«Núrly jer» túrghyn ýy baghdarlamasy 2016 jyldyng jeltoqsanynda qabyldandy. 2018 jyldyng mausym aiynda ol memlekettik baghdarlama bolyp qayta bekitildi. Baghdarlamanyng maqsaty — halyq ýshin túrghyn ýy qoljetimdiligin arttyru. Memleket basshysy Qazaqstan halqyna arnaghan «Qazaqstandyqtardyng әl-auqatynyng ósui: tabys pen túrmys sapasyn arttyru» atty jyl sayynghy Joldauynda baghdarlamagha ong bagha berdi.

Industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligining mәlimetinshe, 2017 jәne 2018 jyldyng 11 aiynda barlyq qarjylandyru kózderinen 22 161 myng m² túrghyn ýy paydalanugha berilgen. Sonyng nәtiyjesinde 197 573 otbasy óz túrghyn ýy jaghdaylaryn jaqsartugha mýmkindik alghan. Onyng ishinde 2017 jyly — 11 168 myng m² (100 812 baspana), 2018 jyldyng 11 aiynda — 10 993 myng m² (96 761 baspana) berilgen.

2018 jyly jalpy 12,1 mln m² túrghyn ýidi (nemese 100 myngha juyq baspana) paydalanugha beru kerek bolatyn, onyng ishinde 1,3 mln m² túrghyn ýii — memlekettik investisiyalar esebinen. 2018 jyldyng 11 aiynda 11 mln m² paydalanugha berildi, búl jyldyq jospardyng 91%-y. 96 731 baspana salyndy nemese jyldyq jospardyng 97%-y oryndaldy. Jyldyq jospardy 12 aidyng qorytyndysy boyynsha tolyq kólemde oryndau kózdelgen.

Memlekettik baghdarlama bastalghan 2 jyl ishinde qoldanysqa berilgen túrghyn ýy kólemi boyynsha aldynghy qatarda Astana qalasy (4,7 mln m²), Almaty qalasy (2,6 mln m²), Manghystau (1,8 mln m²), Aqtóbe (1,5 mln m²), Atyrau (1,3 mln m²), Almaty (1,3 mln m²) jәne Qyzylorda (1,2 mln m²) oblystary túr.

Jalpy, 11 aidyng qorytyndysy boyynsha ótken jylmen salystyrghanda respublikanyng barlyq ónirlerinde túrghyn ýy qúrylysy kólemining úlghayghany bayqalady.

Statistikalyq mәlimetterge sәikes, búl kórsetkish eng joghary Astana qalasynda — 2,3 mln m² (22 565 pәter), Almaty qalasynda — 1,7 mln m² (15 020 pәter), Manghystau oblysynda — 978,8 myng m² (8 367 pәter), Aqtóbe oblysynda — 707,1 myng m² (5 941 pәter) jәne Almaty oblysynda 682,7 myng m² (4 824 pәter) boldy.

2017 jyl jәne 2018 jylghy 11 ay ishinde túrghyn ýy qúrylysyna 2044,8 mlrd tenge investisiya salyndy (2017 jyly – 1022,5 mlrd tenge, 2018 jyldyng 11 aiynda – 1022,3 mlrd tenge).

Osy kezeng ishinde memleketting júmsalghan 1 tenge qarajatyna 5,5 tenge jeke investsiyalar tartyldy (315,4 mlrd tenge/1729,4 mlrd tenge).

Baghdarlamanyng basym baghyttary

Túrghyn ýy qoljetimdiligin arttyru maqsatynda memleket halyqqa kómek kórsetu tetikterin ýnemi jetildirip otyrady. Sonyng biri — kýn sanap artyp kele jatqan súranys jaghdayynda halyqty óz túrghyn ýiimen qamtamasyz etudi kózdeytin «Núrly jer» memlekettik baghdarlamasy. Baghdarlamanyng negizgi baghyttary: ipotekalyq nesiyelendiruding qoljetimdiligin arttyru; túrghyn ýy qúrylys jinaq jýiesi arqyly nesiyelik túrghyn ýy salu; halyqtyng әleumettik osal toptary ýshin jaldamaly túrghyn ýy qoryn qúru; jeke túrghyn ýy qúrylysyn damytu; jeke qúrylys salushylardy túrghyn ýy qúrylysyna yntalandyru; búryn qabyldanghan memlekettik túrghyn ýy baghdarlamalaryn iske asyru. Baghdarlamanyng búl baghyttary boyynsha qarjylandyru jәne subsidiyalau túrghyn ýy satyp alghysy keletin azamattargha ghana emes, sonday-aq túrghyn ýy salushy kompaniyalar me ipotekalyq nesie beretin ekinshi dengeyli bankterge de úsynylady.

Mәselen, «Núrly jer» baghdarlamasynda túrghyn ýy naryghyn damytu boyynsha keshendi sharalar qarastyrylghan. Búl «Damu» AQ-nyng memlekettik subsidiyalary arqyly banktik nesiyelerding qúnyn tómendetu.

QR IIDM mәlimeti boyynsha, býginde qatysushy-bankterge jeke qúrylys salushylardan 72,6 mlrd tengege 84 ótinim týsken. Onyng ishinde «Damu» AQ arqyly 45,2 mlrd tengege subsidiyalanghan nesiyelerdi beru turaly 51 kelisimge qol qoyyldy. 2020 jylgha deyin barlyy 152 mlrd tengege subsidiyalanghan nesie berlip, 600 myng m² kommersiyalyq túrghyn ýy salu josparlanyp otyr, onyng ishinde 199,6 myng m² salynyp boldy.

«7-20-25» baghdarlamasynyng engiziluine baylanysty (Preziydentting Bes әleumettik bastamasy ayasynda) «Núrly jer» memlekettik baghdarlamasynan «Qazaqstan Ipotekalyq Kompaniyasy» AQ arqyly halyqtyng bastapqy túrghyn ýy satyp alu ýshin ipotekalyq nesiyelerin subsidiyalau baghyty alynyp tastaldy. Sonymen qatar, jýzege asyrylghan barlyq kezeng ishinde ekinshi dengeyli bankter halyqpen 34,5 mlrd tengege 3336 subsidiyalau kelisimshartyn jasasqan (2017 jyly – 919 kelisim, 2018 jyly – 2417 kelisim).

«Núrly jer» memlekettik baghdarlamasy iske asyrylghannan beri 876,9 myng m² nesiyelik túrghyn ýy nemese 14658 pәter salyndy (2017 jyly – 570,4 myng m² nemese 9010 pәter, 2018 jyldyng 11 aiynda – 306,5 myng m² nemese 5648 pәter). Jyl sonyna deyin 500 mynnan astam m² túrghyn ýy (9 mynnan asa pәter) salynady dep kýtilude.

«Núrly jer» memlekettik baghdarlamasy bastalghaly 248,1 myng m² jaldamaly túrghyn ýy nemese 4592 pәter salyndy (2017 jyly – 146,5 myng m² nemese 2620 pәter, 2018 jyldyng 11 aiynda – 101,6 myng m² nemese 1972 pәter). Jyl sonyna deyin 185 myng m² (3 mynnan astam pәter) salynady dep kýtilude.

2018 jyly túrghyn ýy qúrylysy salynatyn audandargha injenerlik kommunikasiyalyq infraqúrylymdy jýrgizuge 42,1 mlrd tenge qarastyrylghan.

Jeke túrghyn ýiler qúrylysy

Memlekettik baghdarlamany iske asyru barysynda qazaqstandyqtardyng jeke túrghyn ýy qúrylysyna qyzyghushylyghy artty. Búl baghytqa jer telimin alugha kezekte túrghan azamattar qatysa alady. 2017 jyly oblys ortalyqtarynda jeke túrghyn ýy qúrylysyn jalghyz sәulettik stilide salu ýshin pilottyq joba iske qosylghan bolatyn. Ol bir qúrylys salushy arqyly jergilikti qúrylys materialdary men ýy qúrylysy kombinatynyng tehnologiyasyn qoldanudy kózdeydi. Atalmysh tehnologiyalardy tiptik qúrylys jobalaryna qoldanu 1m² túrghyn ýy qúrylysynyng qúnyn 120 myng tengeden asyrmaugha mýmkindik beredi.

Ákimdikterde jer telimin alugha kezekte túrghandar pilottyq jobagha qatysugha jәne injenerlik kommunikasiyalyq infraqúrylymy jýrgizilgen dayyn ýidi jer telimimen satyp alugha, sonymen qatar, Túrghyn ýy qúrylys jinaq bankinen jenildetilgen nesie alugha qúqyly.

Osynday tәsilder arqyly kezekte túrghandar ýshin ay sayynghy tólem alghashqy 5 jylda — 70 myng tenge, keyingi 10 jylda — 56 myng tenge bolady. Búl sharalar jyl sayyn shamamen 40 myng ýidi (4 mln m²) engizuge mýmkindik beredi. Mәselen, 2017 jyly 184 ýy paydalanugha berildi.

2018 jyly birynghay sәulettik stilide jeke túrghyn ýy qúrylysynyng pilottyq jobalary jalghasyn tapty. Respublikalyq budjet esebinen sumen jәne elektrmen jabdyqtau jelileri salynyp jatyr. Aldyn-ala derekter boyynsha 2018 jyly 160 ýy paydalanugha berilgen. Búdan ózge, 179 ýiding qúrylys júmystary jýrgizilip jatyr, 20 ýiding jobalyq-qarjylyq qújattary dayyndaldy. 5,08 myng m²bolatyn 54 JTQ-nyng saraptama qorytyndysy kelip, qúrylys júmystaryna bayqau jariyalandy.

Jeke túrghyn ýy qúrylysyn damytu ayasynda 2018 jyly jeke túrghyn ýy qúrylysy ýshin 40 myngha juyq jer telimi injenerlik kommunikasiyamen jabdyqtaldy.

Qorytyndylay kele, Qazaqstan Preziydenti qazaqstandyqtardyng túrghyn ýy mәselesin sheshuge әrdayym basa nazar audaratynyn atap ótken jón. Memleket basshysynyng «Qazaqstandyqtardyng әl-auqatynyng ósui: tabys pen túrmys sapasyn arttyru» atty Joldauynda joghary sapaly әleumettik qyzmetter túrghyn ýy jaghdayyn jaqsartu, elimizding kez-kelgen eldi mekeninde jayly jәne qauipsiz ómir sýru ýshin keng mýmkindikter tughyzumen sabaqtasu kerektigi aityldy.

Jalpy, Industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligining mәlimeti boyynsha, túrghyn ýy qúrylysy jәne qarajattyng iygerilui vedomstvonyng túraqty baqylauynda. Túrghyn ýy qúrylysy belsendi damyp keledi, búl óz kezeginde azamattardyng ómir sýru jaghdayyn aitarlyqtay jaqsartugha, qúrylys qarqynyn ósiruge, sonday-aq kәsipkerlik bastamalardy damytugha yqpal etedi. 2019 jyly qarjylandyrudyng barlyq kózderinen 13 mln m² astam túrghyn ýy paydalanugha beriledi dep josparlanuda. Al, búl — 100 mynnan astam túrghyn ýi.

Abai.kz