"Dәriger" mamandyghy asa ýlken jauapkershilik pen enbekti, belsendilik pen uaqyt ýnemdiligin qajet etedi. Dәrigerding kóp uaqyty xalyqty emdeuge emes, qaghazbastylyqqa júmsalyp jýrgeni - býgingining býtindey shyndyghy. Qoghamnyng synyna úshyraghan mәselelerding biri - dәl osy dәrigerlerding týsiniksiz jazuy. Medisinalyq kitapshagha nemese reseptige qarap ne aurudyng atyn, ne dәrining atyn týsine almaghan kezderimiz jii kezdesedi. Shimaqtaudyng sebebi ne? Dәrigerlerding birin-biri týsinuining qúpiyasy nede? Dәrigerlerding jazuyn "emdeuge" bola ma?

Jazu - túlghanyng jalpy kórinisi. Adamnyng jazuy arqyly onyng tabighy bolmysyn, minezindegi erekshelikteri men psixologiyalyq problemalaryn, t.b. anyqtaugha bolady. Kez kelgen maman iyesine onyng mamandyghy men júmys ayasy әser etetini belgili. Dәrigerlerding jaghdayynda búl ýrdis studenttik kezennen bastalady. Bastapqy satyda dәriger-studentke kóp aqparatty tez mengeru men ony qaghaz betine týsiruge daghdylanu qajet. Keyingi satylar ony maman retinde qalyptasugha, jauapkershilik tolyqtay sezinu men bilikti bolugha ýiretedi. Alayda әrbir damu satysynyng ózindik talaptary dәrigerler jazuynyng "týsiniksiz" ereksheligin qalyptastyrdy.

Dәrigerler jazuynyng týsiniksiz bolu sebebin biri - "uaqyttyng tyghyzdyghynan", "jii әri kóp jazudyng әserinen" dese, endi biri - asyghystyq, salghyrttyq nemese psixologiyalyq stressting әserinen dep týsindiredi. "Dәrigerlerding ózindik әlipbii bar", "dәrigerlik qúpiyagha" sýienip jazady" degen pikir aitushylar da jeterlik. Bәlkim, búl da ras, al aqiqaty dәrigerge ayan.

Shyndyghynda, Qazaqstandaghy dәrigerler tapshylyghy da dәl osy "jazu" mәselesin tuyndatyp otyr. Statistikagha sýiensek, elimizdegi dәrigerler sany 240 myngha juyq, al býgingi xalyq sanyna shaqqanda búl kórsetkish tómen deuge bolady. Demek, 10 saghattyq júmys ýstelinde jazbasha qújat toltyrudyng jiyiligi de artady.

"Dәriger" mamandyghyn oqu-iygeru kezeninen bastap olar ózderining kәsiby ortasymen tyghyz baylanysqa týsedi. Olardyng birin-biri týsinui nemese xalyqqa týsiniksiz boluynyng sebebi tek osyda. 7 jyldyq oqu merziminde qanshama "jazu ýlgisin" kóru, tәjiriybe jýzinde de "kóz ýireniser" týsinistikti qalyptastyryp otyr.

Dәrigerlerding basty mindeti xalyqty emdeu bolsa, xalyq dәrigerding jazuyn "emdeudi" súraydy. "Týsinistikti" qalyptastyru maqsatynda, әleumettik jelidegi oqyrmandar pikirine sýiene otyryp, dәrigerler jazuyn "emdeu" әdisining birneshe týrin úsynyp kórelik:

1. Medisinalyq jogharghy oqu oryndarynda "kalligrafiyany" (kórkem, әdemi, xat týrindegi jazu óneri) pәn retinde oqytu. Bilim alu satysynda anyq әri kórkem jazudy qalyptastyru bolashaqta da óz nәtiyjesin beredi.

2. Elimizdegi dәriger kadrlar sanyn arttyru. Medisinalyq jogharghy oqu oryndaryna týsuding mashaqaty jiyilep barady. Últtyq birynghay testileuden 140 ball jinaghan oqushygha medisinalyq oqu ornyna memlekettik grant berilgenimen, 139 ball alghan jas týlekterding barlyghyna birdey grant búiyrmaydy. Mamandar sanyn arttyrudy jogharghy oqu oryndarynan bastasaq, mamandar men uaqyt tapshylyghy tómendeydi, "týsinistik" artady.

3. Tegin medisinalyq ortalyqtardyng sanyn kóbeytu. Halyqtyng kópshiligi memlekettik ortalyqtardaghy "tegin qyzmet kórsetu" jýiesin paydalanady. Kelushiler sany kóp bolghan sayyn, dәriger uaqyty da tyghyz bola bastaydy. Búl dәrigerlerdi qysym men asyghystyqqa, al qyzmetti júmys sapasynyng tómendigine әkelip soqtyrady.

4. Songhy әdis - "elektrondy sifrlandyru" jýiesin tolyqtay ornatu. Sifrlandyru boyynsha dәrigerler qújattardy kompiuter arqyly engizip, "Elektrondy ýkimettin" saytyna tirkeydi. Sol arqyly medisinalyq karta, pasiyent turaly aqparattar men ózge de mәlimetter kompiuterde saqtalynyp, qaghazgha jýginu men dәrigerlerding "jazu" mәselesinen arylugha kómektesedi.

Qoryta aitqanda, "Aq xalatty abzal jannyn" jazuyndaghy mәsele bir ghana dәrigerge qatysty emes, memleketting nemese qoghamnyng salghyrttyghynan da tuyndaydy. Sol sebepti, dәrigerlerden "dúrys jazudy" talap etkenshe, týsinistikpen, әri mamannyng kózimen qaraghan abzal emes pe? Desek te, auruyn jasyryp ólgenshe, "emin" tauyp emdeuding joly dúrys bolar..."Týsinbegen siz aqymaq pa, týsindire almaghan ol aqymaq pa?" degenning syryn anyqtaudyng manyzy qanshalyqty? Dәriger jazuynyng mәselesin siz qalay shesher ediniz

Shynar Tóleuxan

Abai.kz