Elbasy ózining «Úly dalanyng jeti qyry» maqalasynyng «Últ tarihyndaghy kenestik pen uaqyt» degen birinshi tarauynda mynaday basty últtyq qúndylyqtargha toqtalady: atqa minu mәdeniyeti, Úly daladaghy ejelgi metallurgiya, ang stiyli, altyn adam, týrki әlemining besigi, Úly jibek joly, Qazaqstan alma men qyzghaldaqtyng otany degen baghyttaryna erekshe toqtalady. Býgingi zaman talabyna say birtútas últ bolu nemese halyqtyng birligin saqtau ýshin jergilikti túrghyndar osy maqaladaghy jariyalanghan ústa­nym­dardyng manyzdylyghyn tereng sezinui qajet. Maqalada Memleket basshysy últtyq sananyng zaman talabyna say ózgerui, ony ómir sýrip otyrghan qoghamymyzdyng qozghaushy kýshine ainaldyra bilu jónindegi óz oiyn da ortagha salady.

Preziydent N.Nazarbaev Almaty aportynyng arghy atasy - Siyvers almasynyng otany ekenin jәne onyng Alataudyng bauyrayynda ósetinin erekshe atap ótedi. Osy tanymal jemisting tereng tarihyna ýnilip, onyng Qazaqstan aumaghyndaghy Ile Alatauy baurayynan Úly Jibek jolynyng kóne baghyty arqyly alghashqyda Jerorta tenizine, keyinnen býkil әlemge taralghanyn bayandaydy. Ayta ketsek, 1913 jyly Parij qalasynda ótken Resey patshasy  Romanovtar әuletining 300  jyldyghyna arnalghan Dýniyejýzilik kórmede Almaty aporty qoyylyp, júrtshylyqty tang qaldyrady.

Sonymen qatar qyzghaldaq gýlining otany - Qazaq eli ekenin, osy әdemi ósimdikting Shu, Ile taularynyng eteginen әli kýnge deyin bastapqy kýiinde saqtalghandyghyn jәne býkil әlemge taralghanyn naqty atap ótedi. Biraq, qyzghaldaq gýlining tarihyna ýnilsek, ol 10 millionnan astam jyl  búryn Tyani-Shani taularynyng etegi men shóleyt dalanyng týiiser túsynda payda bolyp, ózining әdemiligimen kóptegen halyqtyng jýregin jaulap alyp, birtindep  dýniyejýzine  taraghan. Halyqtyng basym kópshiligi qyzghaldaq gýlining shyghu tegin Gollandiya elimen baylanystyrady. Alayda, «jabayy» qyzghaldaqtar otany - Qazaqstannyng ontýstigi, búnda әli  kýnge deyin osy keremet gýlding әdemi týsterining az taralghan sorttary ósedi.

Memleket basshysy N.Nazarbaev maqalasynyng «Tarihy sanany janghyrtu» degen tarauynda mynaday iri jobalardy qolgha aludy úsynady: «Arhiyv-2025», Úly dalanyng esimderi týrki әlemining geneziysi, Úly dalanyng ejelgi óner jәne tehnologiyalar muzeyi, dala foliklory men muzykasynyng myng jyly, tarihtyng kino óneri men teledidardaghy kórinisi. Elbasy ózining maqalasynda atqa minu mәdeniyeti men jylqy sharuashylyghy jer jýzine Úly Dala - Qazaqstannan taraghanyn aita ótip, ony jastardyng arasynda nasihattau, bolashaq úrpaqqa qaz qalpynda jetkizuding fәlsafalyq mәning týsindiredi.

Qazirgi tanda últtyq qúndylyqtardy dәripteude,  óskeleng úrpaqty tәrbiyeleude «Úly dalanyng úly esimderi», «Úly Dalanyng ejelgi óner jәne tehnologiyalar múrajayy» siyaqty iri jobalardyng jýzege asyryluy  әrqashan da ózekti bolyp tabylady. Al kinoindustriya men mulitserialdar arqyly últtyq batyrlardy nasihattau - Elbasynyng qarapayym halyqtyng yqylasyn sezinuining kórsetkishterinin  biri. Osy iri jobalardy iske asyru zamanaui, damyp kele jatqan Qazaqstandy qalyptastyruda jana kezeng bolatynyna senimdimiz.

Qoryta aitqanda, Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng «Úly dalanyng jeti qyry» atty maqalasynda zerdelengen qúndylyqtardy jәne halyqqa úsynylghan iydeyasyn tereng úghyna bilu, uaqytyly jýzege asyru maqsatynda Q.Júbanov atyndaghy Aqtóbe ónirlik memlekettik uniyversiytetining professor-oqytushylar qúramy óz újymynda talqylap, tuyndaghan tereng maghynaly oi-pikirlerdi bilikti de bilimdi, әlemdik bәsekelestikke say janashyl mamandar dayyndau ýrdisindegi sananyng is-әreketin ozyq jýru qajettigin arttyratyndyghyn jәne  jas úrpaq tәrbiyesine   basty nazar audaratynyn taghy da aishyqtay týsedi.

Bauyrjan Jýnisov, Q.Júbanov atyndaghy Aqtóbe ónirlik memlekettik uniyversiytetinin professory

Abai.kz